موسسه شهر کتاب و مجله پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان در هر فصل فهرستی از کتابهای مناسب برای کودکان و نوجوانان را با نام "فهرست لاکپشت پرنده" منتشر میکنند.
این فهرست را گروهی از منتقدان و کارشناسان کتاب کودک و نوجوان پس از بررسی کتابهای هر فصل بر میگزینند.
مژگان رئیسیامجد، مدیر فروشگاه مرکزیِ شهر کتاب، درباره فهرست لاکپشت پرنده میگوید: "مخاطب این فهرست بیشتر پدرها و مادرهایی هستند که با محتوای کتاب های جدید آشنایی ندارند و موقعِ انتخاب و خریِد کتاب برای بچههای شان دچار سردرگمی میشوند. همچنین، این فهرست به کتابفروشان کمک میکند تا اطلاعاتی را درباره بهترین کتاب های منتشرشده برای کودکان و نوجوانان کسب کنند. مسلماً، این اطلاعات در فروش و عرضهی کتاب به کتابفروشها کمک خواهد کرد. علاوه بر بچه ها و خانواده ها، کتابدارها، مربی های مهدهای کودک، آموزگارها و دبیرها نیز مخاطب این فهرست هستند."
وی اضافه کرد: "جای خالی چنین فهرستی در بازار کتاب کودک و نوجوان خالی بود و این فهرست، تلاشِ کوچکی است برای پرکردنِ خلاء بزرگی که در زمینهی معرفی و اطلاع رسانی درباره کتابهای این گروه سنی وجود دارد."
رئیسیامجد اظهار امیدواری کرد: "فهرست لاکپشت پرنده شروع حرکتی است که میتواند توسط دیگر نهادهای معتبر فرهنگی نیز ادامه پیدا کند تا مرجعهایی مطمئن برای معرفی کتاب در زمینههای متنوع داشته باشیم."
وی همچنین اعلام کرد در صورتی که نهادهای فرهنگی دولتی یا نهادهای معتبر و قانونی غیردولتی نیز چنین حرکتی انجام دهند، موسسهی شهر کتاب در زمینه ارائه کتابهای معرفیشده، همکاری خواهد کرد.
مهدی حجوانی، مدیرمسئول پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان نیز درباره سابقه انتشار فهرست معرفی کتاب گفت: "در بیشتر کشورهای دنیا، نهادهایی برای ارزیابی و معرفی فهرست کتابهای مناسب وجود دارند. تجربه آن ها نشان می دهد که ارائه چنین فهرستی برای کودکان، نوجوانان و والدینِ آنها کاربردی و مفید است. البته اگر فهرستها فقط شبیه نسخه پزشک باشند، چندان کارساز نخواهند بود، زیرا اولیا و مربیان و بزرگترها را در روند انتخاب کتاب مشارکت نمیدهند. مهم این است که کتابهای مناسب با متنهایی توضیحی و البته کوتاه و روشن معرفی شوند تا خواننده به تدریج ویژگیهای آثار مناسب برای کودکان را بشناسد و خودش هم در چرخه شناخت و انتخاب کتاب سهیم شود."
وی درباره سابقه ارائه چنین فهرستهایی در ایران گفت: "قبلا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای کتاب کودک و در مقاطعی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به معرفی و ارائه فهرست کتابهای پیشنهادی برای کودکان و نوجوانان اقدام کردهاند. همچنین، مجلههای قلمرو ادبیات کودک و نوجوان (وابسته به حوزهی هنری)، پژوهشنامهی ادبیات کودک و نوجوان (دوره اول) و برخی مجلههای کودکان و نوجوانان مانند سوره نوجوانان فهرست کتابهای مناسب منتشر کردهاند."
مهدی حجوانی ادامه داد: "در تهیه فهرست لاکپشت پرنده، هم از تجربههای پیشین استفاده شده است و هم تلاش کرده ایم شیوه انتخاب کاربردی تر و کارشناسانه تر باشد. هم چنین گروه داوری معرفی شوند و معیارها شفاف، مکتوب و خود در معرض نقد باشند. در بخش توزیع هم تمهیداتی فراهم آوردهایم تا این فهرست بر بازار کتاب هم تأثیر بگذارد."
وی درباره ویژگیهای فهرست لاکپشت پرنده توضیح داد: "گروهی از کارشناسان، منتقدان و نویسندگانِ فعال در حوزه ادبیات کودک و نوجوان کتاب های منتشر شده در هر فصل را بررسی میکنند و کتابهای برجسته تر را برای معرفی در فهرست لاکپشت پرنده پیشنهاد میدهند. کتابهای پیشنهادی عناصری دارند که آنها را متمایز میسازند. این آثار در یکی از سه رتبه معرفی میشوند: کتابهای راهیافته به فهرست، کتابهای خوب و کتابهای عالی ."
حجوانی افزود: "در فصلهای نخست، فهرست لاکپشت پرنده بیشتر بر کتابهای داستانی و کتابهای تصویری در حوزه تألیف و ترجمه متمرکز بود. حال، با توجه به تجربهای که به دست آمده تصمیم گرفتهایم از شمارههای بعدی، آثار را گستردهتر بررسی کنیم و کتابهای برتر در حوزه دین، علومانسانی، علمی و آموزشی و ... را هم انتخاب و معرفی کنیم."
او هم چنین مهم ترین ویژگی این فهرست را استقلال داوران و امکان نقد و ارزیابی خود داوران عنوان کرد و گفت: "این فهرست اگر چه توسط پژوهشنامه و شهر کتاب تهیه میشود، اما از نظر علمی مستقل از این دو نهاد است. در واقع، فهرست لاکپشت پرنده خود یک نهاد مستقل است. داورها استقلال کامل دارند و این دو موسسه هیچ دخالتی در انتخابهای آنان ندارند. ازسوی دیگر، داورها ملاکها و معیارهای خود را به صورت مکتوب اعلام کرده و خواهند کرد. این ویژگی باعث میشود که دیگر منتقدان و کارشناسان بتوانند عملکرد داوران را با توجه به معیارهای شان نقد و بررسی کنند. پژوهشنامه نیز فضای لازم را در اختیار دیگر منتقدان قرار خواهد داد تا دیدگاههای شان منتشر شود. به عنوان مثال ممکن است کارشناس و نویسندهای بیرون از حلقهی لاکپشت پرنده، تشخیص دهد که کتاب مناسبی ازدید داوران دورمانده و یا به عکس کتابی ضعیف به فهرستشان راه پیدا کرده. پژوهشنامه، دیدگاهها و نقدهای مکتوب دوستان دیگر را منتشر خواهد کرد."
هماکنون، کتابهای پیشنهادیِ فهرست لاکپشت پرنده از کتابفروشیهای ثالث، چشمه، اگر، شهر کتاب آرین، شهر کتاب ابنسینا، شهر کتاب بهشتی، شهر کتاب گلدیس، شهر کتاب هفتحوض، کتاب افق، کتاب شهر و فروشگاه مرکزی شهر کتاب قابل تهیه است. همچنین، مجله پژوهشنامه نیز در این کتابفروشیها عرضه میشود.
مهدی حجوانی ابراز امیدواری کرد در آینده، دیگر کتابفروشیهای معتبر تهران و به خصوص شهرستانها نیز به طرح لاکپشت پرنده بپیوندند.