چگونه می‌توان یک کتابخانه کاربردی را در کلاس‌های مدرسه به شکلی ساخت که هم منظم باشد و هم برای کتابخوانان کم سن و سال جذاب باشد؟ در مقاله، آموزگاری چگونگی برپاسازی کتابخانه کاربردی در کلاس را شرح می‌دهد. او همچنین برای فراهم کردن کتاب و محتوای قابل خواندن، منظم‌سازی قفسه‌ها، ساختن برچسب‌ها و تبدیل کردن فضای کتابخانه به محیطی دنج، راهکارهایی را بیان می‌کند.
ساخت کتابخانه کاربردی ویژه کلاس
علامت‌گذاری کتاب‌ها
پیشنهاد من این است که علامت‌گذاری کتاب‌ها را مخصوص کتابخانه‌تان، خودتان آغاز کنید. می‌توانید نام کتابخانه کلاس را روی جلد هر کتاب برچسب بزنید. همچنین می‌توانید در گوشه صفحات کتاب نیز بنویسید. به این شکل والدین متوجه می‌شوند که کتاب باید به کتابخانه کلاس بازگردانده شود.
تصمیم‌گیری برای منظم‌سازی
یکی از سخت‌ترین تصمیماتی که باید گرفته شود، روشی است که بر اساس آن می‌خواهید کتاب‌ها را منظم و دسته‌بندی کنید. بسیاری از افراد کتاب‌ها را بر اساس ژانر، عنوان، موضوع، گروه سنی و ... طبقه‌بندی می‌کنند.
من در کلاس درس خودم، کتاب‌ها را بر اساس موضوع و نویسنده طبقه‌بندی کرده‌ام. این کار را به دلایل مختلفی انجام داده‌ام. یکی از این دلایل سهولت آن است. سطح‌بندی کتاب‌ها کاری بسیار وقت‌گیر است و من نمی‌خواهم تمام روز را برای این کار صرف کنم. دلیل دیگر این است که من نمی‌خواهم دانش‌آموزان کتاب‌ها را بر اساس سطح انتخاب کنند. بلکه می‌خواهم آن‌ها کتاب درست را انتخاب کنند. اگر شما به یک فروشگاه کتاب قدم بگذارید، علامتی بر اساس گروه سنی و سطح‌بندی وجود ندارد. دانش‌آموزان باید برای انتخاب صحیح یک کتاب آماده شوند و روش جست‌وجو کردن را یاد بگیرند. محدود کردن بخش‌های مختلف کتابخانه کاربردی در کلاس به گروه‌های سنی، از این موضوع جلوگیری می‌کند. من کسانی را می‌شناسم که ممکن است بر سر این موضوع با من مخالفت کنند، اما من موافق روش سطح‌بندی کتاب‌ها بر اساس گروه‌های سنی نیستم و ترجیح می‌دهم که از این روش برای طبقه‌بندی کتاب‌ها استفاده نکنم. باورهایی از این دست بود که مرا به طبقه‌بندی بر اساس ژانر، موضوع و نویسنده سوق داد.
من همچنین طرفدار قرار دادن کتاب‌ها در سبدهای مخصوص هستم. زیرا دانش آموزان کتاب‌ها را از روی شیرازه نگاه می‌کنند و دیگر لازم نیست کتاب را کامل از قفسه بیرون بیاورند. من می‌دانم زمانی که به یک فروشگاه کتاب می‌روم، کتاب‌هایی نظرم را جلب می‌کنند که جلدشان برایم جذاب باشند. کتاب‌فروشی‌ها از این موضوع بهره می‌برند، پس من همچنین روشی را انتخاب می‌کنم. این سبدها همچنین کتاب‌ها را مرتب و تمیز نگه می‌دارند که یک امتیاز بیشتر است.
