با این تمرین، دانش آموزان کلاس پنجم با اهمیت و کاربرد مطالعات موضوعی در کارهای پژوهشی آشنا می شوند و می آموزند که راه پژوهش گسترده و باز است و آن ها در مرحله ای از فعالیت پژوهشی قرار دارند که می توانند هم از روش تحقیق(پژوهش) استفاده کنند و هم از ابزار تحقیق(پژوهش). آن ها به عنوان پژوهشگری مستقل به طور انفرادی در پژوهشی کم و بیش جامع شرکت می کنند و می آموزند که چگونه با دیگران در طرح تحقیق هماهنگ شوند. به این ترتیب، پایه های نخستین ولی محکم پژوهش به شکل یک سرگرمی علمی همراه با هدایت آگاهانه ی آموزگار در ذهن کودک کلاس پنجم نهادینه می شود. او می تواند از منابع پژوهش برای پاسخ به سوالات پژوهش یا فرضیه استفاده کند و با شیوه ی ساده ی یادداشت برداری آشنا شود.
آموزگار به دانش آموزان کلاس پنجم پیشنهاد می کند با هم به سفری که تا عید نوروز ادامه دارد، بروند و توضیح می دهد که این سفر یک کار پژوهشی است که باید انجام دهند. معلم هر دانش آموزی را یکی از استان های ایران می نامد و از آن ها می خواهد هر کدام فهرست اطلاعات مورد نیاز خود را برای تحقیق درباره ی استانی که نامیده شده اند با کمک اعضای خانواده تهیه کنند و به کلاس بیاورند تا بر مبنای آن پژوهش خود را آغاز کنند.
سپس از دانش آموزان می خواهد با استفاده از فهرست خود پرسش های تحقیق را تنظیم کنند و یکی از دانش آموزان هرچه را که به عنوان سوال تحقیق بیان می شود، روی تخته بنویسد:
- - مساحت استان چقدر است؟
- - جمعیت استان چند نفر است؟
- - نام مرکز آن چیست و این شهر در چه زمانی ایجاد شده است؟
- آب و هوای آن چگونه است؟
- آیا کتابخانه دارد؟ نشریه ی محلی چه طور؟
- فرودگاه و قطار و راه آهن دارد؟
- چه خدمات پستی ارایه می دهد؟
- بیمارستان تخصصی دارد؟
- سینما و تئاتر دارد؟
- به اینترنت دسترسی دارد؟
- آثار تاریخی دارد؟
- صنایع دستی معروف آن کدام است؟
- چه سوغاتی هایی دارد؟
- هتل و مهمانسرا دارد؟
- چه کارخانه ها و محصولا ت کشاورزی دارد؟
- و...
آموزگار به دانش آموزان یاد آور می شود که فهرست اطلاعات مورد نیاز هر کدام از آن ها بخشی از پرسش هایی را دارد که روی تخته نوشته شده اند. اطلاعات مورد نیاز بعضی ها بیشتر و بعضی ها کمتر است، اما روی هم رفته فهرست جدیدی درست می شود که روی تخته نوشته شده است. نکته ی مهم این است که باید پرسش ها طبقه بندی شوند. بیشتر دانش آموزان می پرسند یعنی چه؟ در پاسخ، او می گوید بعضی از سوالات، مربوط به ادبیات و هنر، بعضی مربوط به جاذبه های گردشگری، جغرافیای طبیعی، صنعت یا اقتصاد است و آن ها برای اینکه بتوانند کار پژوهش خود را به درستی انجام دهند باید سوالات را طبقه بندی کنند تا بهتر بتوانند به جست و جوی اطلاعات بپردازند.
دانش آموزان به کمک آموزگار، پرسش های خود را طبقه بندی می کنند و روی تخته ی کلاس می نویسند:
- آشنایی با سرزمین (مساحت، جمعیت، آب و هوا، رودها، کوه ها، پیشینه ی تاریخی، گیاهان و جانوران)
- شخصیت ها و آثار تاریخی (شاعران، نویسندگان، بناها و آثار تاریخی)
- آداب و رسوم ( پوشاک، غذا های محلی، سوغاتی ها)
- اقتصاد (محصولات کشاورزی، صنعت، معدن، کارخانه، سد، صنایع دستی)
- راه ها و ارتباطات (راه آهن، فرودگاه، پست و اینترنت)
- بهداشت و درمان (بیمارستان های عمومی و تخصصی)
- فرهنگ و آموزش (دانشگاه، کتابخانه ی عمومی، فرهنگسرا، ورزشگاه، نشریه ی محلی).
آموزگارتوضیح می دهد که این سفر، که پژوهشی درباره ی ایران شناسی است، از کتابخانه شروع می شود، در کتاب هایی مانند:"از ایران چه می دانیم؟". منابع مطالعه در گفت و گو مشخص می شوند: کتاب، مجله، سی دی یا لوح فشرده، اینترنت و مصاحبه با کسانی که به آن استان سفر کرده اند.
او به دانش آموزان یادآور می شود که باید مشخصات هر کتاب و مجله ای را که برای پژوهش خود از آن ها استفاده می کنند، یادداشت کنند و حتی بهتر است بخشی از نوشته های کتاب و مجله را که پاسخ سوال شان در آن آمده است، روی کاغذ بنویسند. از برنامه های رادیو و تلویزیون هم می توان اطلاعاتی به دست آورد. سی دی یا لوح فشرده را که یکی از ابزارهای مطالعه است می توان با رایانه خواند، دید و شنید.
آموزگار دانش آموزان را هدایت می کند تا به این نتیجه برسند که باید به سوالات شان توجه داشته باشند و تحقیق را در همان محدوده نگه دارند و از آن ها می خواهد نخست فهرستی از کتاب های کتابخانه در ارتباط با موضوع تحقیق خود یعنی استان مربوط به خودشان تهیه، و سعی کنند هر روز با اطلاعات تازه ای در زمینه ی پژوهش خود در کلاس حاضر شوند. آن ها البته در این سفر چند ماهه باید هم یاد بگیرند و هم خوش بگذرانند. در پایان سفر خود گزارش مصور و جالبی تهیه می کنند و در نمایشگاهی به نمایش همگانی می گذارند.
