به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی «رویکردهای نو در ترویج خواندن» با حضور لاله خسروی، کارشناس پژوهش هنر و مهتاب میناچی کتابدار کتابخانه حسینیه ارشاد و دکتر مریم جلالی چهارشنبه (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۵) در سرای اهل قلم کودک و نوجوان بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
مهتاب میناچی در این نشست به اهمیت ترویج مطالعه در میان کودکان و نوجوانان تاکید کرد و گفت: اگر می‌خواهیم جامعه کتابخوانی داشته باشیم باید علاقه به مطالعه و کتابخوانی را از سنین پایین در کودکان ایجاد کنیم. برهمین اساس، رویکردهای مختلفی برای ترویج خواندن در کتابخانه حسینیه ارشاد اجرا کردیم. برخی از این روش‌ها را از سنین خردسالی شروع کردیم تا وقتی این کودکان بزرگ شدند به مطالعه اشتیاق داشته باشند. همچنین برنامه‌های مختلف دیگری در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار کردیم.
مثلاً در تلگرام، گروهی به نام گروه مشورتی نوجوانان کتابخوان درست کردیم که آنها نظرات خود را درباره کتاب‌هایی که خوانده بودند برای ما بیان می‌کردند و با دوستانشان به اشتراک می‌گذاشتند و درباره آن نظرات به بحث و تبادل نظر می‌پرداختند. همچنین جلساتی در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار کردیم که در آن نوجوانان درباره کتاب‌هایی که مطالعه کرده بودند صحبت می‌کردند. علاوه بر این، برنامه‌هایی هم برای معرفی کتاب داشتیم و کتاب‌های خوبی را که برای مطالعه کودکان و نوجوانان مفید بودند به آنها معرفی کردیم.
این کتابدار درباره دیگر برنامه‌های کتابخانه حسینیه ارشاد توضیح داد: از دیگر برنامه‌های کتابخانه حسینیه ارشاد ایجاد کتابخانه دیجیتال برای مخاطبانی بود که به دلایل مختلف از جمله دوری راه یا عدم تمایل به حضور در کتابخانه به این ترتیب می‌توانستند از کتاب‌های دیجیتال کتابخانه ما استفاده کنند.
اهمیت هویت دادن به کودکان
میناچی در ادامه به اهمیت توجه به کودکان اشاره کرد و گفت: باید به بچه‌ها هویت دهیم و اجازه دهیم خودشان احساس مسئولیت کنند. بگذاریم خودشان کتاب را انتخاب کنند و آنها را به اجبار مجبور به مطالعه کتاب‌های مورد نظر خودمان نکنیم. براین اساس ما در کتابخانه حسینیه ارشاد فضای مناسبی برای اینکه خود کودک بتواند با حضور در کتابخانه کتاب مورد نظرش را انتخاب کند و براین اساس احساس آرامش کند فراهم کردیم. کودک در این فضا بدون اینکه کتاب خاصی به او دیکته شود می‌تواند آزادانه کتاب موردنظرش را انتخاب و مطالعه کند. البته در صورت تمایل می‌توان از راهنمایی‌های مربیان و کتابداران و والدینش نیز استفاده شود.
به گفته این کتابدار، در حال حاضر به دلیل مشکلات صنعت نشر و همچنین گرانی کتاب، بچه‌ها گرایش بیشتری به سمت استفاده از فضاهای مجازی دارند و اغلب کتاب‌های موردنظرشان را از طریق اینترنت و فضای مجازی دانلود می‌کنند و به این وسیله می‌توانند به تازه‌های نشر به راحتی دسترسی داشته باشند. همچنین باید توجه کرد که موضوعات مورد علاقه کودکان با موضوعات مورد علاقه بزرگسالان تفاوت دارد، به عنوان مثال در حال حاضر کتاب‌های «تن‌تن» چون شکل کمیک استریپ دارد بیشتر مورد توجه بچه‌ها قرار دارد و آنها علاقه‌ای به خواندن کتاب‌های تألیفی ندارند و ما هم به اجبار نمی‌توانیم آنها را مجبور به خواندن این کتاب‌ها کنیم. کتابدار باید بتواند با مخاطب ارتباط روانی برقرار کند و وارد مباحثه با او شود و به این وسیله با علایق او آشنا شود و کتاب‌هایی متناسب با علاقه کودک را در اختیار او قرار دهد و به این وسیله او را کم‌کم به مطالعه علاقه‌مند کند.
وی در ادامه به خدمات ارائه شده در کتابخانه حسینیه ارشاد برای کودکان استثنایی و با نیازهای خاص اشاره کرد و گفت: در حسینیه ارشاد تیمی از همکارانمان علاقه‌مند بودند که با بچه‌های با نیازمندی‌های خاص کمک کنند. براین اساس تصمیم گرفتیم از سال ۱۳۹۰ سه مدرسه کودکان استثنایی را تحت پوشش خود قرار دهیم و کتاب‌های مناسبی را انتخاب کردیم و به مدارس مورد نظر بردیم. همچنین در این مدارس کار قصه‌گویی برای کودکان را نیز انجام می‌دادیم.
