مقاله ها و نوشته های فرهنگ و آموزش
پیش از آن‌که فردا برآید!
توران، دختر ایران تو بزرگی، نه برای این که مدرسه فرهاد را پایه گذاشتی، که الگوی مدرسههای پیشرو و خلاق انسانگرا بود.
تو بزرگی، نه برای این که از پایهگذاران شورای کتاب بودی و ادبیات کودکان نو را در ایران شکل دادید.
تو بزرگی، نه برای این که فرهنگنامه کودک و نوجوان را با همراهان خود سرپرستی میکردی تا الگوی پژوهیدن را در آموزش و پرورش ایران بدمی.
تو بزرگی، بیش از همه برای این که الگویی برای چگونه زیستن هستی.
تو بزرگی برای این که فراتر از فرهاد رفتی و فرهادها ساختی.
دوشنبه, ۲۴ آبان
یک
تبدیل کار تربیتی به عشق، به فضای محبت و احترام. فضایی که کودکان با عشق بزرگ شوند، رشد کنند، توانایی های شان شکوفا شود و بیش از هر چیز احساس امنیت کنند.
دو
برداشتن رقابت به هر شکل از محیط تربیتی. رقابت ویرانگر است. معنا و مفهوم هر کار را دگرگون و تخریب می‌کند. برتر، بهتر، ترها و ترینها وجود خارجی ندارند. فریب رقابت را نباید خورد.
سه
جایگزین کردن مشارکت در همهی کارها و در همهی سطوح. در خانواده، در مهد کودک، در جامعهی کوچک، در جامعهی بزرگ. لذت کار دسته‌جمعی سازنده است، توان و اعتماد، دوستی و محبت به وجود میآورد.
دوشنبه, ۲۴ آبان
اگر به ۷۰ الی ۸۰ سال پیش برگردیم یعنی زمانی که ترجمه در کشور ما شروع شده، می‌بینیم که در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۰ اغلب آثار که در این حوزه منتشر می‌شد، مربوط به حوزه بزرگسال بوده است و پس از اینکه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در سال ۱۳۴۴ شکل گرفت، کم‌کم تالیف و ترجمه در این حوزه نیز پررنگ شد. در آن دوران کتاب‌های طلایی انتشارات فرانکلین و همچنین آثار ترجمه شده‌ای از سوی کانون پرورش فکری کودک و نوجوان منتشر می‌شد. تا سال ۱۳۵۷ به‌صورت پراکنده ترجمه‌های خوبی در حوزه کودک منتشر می‌شد که تعدادشان بسیار کم و اندک بود. مانند «لک‌لک‌ها بر بام» اثر میندرت دویونگ که با ترجمه باهره انور از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ جدید رسید. اما عمده‌ی دوران ترجمه در حوزه کودک و نوجوان در ایران مربوط به ۳۷ سال اخیر است که می‌توانیم آن‌را در قالب چهار دهه بررسی کنیم.
یکشنبه, ۲۵ مهر
پژوهشی در مورد هفت کشور دنیا نشان می‌دهد تمام کودکان بیزارند از اینکه کمتر از همسالانشان چیزی به آن‌ها داده شود؛ اما فقط برخی از آنان از گرفتن سهم بیشتر هم ناراحت می‌شوند.
شنبه, ۲۴ مهر
گزارشی از زندگی توران میرهادی، بنیانگذار مدرسه فرهاد و شورای کتاب کودک باغبان کودکی‌ها
پنجشنبه, ۲۲ مهر
مگ راسوف در حومه‌ی بوستون بزرگ شد و در سال ۱۹۸۹ برای ادامه زندگی به لندن رفت. پیش از این که نخستین رمان خود به نام «حالا چگونه زندگی می‌کنم» را بنویسد به مدت پانزده سال در زمینه‌ی تبلیغات کار کرد. «حالا چگونه زندگی می‌کنم» با استقبال زیادی روبه‌رو شد و بیش از یک میلیون نسخه از آن به فروش رسید. این کتاب برنده ی جایزه‌ی گاردین و پرینتز شد و فیلمی هم از روی آن ساخته شد. شش رمان بعدی او نیز همگی یا جایزه بردند یا به فهرست نهایی برگزیدگان راه یافتند. آخرین کتاب مگ Jonathan Unleashed نام دارد. او در سال ۲۰۱۶ جایزه‌ی یادبود آسترید لیندگرن را به دست آورد. مقاله‌ای که در ادامه می خوانید مقاله ای است درباره‌ی مگ راسوف و داستان نویسنده شدن او و این که چگونه نخستین داستانش را نوشت. این مقاله در شماره‌ی مارس ۲۰۰۵ نشریه‌ی اسکول لایبرری چاپ شده است.
