گفتگوی مهر با مدیر جایزه آسترید لیندگرن
مدیر جایزه آسترید لیندگرن می‌گوید ما نمی‌توانیم تصمیم‌های سیاسی را تغییر دهیم و یا جنگ را متوقف کنیم اما می‌توانیم هر چه بیشتر درباره توسعه حقوق کودکان در جهان به اظهار نظر بپردازیم.
جایزه ادبی آسترید لیندگرن مهم‌ترین و گران‌ترین جایزه ادبی در دنیای ادبیات کودک و نوجوان به شمار می‌رود. جایزه‌ای که شورای امور هنری سوئد به یادبود نویسنده فقید سوئدی که نام جایزه به نام اوست آن را اهدا می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران نیز در سال جاری همانند سال‌های گذشته از سوی نهادهایی چون شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به معرفی نامزدهای برای دریافت این جایزه پرداخته است که به نویسندگان، تصویرگران و مروجان کتابخوانی اهدا می‌شود.
اهمیت و اعتبار این جایزه که به آن نوبل ادبیات کودک نیز می‌گویند بر هیچ یک از فعالان این عرصه پوشیده نیست و همین مساله سازوکار برگزاری و دریافت آن را جذاب کرده است.
هلن سیگلند مدیر دفتر جایزه آسترید لیندگرن که در کنار هیات منصفه و انتخاب این جایزه مهم‌ترین مقام آن به شمار می‌رود در گفتگویی با خبرگزاری مهر، درباره این جایزه و رخدادهای مرتبط با آن به ارائه توضیحاتی پرداخته است.
جایزه آسترید لیندگرن برای بسیاری از نویسندگان در ژانر ادبیات کودک و نوجوان اتفاق مهمی است و بسیاری دوست دارند برگزیده آن باشند، نویسندگان ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. لطفاً درباره مکانیزم برگزاری این جایزه، انتخاب هیات داوران و آثار برگزیده برای ما توضیح دهید؟
ما یک هیات داوری داریم که به صورت چهارساله از سوی شورای هنری سوئد انتخاب می‌شوند. اعضای هیات داوری ما باید اطلاعات گسترده و قابل توجهی درباره ادبیات کودک و ادبیات نوجوان داشته باشند. نامزدهایی که برای جایزه از سوی کشورها و نهادهای مختلف معرفی می‌شوند باید مورد تأیید این هیات قرار بگیرد. البته توجه داشته باشید که هر کشور می‌تواند چهار نامزد شامل دو نامزد از کشور خود و دو نامزد از خارج از کشورش برای این جایزه معرفی کند.
توجه کنید که هیئت داوران از سازمان‌های فعال در زمینه ادبیات کودک و نوجوان در سراسر جهان است و به صورت سالانه می‌خواهد نامزدهای خود را معرفی کنند. این نهادها و سازمان‌ها به تبع باید درمورد نویسندگان، تصویرگران، داستان نویسان شفاهی و مروجین خواندن در کشورها یا مناطق خود، دانش خوبی داشته باشند و از میان آن‌ها دست به انتخاب بزنند و البته توجه کنید که هیچ گروه یا افرادی نمی‌توانند خودشان را معرفی کنند.
فهرست کاندیداهای منتخب مورد تأیید هیات داوران ما در ماه اکتبر و در نمایشگاه کتاب فرانکفورت ارائه شد و برنده جایزه نیز در یک کنفرانس مطبوعاتی بلافاصله پس از آخرین جلسه هیئت منصفه در ماه مارس اعلام خواهد شد.
کار سخت برای هیئت داوری اینجاست. آن‌ها باید آثار تمام نامزدها و اطلاعات مربوط به آن‌ها را بخوانند و برای این منظور آن‌ها هشت بار در سال برای بحث و تبادل نظر و ایده‌ها ملاقات می‌کنند.
نویسنده برگزیده جایزه بر اساس چه معیارهایی انتخاب می‌شود؟
مساله اصلی برای این انتخاب کیفیت اثر است. اثر برگزیده باید از سویی معیارهای انسانی مورد توجه آسترید لیندگرن (نویسنده فقیدی که جایزه به یادبود او اهدا می‌شود) را دارا باشد که مهم‌ترین آن دارا بودن نگاه انسانی به زندگی و زیستن است و از سوی دیگر موضوع کشور، ناشر و آژانس ادبی حامی او نیز بررسی می‌شود.
