مراحل مهم آموزش خواندن و نوشتن از تولد تا ۷ سالگی

رشد مهارت‌های زبانی و سواد پایه در کودکان ۰ تا ۷ سال

بیشتر کودکان تا حدود ۷ سالگی خواندن را می‌آموزند. این فرایند پیچیده و شگفت‌انگیز، از بدو تولد آغاز می‌شود و به تدریج با رشد مهارت‌های زبانی، شناختی و ارتباطی کامل می‌شود. یادگیری خواندن تنها با آموزش مستقیم در مدرسه شکل نمی‌گیرد؛ بلکه بر پایه‌ی سال‌ها تجربه‌ی ارتباطی، شنیداری و دیداری کودک با دنیای پیرامون بنا شده است.

در اینجا مراحل رشد مهارت‌های زبانی و سواد پایه در کودکان از تولد تا ۷ سالگی، بر اساس یافته‌های تازه‌ی پژوهشی، به تفکیک سنی آورده شده‌اند. توجه داشته باشید که تفاوت‌های فردی در روند رشد کودکان طبیعی است و زمان‌بندی‌ها ممکن است برای هر کودک متفاوت باشد.

تولد تا پایان ۲ سالگی

در این مرحله، بیشتر نوزادان و نوپایان می‌توانند:

• صداهایی تقلیدی از آهنگ و وزن صدای بزرگسالان تولید کنند.

• به حالات چهره و لحن‌های مختلف پاسخ دهند.

• بین واژه‌های پرکاربرد و معانی آن‌ها ارتباط برقرار کنند.

• در تخت‌خواب یا هنگام شنیدن لالایی‌ها، آواهایی مانند غان و غون تولید کنند.

• از کتاب‌های پارچه‌ای یا مقوایی لذت ببرند و آن‌ها را در دست بگیرند.

۱ تا ۲ سالگی

در این سن، کودک توانایی‌های بیشتری در درک و تجربه کتاب پیدا می‌کند:

• جلد برخی کتاب‌ها را شناسایی می‌کند.

• وانمود می‌کند که مشغول خواندن است.

• می‌داند کتاب را چگونه باید ورق زد و استفاده کرد.

• به برنامه‌ی ثابت کتاب‌خوانی با بزرگ‌ترها علاقه نشان می‌دهد.

• شکل‌هایی از تصاویر را نام‌گذاری می‌کند.

• درباره شخصیت‌های کتاب گفت‌وگو می‌کند.

• می‌داند که تصویرها نماینده اشیای واقعی هستند.

• به داستان گوش می‌دهد و با نویسه‌های خاص مانند حرف اول نامش آشنا می‌شود.

• با خط‌خطی کردن سعی در نوشتن یا طراحی دارد.

۳ تا ۵ سالگی

در این دوره، کودک وارد مرحله‌ی درک پایه‌ای از نوشتار و زبان می‌شود:

• از شنیدن داستان و صحبت درباره آن لذت می‌برد.

• درک می‌کند که واژه‌ها و نویسه‌ها دارای پیام هستند.

• به طور طبیعی رفتارهایی شبیه به خواندن و نوشتن نشان می‌دهد.

• اصطلاحات و نشانه‌های آشنا (مانند علامت‌ها، لوگوها) را تشخیص می‌دهد.

• در خواندن شعرهای کودکانه، متل‌ها و ترانه-بازی‌ها شرکت می‌کند.

• برخی نویسه‌ها را می‌شناسد و صدای آن‌ها را تقلید می‌کند.

• تلاش می‌کند نام خود را با نویسه‌هایی که می‌شناسد بنویسد.

۵ تا ۶ سالگی

در آستانه ورود به دبستان، کودک توانایی‌های زبانی و سوادی پیچیده‌تری نشان می‌دهد:

• کتاب را درست در دست می‌گیرد و تظاهر به خواندن می‌کند.

• از اینکه برایش کتاب بخوانند لذت می‌برد.

• داستان‌های ساده را به زبان خود بازگو می‌کند.

• از زبان توصیفی برای توضیح دادن یا پرسش استفاده می‌کند.

• نویسه‌ها را می‌شناسد و بین آن‌ها و صداها ارتباط برقرار می‌کند.

• واژه‌های آشنا (شعر، ترانه‌ها، متل‌ها) را به یاد می‌آورد.

• می‌داند که متن از راست به چپ و بالا به پایین خوانده می‌شود.

• برخی واژه‌ها و نویسه‌های پرتکرار را می‌نویسد.

۶ تا ۷ سالگی (ورود به دبستان)

با ورود به کلاس اول، مهارت‌های سواد پایه در کودک تقویت می‌شود:

• داستان‌هایی را که قبلاً شنیده، بازگو می‌کند یا می‌خواند.

• از روش‌های مختلفی برای فهم داستان استفاده می‌کند: تماشای تصویر، حدس زدن اتفاقات، پرسیدن سؤال.

• در کارهای روزمره از خواندن و نوشتن کمک می‌گیرد.

• متن‌های ساده را به‌صورت روان بلندخوانی می‌کند.

• واژه‌های تازه را با استفاده از قرینه، تصویر، ساختار واژه یا هم‌صداها حدس می‌زند.

• بسیاری از واژه‌ها را از طریق شکل نوشتاری‌شان تشخیص می‌دهد.

• در زمان هجی کردن، صداها را به‌درستی ادا می‌کند.

• درباره موضوعات مورد علاقه‌اش می‌نویسد.

• تلاش می‌کند از علائم نگارشی (نقطه، علامت سؤال و...) استفاده کند.