راهنمای انتخاب کتاب بر پایه ساختار زبان و طراحی متن برای کودکان دارای اختلالات یادگیری
چکیده
برای کودکان نارساخوان، خواندن نه فقط یک مهارت، بلکه یک چالش ذهنی، بصری و گاه عاطفی است. انتخاب درست کتاب می‌تواند این مسیر را هموارتر و انگیزه‌بخش‌تر کند. در این مقاله به بررسی ویژگی‌های کتاب‌هایی می‌پردازیم که می‌توانند تجربه‌ای موفق از کتاب‌خوانی را برای کودکان نارساخوان رقم بزنند.
مقدمه: هر کتابی، کتاب مناسبی نیست
اگرچه هر کتابی می‌تواند محتوای ارزشمندی داشته باشد، اما برای کودکی که در رمزگشایی واژه‌ها مشکل دارد، نوع صفحه‌آرایی، انتخاب فونت، نوع جمله‌بندی و حتی رنگ پس‌زمینه اهمیت زیادی پیدا می‌کند. شناخت این عوامل، به والدین، معلمان و کتابداران کمک می‌کند تا انتخاب‌های دقیق‌تری داشته باشند.
بخش اول: ویژگی‌های زبان‌شناختی کتاب مناسب برای نارساخوان‌ها
- جمله‌های کوتاه و ساده: پرهیز از جمله‌های ترکیبی و بلند؛ استفاده از ساختارهای معلوم.
- واژگان آشنا و تکرارشونده: استفاده از واژگان ملموس و قابل تصویرسازی با تکرار کلمات کلیدی.
- پرهیز از مفاهیم انتزاعی: ارائه مستقیم مفاهیم بدون پیچیدگی معنایی.
بخش دوم: ویژگی‌های طراحی و صفحه‌آرایی مناسب
- فونت خوانا: مانند Open Dyslexic یا Tiresias با اندازه ۱۴ تا ۱۸.
- فاصله مناسب بین خطوط و حروف: برای جلوگیری از گم شدن چشم کودک.
- صفحه‌آرایی ساده: بدون پس‌زمینه‌های شلوغ یا تصاویر گیج‌کننده.
- استفاده از رنگ‌های متضاد: مانند متن مشکی روی زمینه کرم.
- الگوی ثابت صفحات: برای ایجاد پیش‌بینی‌پذیری.
بخش سوم: قالب‌های جایگزین برای حمایت از درک مطلب
- کتاب‌های صوتی: حذف بار بصری و تمرکز بر درک شنیداری.
- کتاب‌های تصویری با متن محدود: کمک به درک مفاهیم با اتکا به تصویر.
- کتاب‌های تعاملی: مثل pop-up یا لمسی برای درگیرسازی چندحسی.
بخش چهارم: معرفی چند نمونه کتاب مناسب
- مجموعه Barrington Stoke (انگلیسی): طراحی‌شده ویژه کودکان نارساخوان با متن ساده و جذاب.
- مجموعه «کلمه‌بازی» از نشر افق: ساختار تکراری، واژگان ساده، تصویر محور.
- قصه‌های دوستی (کتابک): تقویت مهارت‌های اجتماعی با متن ساده و قابل درک.
نتیجه‌گیری
نارساخوانی نباید مانعی برای لذت بردن از کتاب باشد. با شناخت ساختار زبانی و طراحی مناسب، می‌توان کتاب‌هایی انتخاب کرد که نه تنها خوانده شوند، بلکه دوست داشته شوند. کلید اصلی، احترام به نیازهای منحصر به‌فرد هر کودک و فراهم کردن تجربه‌ای مثبت از خواندن است.