تصمیم‌گیری برای دسته‌بندی
من هنگامی‌که کتابخانه کاربردی خود را در کلاسم درست کردم، روشی خاص برای طبقه‌بندی کتاب‌ها در نظر نداشتم. به این دلیل، کتاب‌های مشابه را کنار هم قرار دادم و به‌صورت طبیعی، دسته‌بندی‌هایی به وجود آمد. با این روش من توانستم دسته‌هایی را که تعداد کتاب‌های آن کمتر بود را با دسته‌های دیگر ترکیب کنم. برای مثال من تمامی کتاب‌های طنزم را با کتاب‌های شعر، در یک سبد قرار داده‌ام. از هردو دسته، تعداد کمی وجود داشت و به نظر می‌رسید که با هم تناسب دارند. همچنین این موضوع موجب شد که من متوجه وجود تعداد زیادی کتاب از یک نویسنده یا یک مجموعه کتاب بشوم.
در اینجا برخی از دسته‌بندی‌هایی را که من برای کتاب‌هایم انجام داده‌ام، می‌توانید مشاهده کنید:
- حیوانات
- بیوگرافی‌ها و اتوبیوگرافی‌ها
- کتاب‌هایی که جوایز کتاب مصور را برده‌اند
- اتومبیل و حمل‌ونقل
- کتاب‌های فصل‌بندی‌شده که اسم نویسنده آن با حرف الف تا ش شروع می‌شود
- کتاب‌های فصل‌بندی‌شده که اسم نویسنده آن با حرف ص تا ی شروع می‌شود
- کتاب‌هایی که در کلاس ساخته شده‌اند
- افسانه‌ها و قصه‌های فولکلور
- شخصیت‌های محبوب
- طنز و شعر
- کتاب‌های یک نویسنده محبوب
- کتاب‌های ژانر رازآلود و معمایی
- علمی
- کتاب‌های کوتاه
به یاد داشته باشید که این دسته‌بندی، مناسب من است. شما هم دسته‌بندی خودتان را انجام دهید و از آن لذت ببرید.
تصمیم‌گیری برای دخالت دادن دانش‌آموزان
اجازه دخالت در دسته‌بندی کتاب‌ها یکی از راه‌های مناسب برای درگیر کردن آن‌ها در خلق یک کتابخانه کاربردی کلاسی و ایجاد احساس تعلق به آن کتابخانه است. همچنین این کار به آن‌ها اجازه می‌دهد که نسبت به کتاب‌هایی که در دسترس آنان است، احاطه بهتری داشته باشند. فرانک سرافینی در کتاب خود به نام The Reading Workshop: Creating Space for Readers (کارگاه کتابخوانی: به وجود آوردن فضایی برای کتابخوانان) بر این روش تاکید می‌کند.
من تمامی کتاب‌های غیرتخیلی را که دسته‌بندی‌شان برایم دشوار بود، جمع‌آوری کردم. سپس این کتاب‌ها را روی میزها پخش کردم تا دانش‌آموزان چنددقیقه‌ای آن‌ها را بررسی کنند. سپس هر دسته از کتاب‌ها را از یک میز به میز دیگر جابه‌جا کردم تا همه دانش‌آموزان تمامی کتاب‌ها را بررسی کرده باشند و بعد کتاب‌ها را جمع‌آوری کردم و آن‌ها را روی زمین قرار دادم. دانش آموزان دور کتاب‌ها حلقه زدند. در مرحله بعد از آن‌ها پرسیدم که یک روش دسته‌بندی مناسب برای این کتاب‌ها ارائه دهند. سپس دسته‌بندی‌ها را بر روی یک تخته سفید نوشتم تا برای جدا کردن یا ترکیب کردن هرکدام تصمیم‌گیری شود. روز بعد، سبدهایی با برچسب برای کتاب‌ها درست کردم و دوباره کتاب‌ها را روی میزها پخش کردم. در نهایت دانش آموزان هر میز تصمیم گرفتند که هر کتاب داخل کدام سبد قرار داده شود. بدین ترتیب کتاب‌ها دسته‌بندی شد. این روش به‌درستی جواب داد. من کتاب‌هایی را که در طول تابستان خریده‌ام نیز به همین روش دسته‌بندی خواهم کرد.