از این مساله صحبت کردید که نهادها و سازمان‌های مختلفی از سراسر جهان به شما نامزدهایی را معرفی می‌کنند. کدامیک از این نهادها از سوی شما شناخته شده و پذیرفته شده هستند. در واقع شما چطور از میان آن‌ها دست به انتخاب می‌زنید؟
همانطور که تاکید کردم سازمان‌ها و نهادهایی که به معرفی نامزد به ما می‌پردازند باید آگاهی بالایی درباره ادبیات کودکان و نوجوانان داشته باشند، آن‌ها می‌توانند شامل گروه‌های تحقیقاتی، کتابخانه‌ها، سازمان‌های غیردولتی باشند یا انجمن‌ها و نهادهای مرتبط با تصویرسازان باشند.
جایزه آسترید لیندگرن از معدود جوایز ادبی در جهان است که در کنار نویسندگان و تصویرگران به فعالان و مروجان کتابخوانی نیز جایزه می‌دهد. می‌شود امیدوار باشیم که در آینده بخش تازه دیگری هم به این رویداد اضافه شود؟
به این ایده زیاد فکر می‌کنیم که موسساتی که در کار توسعه مطالعه هستند را نیز به این جمع اضافه کنیم. امید داریم روش‌های کار، ایده‌ها و روش‌های رو به گسترش آن‌ها را بیش از پیش ببینیم و با آن آشنا شویم هر چند که در حال حاضر نیز این دست مؤسسات نمونه‌های خوبی از تلاش برای توسعه و پیشرفت مطالعه در جهان به شمار می‌روند.
برای بسیاری از نویسندگان و تصویرگران ایران حضور در هیات داوران این جایزه به طور قطع یک افتخار خواهد بود. چقدر می‌توان به این موضوع امیدوار بود؟
داوران ما سوئدی هستند و سوئدی باقی خواهند بود اما نویسندگان و تصویرگران ایران می‌توانند به نامزدی و برگزیده شدن در جایزه امیدوار باشند ما همواره از تکثر نامزدها و نهادهای معرفی کننده نامزد برای دریافت جایزه حمایت می‌کنیم و اگر در ایران نیز نهادهایی در این زمینه برای ما پیشنهادهایی داشته باشند حتماً از آن استقبال می‌کنیم.
به نظر می‌رسد فضای ادبیات کودکان و نوجوانان در حال حاضر در مرز میان بومی نویسی و جهانی‌شدن معلق است. به نظر شما فضای ادبیات کودک در حال حاضر بیشتر به کدام سمت متمایل است؟
من فکر می‌کنم مهم تر از این بحث توجه به این مساله است که ادبیات کودکان و همچنین تمام انواع ادبیات در جهان گسترش یابد، همه ما باید ادبیات هر یک از هم را بخوانیم. اگر فقط به خواندن از آنچه در کشور خودمان نوشته شده است بسنده کنیم، ایده‌هایی تازه برای نوشتن پیدا نمی‌کنیم. در واقع محدود شدن در یک اندیشه برای نویسندگی ریسک بزرگی است.
در مورد تصویرگری نیز همین نظر را دارید؟
توجه کنید که سنت تصویرگری در کشورهای مختلف متفاوت است. برخی‌ها راه‌های زیادی برای تقویت نگاه تازه به تصویرگری را طی می‌کنند و برخی به روش‌های سنتی خود پایبند هستند. به همین خاطر نمی‌شود در این زمینه با قطعیت صحبت کرد.
و سؤال پایانی. جهان امروز جهانی نگران کننده برای کودکان و نوجوانان است. از رویدادهایی مانند از جنس تجارت آن‌ها تا مرگ آن‌ها در طول جنگ‌هایی که در سوریه و یمن شاهدی آنیم و نیز مهاجرت ناخواسته کودکان و دور افتادنشان از خانواده‌هایشان. در چنین وضعیتی آیا این پاداش می‌تواند برای کمک به کاهش درد کودکان جهان مفید باشد؟ آیا جایزه شما تصمیم نگرفته نگاه خاصی به آثار در مورد مخالفت با این پدیده‌ها نداشته باشد؟
زمینه اصلی کار ما در این جایزه حقوق کودکان است. ما نمی‌توانیم تصمیم‌های سیاسی را تغییر دهیم و یا جنگ را متوقف کنیم اما می‌توانیم هر چه بیشتر درباره توسعه حقوق کودکان در جهان به اظهار نظر بپردازیم.