دوشنبه, ۱۹ مهر
هر روز روش‌های آموزشی جدیدی در جهت پرورش کودکانی آگاه‌تر و مسئول‌تر ارائه می‌شود. آزمون‌های استاندارد، که معیار «موفقیت» و «هوش» کودکان به حساب می‌آیند، قادر به سنجش سلامت روحی، فکری و اجتماعی کودکان نیستند. پس مصمم شدیم با هدف تربیت کودکانی سالم، شاد، مسئول و نیز بازسازی اجتماعی سالم، با نظر به فرآیندهای آموزشی در دنیا، آنچه را ضروری یافتیم ولی در نظام آموزشی‌مان جایی نداشت، ارائه کنیم. نتیجه این پژوهش شش فعالیت آموزشی پیش‌دبستانی است که در زیر آمده‌اند.
شنبه, ۱۶ مرداد
کامی‌شی‌بای Kamishibai یا «کارت‌های تصویری قصه گویی»، گونه‌ای از قصه‌گویی دیداری است که در دهه ١٩٣٠ در ژاپن رواج یافت. کامی Kami در زبان ژاپنی به معنای کاغذ و شی‌بای Shibai به معنای نمایش است.
چهارشنبه, ۳۰ تیر
«همه ما ماهی سیاه کوچولو هستیم» شاید این سخن فرهنگ‌بانوی ایران، توران میرهادی پارادوکسکال به نظر برسد؛ بانویی را که تمام عمر به کار گروهی و فعالیت فرهنگی و مدنی با بهره‌گیری از خرد جمعی مشغول بوده، با ماهی سیاه کوچولوِ تک‌رو چه کار؟
به‌نظر می‌رسد سرآغاز مدرنیته برمی‌گردد به تتبعات و یا جستارهای میشل مونتنی که می‌نوشت، «من وقتی از خودم می‌نویسم از انسان نوعی سخن می‌گویم.» یا من اندیشنده دکارت که در پی شک علمی خود می‌گوید، «می‌اندیشم پس هستم.» آیا اهمیت این سخنان تنها منحصر به برجسته‌کردن ذهن فردی در عالمی انتزاعی به‌عنوان فاعل شناسا است؟ کانت هم در مقاله «روشنگری چیست؟» روشنگری را به بلوغ عقلی گره می‌زند، یعنی انسانی که مستقل می‌اندیشد و در بیان اندیشه‌اش دلیر است.
چهارشنبه, ۲ تیر
اسطوره آرش کماندار قرن‌هاست سینه به سینه و به شکل‌های مختلف نقل می‌شود و حماسه آزادگی و میهن پرستی را به زیبایی وصف می‌کند. شعر، قصه، نمایشنامه، پویانمایی و هنرهای تجمسی، اشکال گوناگونی هستند که هر یک به گونه ای به توصیف اسطوره آرش کماندار پرداخته‌اند. اما آرش کماندار جدیدترین اثر محمدهادی محمدی نگاه دیگری به این اسطوره بی زمان کرده است. محمدهادی محمدی در این کتاب از نگاهی نو و از سپهری جدید به آرش کماندار نگریسته است. این سپهر نو کودکیِ آرش کماندار است که در این کتاب روایت می‌شود. شاید تا به حال هیچ کس کودکی این قهرمان بزرگ را که تیر و جانش کوه‌ها و دشت‌ها را در هم نوردیده و مرزهای این سرزمین را تثبیت کرده است، به تصویر نکشیده بود.
دوشنبه, ۱۰ اسفند
ادبیات ایران از زمره فرهنگ‌های شفاهی است. یعنی فرهنگ ایران از آغاز بر فرهنگ شفاهی و نه فرهنگ کتبی استوار بوده است.
شنبه, ۲۶ دی
۱۹ اردیبهشت‌ماه زادروز جبار باغچه‌بان آموزشگر خلاق و توانمند کودکان ، نمایشنامه‌نویس و پایه‌گذار آموزش ناشنوایان در ایران است. موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در مجموعه کتاب‌های تاریخ ادبیات کودکان ایران درباره زندگی و تلاش‌های او درزمینهٔ آموزش‌وپرورش و ادبیات کودکان ایران پژوهشی گستره انجام داده است که در جلدهای گوناگون تاریخ ادبیات کودکان منتشر شده است. گفتار زیر بخشی از این پژوهش است که به مناسبت زادروز باغچه‌بان فرزانه طاهری قندهاری سرپرست کتابخانه پژوهشی موسسه گردآوری کرده است.