سازمان‌دهی و برچسب زدن به کتاب‌ها
در این بخش، روش چیدن کتاب‌های کتابخانه کاربردی مخصوص کلاس درس را بر قفسه‌ها توضیح خواهم داد. روی هر سبد، برچسبی شامل یک نقطه رنگی و یک عدد قرار دارد. روی هر کتابی که به یک سبد خاص تعلق دارد نیز یک برچسب با نقطه‌ای به همان رنگ و شماره چسبیده است. به این دلیل که تعداد دسته‌بندی‌ها از تعداد سبدهای من بیشتر است، ممکن است چند سبد با برچسب آبی باشند که اعداد نوشته‌شده روی برچسب‌هایشان متفاوت است. سپس سبدها بر اساس اعداد مرتب می‌شوند. در حقیقت، این روش برای مرتب‌سازی چندان پیچیده نیست و فقط تلاش کرده‌ام که با این کار، کتاب‌های تخیلی از کتاب‌های غیرتخیلی جداسازی شوند.
در این جا تصویر یک سبد کتاب را می‌بینید. می‌توان برچسب روی سبد که شامل عنوان و نقطه آبی است را مشاهده کرد. این سبد شماره ۶ است. روی کتاب جرانیمو استیلتون، برچسبی به همان شکل دیده می‌شود.
در این تصویر سبدهای روی قفسه‌ها را می‌بینید که برای کتابخانه قبلی در کلاس چهارم من است. قفسه‌های خاکستری بیشتر کتاب‌های غیر تخیلی را در بر دارند که به دودسته تقسیم شده‌اند. قفسه‌ای که به صندوقچه نزدیک است، بیشترین تعداد کتاب‌های مصور را دارد.
این تصویر از یک محدوده کامل کتابخانه است. قفسه‌های سمت راست، بیشتر شامل کتاب‌های فصل‌بندی‌شده هستند؛ اما من به این دلیل که به آینده خیلی فکر نکرده بودم، تعدادی کتاب‌های غیرتخیلی نیز در آن قرار دادم. از آنجایی که سبدهای من شماره‌گذاری شده بودند، تغییر دادن آن‌ها در وسط کار، بسیار دشوار بود.
به این دلیل که من اکنون در کلاس دوم تدریس می‌کنم، تصمیم گرفتم که روش دسته‌بندی خود را تا جایی که ممکن بود، ساده‌تر انجام دهم. می‌خواستم که این روش پیچیدگی کمتری داشته باشد تا کودکان کم سن و سال‌تر بتوانند خودشان کتاب‌ها را در کتابخانه، مرتب نگه دارند. به همین منظور به فکر افتادم که شاید مرتب‌سازی کتاب‌های دارای نقطه‌های رنگی و عدد شاید بیش‌ازحد دشوار باشد.
پس همان‌طور که در این تصویر مشاهده می‌کنید، روش برچسب‌های رنگی شامل تصویر جایگزین نقطه‌های رنگی و عددگذاری شده است.
ساخت برچسب‌ها
برای برچسب‌گذاری کتاب‌های کتابخانه کاربردی کلاستان از روشی استفاده کردم که بر اساس آن هر برچسب به شکل مستطیلی است که روی آن یک تصویر و نام مخصوص سبد دارد. یکی از سبدها به نام خودم است تا به دانش‌آموزان یادآوری کنم که این سبد مال من است. از آنجایی که نوشته‌های روی هر سبد با رنگ‌های متفاوت است، برای پس‌زمینه هر برچسب نیز از یک کاغذ ضخیم‌تر مثل مقوا با همان رنگ استفاده کردم و به هم چسباندم. سپس برچسب را لمینیت کردم و بر سبد چسباندم.
در این جا تصویر یک برچسب سبد را می‌بینید. توجه کنید که عنوان سبد (کتاب‌های محبوب خانم گریگوری) با رنگ سیاه نوشته شده است و کاغذ ضخیم پس‌زمینه هم به رنگ سیاه است. سبدهای دیگر دارای نوشته‌هایی به رنگ قرمز، آبی و غیره است.
برای مطالعه بیشتر:
