۱۲ آذرماه برابر با ۳ دسامبر روز جهانی توان‌جویان یا توان‌یابان است که امسال با شعار «دگرگونی به سوی جامعه‌ای پایدار و انعطاف پذیر برای همه» گرامی داشته می‌شود.
از کاربرد واژه معلول بپرهیزیم
امروز روز جهانی توان‌جویان است. توان‌جو یا توان‌یاب به کسانی می‌گویند که مادرزادی یا بر اثر رخدادی در زندگی، بخشی از توانایی زیستی خود را از دست داده‌اند. در فرهنگ اجتماعی ایران، به این گروه از مردم بیش‌تر «معلول» گفته می‌شود، مانند «کودک معلول». معلول واژه‌ای با ساخت دستوری اسم- صفت و با ریشه عربی است که کاربرد آن در فرهنگ فارسی پیشینه تاریخی دارد. واژه‌نامه‌هایی مانند دهخدا با برگرفت از فرهنگ‌های پیشینیان این واژه را اسم- صفت شخص یا فردی دانسته است که بیمار و رنجور است. اما آیا کودکان یا بزرگسالان توان‌جو یا توان‌یاب بیمار و رنجور هستند؟
واژه‌ها بار تاریخی دارند و کاربرد آن‌ها بازتابی از نگرش ما به مفهوم کلی انسان است. در گذشته انسان‌ها بر پایه فرهنگ اجتماعی خود که بی‌پردگی کلامی بود، اسم – صفت‌ها را به گونه‌ای با خشونت کلامی به‌کار می‌بردند. اما امروزه این خشونت کلامی به جهت روشنی‌بخشی به فرهنگ انسانی به‌کار نمی‌رود. وقتی که ما کودکی را معلول می‌نامیم، این صفت، بار معنایی ویژه‌ای دارد. یعنی کودکی که علیل و بیمار است. کودکی که ناتوان است.
با کاربرد این واژه ما کودکان خود را کوچک و ناتوان می‌شماریم و این ناتوانی را به آن‌ها تلقین می‌کنیم. اما هنگامی که ما به کودکی این چنینی، کودک توان‌جو یا توان‌یاب می‌گوییم، در حقیقت به او شخصیت کنش‌گری می‌بخشیم تا کنش‌پذیری و انفعال.
یادمان باشد که جهان ما برساختی از زبان ما است. با کاربرد درست آن به کودکان و بزرگسالان توان‌جو یا توان‌یاب احترام بگذاریم و به آن‌ها کمک کنیم که راه خود را با توانِ خود پیدا کنند.
محمدهادی محمدی
