ده دلیل بر اهمیت کتاب «کارگاه داستان‌نویسی»
هدف نویسنده کتاب «کارگاه داستان‌نویسی» همان‌گونه که از عنوان فرعی آن -مجموعه‌ی کتاب راهنمای مربیان- نیز برمی‌آید، آموزش عملی و کاربردی داستان‌نویسی به نوقلمان است. امروزه درباره داستان‌نویسی علاوه بر برگزاری کارگاه‌های متعدد، کتاب‌های متنوعی نیز نوشته و منتشر می‌شود. کتاب جدید «عباس جهانگیریان»، تلاشی است در راستای ایجاد پیوند بین این دو راهکار. چندانکه، هم ایضاحی است بر چگونگی اجرای کارگاه‌های داستان‌نویسی و هم حاوی نکات کاربردی در آموزش داستان‌نویسی است. این کتاب را باید خواند، به ده دلیل:
دلیل اول:
سرراست‌ترین دلیل این است که نویسنده کتاب«عباس جهانگیریان» است. در اینجا مقصود نویسنده نیست. سخن از کارنامه و سابقه نویسنده است. عباس جهانگیریان، نويسنده‌ای پیش‌کسوت با نیم‌قرن حضور در عرصه‌های هنری و ادبی است که امر آموزش نیز در رزومه و کارنامه‌اش پررنگ است. از این رو می‌توان گفت کتاب «کارگاه داستان‌نویسی»، کتابی دارای پشتوانه است. اثر این پشتوانه را باید در محتوای کتاب کاوید.
دلیل دوم:
«کارگاه داستان‌نویسی» یک اثر تألیفی است. اهمیت تألیفی بودن در کتاب‌هایی از این سنخ و جنس، نه به معنی نفی ترجمه است و نه به منزله ضدیت با آثار ترجمه‌ای و یا بی‌ارزش دانستن آن‌ها. مقصود طرح مفهومی به نام مختصات یا جغرافیای فرهنگی مؤلف و مخاطب است. در آثار تألیفی بین مختصات و جغرافیایی فرهنگی نویسنده و مخاطب، هم‌سویی وجود دارد. این هم‌سویی در آثار ترجمه، کم‌رنگ است. مگر آنکه مترجمی حاذق بتواند به مدد هنر و مهارت خویش، بین (اثر مبدأ) و مخاطب (اثر مقصد) رابطه‌ای هم‌سو برقرار کند. در کتاب «کارگاه داستان‌نویسی» به واسطه تألیفی بودن اثر، بین جغرافیای فرهنگی نویسنده و مخاطب، هم‌سویی وجود دارد. این هم‌سویی را می‌توان در زبان و نثر اثر و همچنين مثال‌های مطرح شده در آن دید.
در سایت کتابک بخوانید: کتاب‌هایی درباره آموزش داستان نویسی برای کودکان
دلیل سوم:
محتوای کتاب «کارگاه داستان‌نویسی»، فربه‌تر از عنوان آن است. این کتاب هم «ورا کارگاهی» است وهم «فراکارگاهی»: وراکارگاهی است، زیرا که علاوه بر جنبه‌های آموزشی و کارگاهی، منبعی نظری و قابل استفاده برای سطح وسیعی از مخاطبان همچون منتقدین و پژوهشگران نیز است. فرا کارگاهی است، چرا که علاوه بر ارائه آموزش کارگاهی، کتابی درباره کارگاه داستان‌نویسی نیز است. در علوم شناختی دو واژه مهم وجود دارد. واژه نخست "شناخت" (cognition) است و واژه دوم، “فراشناخت” (metacognition) است. «شناخت» از «تفكر» سخن مى‌گويد و «فراشناخت» از «تفكر درباره تفكر». بر این اساس، "کارگاه داستان‌نویسی" کارگاهی درباره کارگاه داستان نوشتن نیز است.
خرید کتاب درباره داستان نویسی برای کودکان
دلیل چهارم:
عباس جهانگیریان در این کتاب در رویکردی نو و نه چندان رایج، به نقش مهم فرایندهای شناختی در امر نویسندگی و ضرورت پرورش و تقویت آن‌ها در نزد نویسنده پرداخته است. فرایندهای شناختی نظیر «توجه»، «تمرکز»، نقش «حس‌های پنجگانه» و لزوم تقویت آن‌ها برای نویسندگی از آن جمله‌اند. همچنین نویسنده به نقش «حافظه» - و یا آنگونه که در کتاب از عنوان «خاطره» استفاده کرده است- در داستان‌نویسی به ویژه در یافتن سوژه‌ها و دستمایه‌های داستانی پرداخته است.