میناچی در ادامه توضیح داد: از دیگر برنامه‌هایی که در این مدارس اجرا کردیم تولید کتاب‌های گویا بود. کتاب‌های موردنظر توسط مربیان برای بچه‌های نابینا به صورت گویا تولید می‌شد و ما کتاب‌ها را به همراه سی‌دی‌های گویا شده آنها به کودکان امانت می‌دادیم تا آنها بتوانند در خانه بدون نیاز به پدر و مادرشان از این کتاب‌ها استفاده کنند و براین اساس بحث آموزش به بچه‌ها را هم که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است مدنظر قرار داده بودیم و با ارتباط با مربیان و والدین آنها توانستیم در زمینه آموزش دادن به بچه‌ها و علاقه‌مندکردنشان به کتابخوانی فعالیت کنیم. در حال حاضر در این مدارس، بچه‌هایی که معلولیت ذهنی دارند مشتاقانه از کتابداران ما استقبال می‌کنند و خیلی از این بچه‌ها خلاصه کتاب‌هایی را که امانت می‌گیرند می‌نویسند یا نقاشی از آنها می‌کشند و به این ترتیب به ما می‌فهمانند که چقدر کتاب را دوست داشته‌اند و توانسته‌اند آن را درک کنند.
کتاب خواندن ابزاری است که دانش ما را افزایش می‌دهد
لاله خسروی کارشناس پژوهش هنر نیز در این نشست گفت: معمولاً در همه جای دنیا کتابداران در ترویج کتابخوانی از جمله افراد سرآمد هستند و فعالیت‌های زیادی را در زمینه علاقه‌مند کردن افراد اعم از کودک و نوجوان و بزرگسال به کتابخوانی انجام می‌دهند اما باید ببینیم اساساً خواندن از کجا این‌قدر ارزش و اعتبار به دست آورده است. به نظر می‌رسد کتاب خواندن ابزاری است که سواد و دانش ما را افزایش می‌دهد چون فکر می‌کنیم اگر انسانی دانش داشته باشد می‌تواند بهتر بیندیشد، بهتر تولید کند و بهتر خدمات دهد و تعامل کند.
وی در ادامه به سه محور اصلی در خواندن اشاره کرد و گفت: این سه محور شامل ماده خواندن (که می‌تواند مطلب ادبی و درسی باشد)، رسانه و فرد است. به نظر می‌رسد هم رسانه‌هایی که برای خواندن وجود دارد و هم موادی که در این زمینه در اختیار داریم در خدمت محور سوم خواندن یعنی فرد قرار می‌گیرد که سطح دانش مخاطب را افزایش دهد. باید ببینیم چطور می‌توانیم آدم‌هایی را تربیت کنیم که از تمام مواد و امکانات خوانش به منظور تولید دانش استفاده کنند.
خواندن را فقط به کتاب محدود نکنیم
این پژوهشگر اظهار کرد: اگر به کودکی نسخه بازاری کتاب «سیندرلا» یا نسخه دیجیتالی آن یا نسخه کارتونی‌اش را تحویل دهیم معلوم نیست که دقیقاً کدام یک را می‌پسند زیرا هر رسانه‌ای ویژگی‌های خاص خود را دارد. باید توجه داشت که وقتی چیزی به صورت شفاهی برای کودک تعریف می‌شود یک سری از بخش‌ها را در کودک تحریک می‌کند و همچنین وقتی یک فیلم یا کارتون برای او می‌گذاریم یا اینکه کتابی را برایش می‌خوانیم نیز اثر خاص خودش را بر کودک می‌گذرد، بنابراین شاید زمان این گذشته باشد که خواندن را فقط به کتاب محدود کنیم. نمی‌توان از صدا و سیما، رادیو و تلویزیون و انتقال دانش سینه به سینه به عنوان منبع سواد غافل شویم.
وی در ادامه به سیطره دیجیتال در قرن ۲۱ اشاره کرد و گفت: با توجه به سیطره دیجیتال در قرن ۲۱ ما به سمت و سویی می‌رویم که باید به سایر رسانه‌ها در تولید دانش و سوادآموزی توجه کنیم به نظر من کتاب به واسطه مکتوب بودنش نمی‌تواند بر سایر رسانه‌های انتقال دانش برتری داشته باشد. ما در وادی‌ای حرکت می‌کنیم که می‌خواهیم یک انسان متفکر پرورش دهیم تا بتواند از منابع مختلف استفاده کند و فضای دیجیتال می‌تواند این امکان را به او بدهد که بدنه جامعه ما باسواد شود و از معضل بیسوادی پنهان عبور کنیم و انسان‌هایی تربیت کنیم که بتوانند ابراز نظر کرده و تولید دانش کنند.
به گفته خسروی، مروجان افرادی هستند که از طریق مشارکت دادن و ایجاد علاقه کردن در مخاطبانشان می‌خواهند آنها را در این محصول شریک کنند، هر وسیله‌ای که می‌تواند در تولید دانش و افزایش آن کمک می‌کند می‌تواند برای ترویج خواندن مفید باشد و فقط منحصر به کتاب نمی‌شود. بهتر است فضاهایی ایجاد کنیم که به جای اینکه ما فقط بخوانیم و بچه‌ها گوش کنند آنها بخوانند و از اندوخته‌های ذهنی خود اطلاعاتی به ما بدهند و ما گوش کنیم.