خانه کتابدار کودک ونوجوان و ترویج خواندن، بخشی از شواری کتاب کودک است که در سال ۱۳۸۴ با حمایت خانواده ای نیکوکار، برای ترویج و گسترش فرهنگ خواندن با استفاده از روش های خلاق بنیاد نهاده شده است. این ساختمان ۵ طبقه در منطقه ای پر جمعیت در خیابان ولیعصر قرار دارد.
شورای کتاب کودک پیوسته تلاش کرده است که تجربه ها و دیدگاه های خود را در زمینه ی ترویج خواندن برای کودکان و نوجوانان و نیز قوانین و ضروریات کتابداری کودک و نوجوان به عنوان تسهیل گر و مروج، به اجرا در آورد. خانه کتابدار با ایجاد کتابخانه عمومی برای کودکان و نوجوانان و خانواده ها، این امکان و موقعیت را فراهم کرده است.
این موسسه کاملا خصوصی است و از هیچ گونه کمک دولتی استفاده نمی کند. در این مقاله به خدمات عمومی کتابخانه ی کودک و نوجوان پرداخته ایم .
این کتابخانه حدود ۶ هزار عنوان منابع کتابخانه ای دارد. همه ی منابع با نظر کارشناسان کمیته ی کتابداری که از کتابداران و کارشناسان ادبیات کودک ونوجوان هستند، انتخاب می شود. کتابخانه کاملا خودکار است و تمام منابع بارده بندی دیویی ساماندهی شده اند. در حال حاضر کتابخانه بیش از ۱۳۰۰ عضو در سه گروه سنی: پیش از دبستان، دبستان و راهنمایی دارد.
شمار کتاب های امانت داده شده ی کتابخانه در سال ۱۳۸۸ بیش از ۱۵ هزارجلد بوده است.
برنامه های خدمات عمومی کتابخانه ی کودک و نوجوان را می توان به ۶ گروه تقسیم بندی کرد:
- فراهم کردن فضایی مطلوب برای کودکان ونوجوانان به گونه ای که از همان هنگام ورود به کتابخانه با استقبال و خوشامدگویی و احترام فراوان روبه رو شوند.
- فراهم کردن آزادی و استقلال و قدرت انتخاب در برنامه های خدمات عمومی و کلاس ها و کارگاه های مختلف داستان نویسی، نقاشی و تصویرسازی، نمایش و ... که در خانه کتابدار برگزار می شوند. نمایش و چاپ آثار اعضا از سوی خانه ی کتابدار نیز از دیگر عوامل موثر در عضویت و فعالیت کودکان و نوجوانان و خانواده های شان در کتابخانه است.
- اجرای برنامه هایی با موضوع مهارت های اجتماعی ،همچون کتابخوانی، شعر خوانی گروهی و بحث و گفت وگو، پرسش و پاسخ، بازی ها و... از دیگر برنامه های مورد علاقه ی اعضای کتابخانه هستند.
- دیدار با نویسندگان و گفت وگو با آن ها برای بسیاری ازکودکان و نوجوانان بسیار لذت بخش و هیجان انگیز است .
- ازآموزش های شهروندی کتابخانه باید به اجرای کارگاه های شیوه ی استفاده از کتابخانه، حقوق کودکان، صلح، حفظ و احترام به محیط زیست، مهارت های زندگی، بازدید کودکان و نوجوانان از سازمان یونیسف ایران، بازدید از پارک رازی و آشنایی با گل ها و گیاهان اشاره کرد.
- شناساندن کتابخانه به عنوان مکانی برای دیدار و گفت وگوی کودکان و نوجوانان ودر نظر گرفتن نیازهای کودکان و نوجوانان ویژه نیز برای کتابخانه بسیار مهم است.