دلیل پنجم:
گزاره‌ای جاافتاده و معروف درباره نویسندگی وجود دارد مبنی بر اینکه «کسی با آموزش نویسنده نمی‌شود». این گزاره هم درست است و هم نادرست. درست است، زیرا که نویسندگی تا حدود زیادی حاصل استعداد است. و نادرست است، به این دلیل که استعداد نیز نیاز به پروردن و توسعه و انکشاف دارد. به سخنی دیگر، استعداد شرط لازم نویسندگی است، اما شرط کافی آن نیست. کتاب «کارگاه داستان‌نویسی» از چگونگی پرورش استعداد و در نتیجه از هر دو شرط نویسندگی سخن می‌گوید.
دلیل ششم:
کتاب «کارگاه داستان‌نویسی»، به رغم جنبه‌های توصیفی، جانب نقد و هشدار و تجویز را فرو نگذاشته است. کتاب اسیر گفتمان غالب و روز نیست. نویسنده به درستی هنرجویان جوان کارگاه داستان را مورد خطاب قرار می‌دهد که:
«شما متعلق به نسل مجازی هستید. شاید تجربه‌هایتان هم بیشتر مجازی است.[ولی] هنرجوی داستان‌نویسی باید زندگی واقعی را تجربه کند…با مردم معاشرت داشته باشد…در غیر این صورت در یک دنیای مجازی، آرام آرام تحلیل خواهد رفت؛ درست مثل شنا کردن در یک اقیانوسی به عمق چندین سانتی‌متر!»
و یا در قسمتی دیگر از کتاب می‌نویسد:
«شوربختانه بیشتر نوجوانان داستان‌نویس امروز، حضور پررنگی در جامعه ندارند و بیشتر شناختشان از مردم و مناسبات اجتماعی مجازی است.»
دلیل هفتم:
در نگاه مولف اثر، نویسندگی بی‌نیاز از شناخت جامعه نیست. او «آبشخور سوژه» را جامعه و گفت‌وگو و تعامل با مردم می‌داند و دو نسل از نویسنده‌ها را با عناوین «نسل کوچه» و «نسل آپارتمان» صورت‌بندی می‌کند و می‌نویسد:
«به نسل ما می گویند “نسل کوچه” چون ما در کوچه بزرگ شدیم. با هم بازی‌ها و مردم همراه و هم‌نفس بودیم، اما نوجوانان امروز نسل آپارتمانند و شبکه‌های اجتماعی و بیشتر در خانه، دوران نوجوانی و تا حدودی جوانی را سپری می‌کنند و تجربه اجتماعی کم‌تری دارند.»
کتاب «کارگاه داستان‌نویسی»، راهکارهایی را برای غلبه بر این مشکل ارائه می‌دهد.
دلیل هشتم:
این اثر، تلاقی‌گاه داستان‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی و فیلمنامه‌نویسی است. این خصلت برآمده از تجربه زیستی نویسنده در سه اقلیم هنری است: اقلیم‌های پنجم و ششم وهفتم هنر. یعنی هنر ادبیات و نمایش و فیلم. از این زاویه، عباس جهانگیریان نویسنده‌ای «سه زیست» است. کتاب به خصوص در حوزه «ترمینولوژی» یا شناخت واژه‌های تخصصی این سه اقلیم مستقل و در عین حال وابسته به هم، نکات ارزنده‌ای را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
دلیل نهم:
یکی از مباحث مهم کتاب، فصل دهم آن با عنوان «ژانرها یا گونه‌های داستانی» است. این فصل به درستی بیشترین حجم از کتاب را به خود اختصاص داده است. توضیح هر ژانر و گونه داستانی و ذکر مثال‌های مرتبط با آن‌ها، ساختار این فصل را تشکیل می‌دهند. توضیحات اما مختصر هستند. شاید برای مخاطب خاص این امکان وجود داشته باشد که در پس هر جمله‌ای از این فصل، نظریه‌ها و معناهای ژرفی را واکاوی کند. اما برای مخاطب نوقلم این واکاوی دشوار خواهد بود. با توجه به اهمیت موضوع ژانرها و گونه‌ها، به نظر می‌رسد که جای بحث و بسط بیشتری در این فصل وجود دارد. مثال‌ها تا حدودی این بار را بر دوش می‌کشند، اما نه همه آن را. بسط بیشتراین فصل از کتاب، یا انتشار آن در کتابی مستقل و با حجمی بیشتر، می‌تواند منبعی غنی‌تر برای استفاده در اختیار نو قلمان علاقه‌مند بگذارد.
دلیل دهم:
زبان اثر، ساده اما فنی است. به کارگیری چنین زبانی برای مخاطب نوقلم کتاب، مهم و ضرورى است. نویسنده با پرهیز از طرح مسائل ذهنی با زبانی بغرنج و پیچیده، به زبانى متناسب با کارکرد آموزشی اثر برای نوقلمان، وفادار مانده است.
كتاب «کارگاه داستان نویسی» (مجموعه‌ى كتاب راهنماى مربيان) به قلم «عباس جهانگيريان» با تیراژ ۲۵۰۰ عدد در سال ۱۴۰۲ توسط «انتشارات كانون پرورش فكرى كودكان و نوجوانان» منتشر شده است.