یکشنبه, ۲۷ اردیبهشت
کلیت کنونی نمایش در کانون از فرم‌های روایی متنوعی در اجرا بهره می‌گیرد. تعزیه به شکل سنتی یا با تجربیات پراکنده بر نوآوری در شکل اجرایی و مضامین آن، بخشی از این کلیت است. همچنین نمایش‌های عروسکی و مشخصا خیمه‌شب‌بازی و دیگر عروسک‌های محلی نیز سهمی – هر چند اندک – از این مجموعه را بر عهده دارد. همچنین نمایش‌هایی به اجرا درمی‌آید که یا با در نظر گرفتن درام به انجام رسیده‌اند یا بر اساس اقتباس از داستان یا ساختار متون کهن فارسی. قصه‌گویی نیز بخشی دیگر از پیکره‌ی نمایش در کانون را تشکیل می‌دهد.
شنبه, ۱۹ اردیبهشت
به تعبیر کانت در امر زیبا هماهنگی، انسجام و هدفداری دیده می‌شود و لذت می‌تواند پیامد مواجههٔ آدمی با زیبایی باشد. درنقطهٔ مقابل، آدمی به محض آن‌که با نازیبایی ناشی از پراکندگی و بی‌نظمی وتخریب مواجه می‌شود، دچار رنج وهراس می‌گردد. با این حال به نظر می‌رسد نگاه کانتی در تبیین لذت‌بخشی ادبیات وحشت به بن‌بست گرفتار می‌آید، چون مخاطب سوژه‌هایی را لذت‌بخش می‌بیند که هماهنگی و انسجام پدیده‌ها را مختل می‌کنند و آن چه را ما اهداف متعالی و زیبا می‌خوانیم به نابودی می‌کشاند!
سه شنبه, ۲۳ دی
بودن یا نبودن تصویر
وجود تصویر در کتاب‌های شعر کودکان، امری بحث برانگیز و مورد مناقشه است. متخصصان، شعر را زبان طبیعی کودک می‌دانند و بر این اعتقادند که شاعران به دلیل روحیاتی مانند مرکزگرایی، جان‌دارپنداری و شیفتگی به بازی، شباهت بسیاری با کودکان دارند و در واقع پهنهٔ شعر وامدار دوران کودکی است و به همین دلیل است که کودکان با شعر رابطه‌ای طبیعی برقرار می‌کنند (قزل‌ایاغ، ص۲۲۲).
یکشنبه, ۲۱ دی
آموزشگاه‌ها در کشور ما از روش آموزشی مناسبی بهره نمی‌برند. کودکی امروز رنگ و بوی متفاوتی با نسل‌های گذشته دارد. در نتیجه نظام آموزشی که برای نسل‌های گذشته کاربردی بود برای فرزندان ما کسالت بار است و تأثیر ناخوشایندی بر مسیر رشد آن‌ها می‌گذارد.
سه شنبه, ۲۵ آذر
یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح آموزش و پرورش در ایران توجه به قفسه کتاب کودک در کتابخانهها و کتابفروشی هاست. شاید این سخن به نظر برخی عجیب و غریب و جمله احساسی از یک نویسنده کودک و نوجوان ارزیابی شود، اما مطالعات بین المللی مهمی پشتوانه این سخن است.
یکشنبه, ۱۶ آذر
در نگاهی تاریخی می‌توان میان تمدن و کتابخانه، ارتباط معناداری پیدا کرد. کتابخانهها با توجه به نوع، خصوصیات، اهداف، وظایف و خدمات‌شان و بر اساس نیاز جوامع به وجود آمده‌اند تا در زمان‌های مختلف پاسخ‌گوی نیازهای گوناگون انسان‌ها باشند. هرگاه شرایط و رشد کتابخانهها در جامعه‌ای فراهم آمده، آن جامعه مراتب ترقی را یکی بعد از دیگری طی کرده و هرزمان که به هر دلیلی کتابخانهها در کنج انزوا و بی‌مهری قرار گرفته‌اند، سیر قهقرایی جامعه هم آغاز شده است.
دوشنبه, ۲۷ مرداد
بسته کتاب الفباورزی با کاکاکلاغه مجموعه‌ای است که جهت آموزش الفبای فارسی، با پژوهش محمدهادی محمدی پدید آمده است. تصویرگری و هم چنین طراحی گرافیک آن را حدیثه قربان بر عهده داشته است. محمدهادی محمدی در طی دهه اخیر آثار ارزشمندی را جهت آموزش کودکان و به ویژه کودکان خردسال تآلیف کرده است.
در مجموعه حاضر بخش پژوهشی اثر، از اهمیت بسیار بالایی در محتوا و ساختار اثر برخوردار است. راهنمای این مجموعه به نام کتاب راهنمای الفباورزی، علاوه بر بیان ویژگی‌های این مجموعه، اطلاعات تئوریکی را درباره کودک و آموزش او در اختیار والدین و مربیان قرار می‌دهد.
سه شنبه, ۱۴ مرداد