- در کتابخانه تلاش شده است تا همه ی اعضای خانواده در مراسمی که به مناسبت های گوناگون برگزار می شوند، حضور داشته باشند. مادران در این گونه مراسم و فعالیت ها حضور بیشتر و پر رنگ تری در مقایسه با پدران داشته اند و حتی به عنوان نیروهای داوطلب با کتابخانه همکاری کرده اند.
خانه کتابدار، برای والدین کودکان و نوجوانان نیز کتابخانه ای ایجادکرده است تا بتواند خواندن را در خانواده های کودکان و نوجوانان نیز ترویج کند. در نظر گرفتن برنامه برای والدین کودکان و نوجوانان و برنامه ریزی برای آن ها یکی از مهم ترین بخش های ترویجی خدمات عمومی کتابخانه های کودکان و نوجوانان است. یکی از برنامه هایی که کتابخانه برای ترویج خواندن برگزار کرده ، طرح"سبد خواندن با خانواده" است. (۱۰ سبد شامل ۱۰ نوع کتاب با موضوع های گوناگون برای گروه های سنی مختلف خانواده:کودک، والدین و پدربزرگ و مادر بزرگ و یک نشریه) که برای ۱۰خانواده فراهم می شود و مادران خانواده با حضور در جلسات ماهانه پس از گفت وگو درباره ی کتاب ها، با تعویض سبد کتاب برای ماه آینده سبدی جدید با خود به خانه می برند.
کتابداران در برنامه های مختلف، برای ایجاد ارتباط بین موضوع برنامه و منابع موجود کتابخانه تلاش می کنند تا با شناساندن موضوع کتاب های کتابخانه، کودکان را به مجموعه ی کتابخانه بیشتر علاقه مند کنند.
ضمن توجه به ۵ اصل اساسی رانگاناتان و اهمیت آن در کتابخانه های کودکان، تلاش می شود به ویژه اصل پنجم آن که به پویایی کتابخانه اشاره دارد، در برنامه های خدمات عمومی کتابخانه کودکان در نظر گرفته شود. به عنوان نمونه، کتابخانه با آغاز سال تحصیلی، با کاهش میزان استفاده از کتابخانه رو به رو می شود. برای حل این مشکل کتابخانه خانه کتابداربرنامه های زیر را پیشنهاد می کند:
- برگزاری نمایشگاهی از آثار موجود در کتابخانه و مرتبط با برنامه ی درسی کودکان و نوجوانان و طراحی مسیریاب های مناسب.
- طرح پرسش های پژوهشی مطرح شده در مدرسه و راه های رسیدن به پاسخ و آموزش شیوه های انجام پژوهش در کتابخانه. در این زمینه می توان از مربیان و داوطلبانی که در مدارس کار می کنند، استفاده کرد.
- شرکت در این برنامه ها سبب می شود این ایده ها از طریق دانش آموزان به مدرسه ها انتقال یابند و در پویایی کتابخانه های مدارس تاثیر گذار باشند.
- طرح های سبد خواندن در مدارس یکی دیگر از برنامه های کتابخانه ی خانه کتابدار برای ترویج خواندن و حل مشکل کاهش میزان استفاده از کتابخانه در سال تحصیلی است و در سال آینده آن را برای مدارس اطراف کتابخانه اجرا خواهد کرد. در ۱۰ مدرسه ( ۵ دبستان پسرانه و ۵ دبستان دخترانه)، پایه سوم دبستان برای آزمایش این طرح در نظر گرفته خواهد شد، سبدهایی از انواع منابع کتابخانه ای برای آن ها تهیه و ماهانه به مدرسه ها برده می شود . به این ترتیب، همراه توزیع منابع برنامه های خدمات عمومی توسط کتابدار، این طرح نیز به اجرا درمی آید.
درپایان اشاره می شود که برنامه های خدمات عمومی کتابخانه های کودک و نوجوان و مشارکت خانواده های آن ها در این برنامه ها می تواند نقش بسیار موثری در ترویج خواندن و توسعه ی فرهنگی جامعه ایفا کند.
