"کتاب‌ها، پایه‌هایی هستند که جوامع آزاد بر روی آن‌ها ساخته می‌شوند." بیشتر از ۱۰۰ کشور جهان، امروز سوم اردیبهشت (۲۳ آوریل) را به عنوان روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی گرامی می‌دارند.
یونسکو، هماهنگ کننده برنامه های روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی است. روزی که از سال ۱۹۹۵ به این سو، هر سال گرامی داشته می‌شود. به باور ایرنا بوکوا، دبیرکل یونسکو، در پیام امسال او برای روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی، "کتاب‌ها، هم شی هستند و هم اندیشه. با ظاهری ملموس و محتوای لمس نشدنی. کتاب‌ها، رشته‌های طلایی بین چشم، ذهن و قلب انسان‌ها هستند. آن‌ها، احساس، باور و اندیشه انسانی را به انسان‌های دیگر در سراسر جهان منتقل می‌کنند. کتاب‌ها ابزار کهن سال به اشتراک گذاشتن اندیشه‌ها، تجربه‌ها و باورها هستند. کتاب‌ها موثرترین ابزار گفت و گو بین انسان‌های یک جامعه، جوامع مختلف و در طول نسل‌های بسیارند."
قرن‌های بسیار از زمانی که نخستین کتاب‌ها بر روی پوست جانوران و تنه سخت سنگ‌ها نوشته شدند، می‌گذرد. قرن‌های بسیار از اختراع کاغذ و سال‌ها، از زمانی که شنیدن نام کتاب، تنها شکل سنتی آن را به یادها می‌آورد، گذشته است. هم‌چنین سال‌های بسیار از زمانی که صنعت چاپ امکان نشر گسترده کتاب‌ها را فراهم کرد و جهش بزرگی در دنیای بشریت به وجود آورد می‌گذرد. حالا هم، هنگامی که نام کتاب را می‌شنویم، شکل‌های مختلفی از آن را می‌توانیم در ذهن خود تصور کنیم. از کتاب‌های کاغذی سنتی در قطع و اندازه‌های گوناگون گرفته تا کتاب‌های دیجیتالی و ای بوک‌ها.
قانون مالکیت معنوی و یا حق نشر، قدمتی به کهن سالی کتاب‌ها ندارد. قانون مالکیت معنوی، در سال ۱۸۸۶، در کنفرانسی به نام کنفرانس برن مطرح و به شکل بین المللی تصویب شد. تا پیش از آن، پدید آورندگان کتاب‌ها، تنها در کشور خودشان از حقوق مالکیت معنوی برخوردار بودند. این قانون، از آن زمان تاکنون بارها بازنگری شده است.
حق مالکیت معنوی، شامل نسخه برداری، توزیع و اقتباس از آثار است و به طور کامل در اختیار پدیدآورندگان و یا دارندگان حق نشر اثر قرار می‌گیرد. قانون مالکیت معنوی، درباره کتاب‌ها و دیگر آثار ادبی، سینمایی، موسیقی، ضبط صدا، نقاشی، عکاسی، نرم افزار، نمایش‌های زنده، نمایش‌های تلویزیونی و رادیویی و طراحی‌های صنعتی صدق می‌کند. این قانون، معمولا دوره زمانی مشخصی دارد و زمان مشخصی پس از مرگ پدیدآورنده از بین می‌رود.
قانون مالکیت معنوی، درباره استفاده از مطالب منتشر شده بر روی اینترنت هم صدق می‌کند. برداشتن مطالب منتشر شده در اینترنت غیرقانونی است، مگر این‌که دوره مالکیت معنوی آن سپری شده باشد، یا این که مولف اجازه نشر مطالب خود را داده باشد.
قانون مالکیت معنوی، در بیشتر کشورهای جهان وجود دارد. اما، اجرای آن همه جا با قاطعیت دنبال نمی‌شود. هنوز در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، افراد با این قانون و کارکرد و چرایی وجود آن آشنا نیستند و آن را به عنوان بخشی از حقوق مسلم و مشخص پدیدآورندگان اثر، نمی‌شناسند. اجرای قانون مالکیت معنوی، بیشتر از هر چیز به مراعات اخلاقی استفاده کنندگان از آثار علمی و فرهنگی و هنری نیاز دارد. بزرگ داشت روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی، در کشور ما، می تواند به شکل آگاهی بخشیدن درباره این قانون و تاثیر آن بر رشد فرهنگی و علمی کشور باشد. این وظیفه ای است بر دوش قانون گذاران و سیاست گذاران کشور و هم چنین دست اندرکاران تولید و توزیع منابع فرهنگی و هنری و علمی. بزرگ داشت روز جهانی کتاب و مالکیت معنوی، احترام به کتاب‌ها و حقوق پدیدآورندگان آن‌ها است و کودکان مهم ترین گروهی هستند که باید با این حقوق آشنا شوند.
در این باره بیشتر بخوانید:
