کتاب‌های تصویری، شکل ادبی یگانه‌ای ارائه می‌دهند که در آن، داستان و هنر با هم آمیخته می‌شوند. در این گونه کتاب‌ها، تصاویر به اندازه‌ی متن اهمیت دارند و با هم به روایت داستان می‌پردازند.
هنگام خواندن کتاب‌های تصویری برای کودکان، سیر در تصاویر را فراموش نکنید.
در این مقاله، چند روش به کارگیری تصاویر برای درگیر کردن بیشتر کودک، و غنی‌تر ساختن تجربه‌ی خواندن برای وی، ارائه می‌شود.
بچه‌ها را با تصاویر به دام اندازید
شنیده‌ایم که می‌گویند: "کتاب را نباید از روی جلد آن داوری کرد." اما واقعیت آن است که بچه‌ها همیشه همین کار را می‌کنند! کودک، نخستین ارزیابی خود از کتاب را با تصاویر آن انجام می‌دهد. بنابراین، بگذارید کودکان کتاب‌هایی پر از تصاویر چشمگیر و شگفت آور برگزینند، تصاویری که آنها را به کاوش فراخوانند. پیش از خواندن متن، کتاب را ورق بزنید و با تماشای تصاویر و سخن گفتن درباره‌ی آنها، به "گردش در تصاویر" بروید. این شیوه، حتی بی‌تفاوت‌ترین خواننده را هم جذب خواهد کرد.
تأثیر تصاویر می‌تواند بیش از جذب کودک به یک کتاب تنها باشد. تصاویر می‌توانند عشق به خواندن را برای تمام عمر در کودکان حفظ کنند. برای کودکان کم سن‌تر تصاویر، پیش درآمد ورود به دنیای کتاب‌اند. کودک، مدت‌ها پیش از آنکه بتواند بخواند، به تصاویر واکنش نشان می‌دهد.
کتاب‌های تصویری تنها از آنِ خردسالان نیست. بچه‌های بزرگ‌تر هم بیشتر وقت‌ها به خواندن کتاب‌های تصویری بیش از کتاب‌های بی‌تصویر کشش دارند، زیرا آنها را جذاب‌تر و خواندن‌شان را آسان‌تر می‌یابند.
به کتاب‌ها جان دهید!
تصاویر به بچه‌ها امکان می‌دهند دنیای تخیلات خود را بکاوند و با شخصیت‌ها و رخدادهایی که در کتاب تصویری می‌بینند، ارتباط برقرار کنند. کمک به برقراری ارتباط کودک با شخصیت‌ها و رویدادهای داستان، کتاب را در نظر وی واقعی‌تر می‌نمایاند.
تصاویر، از راه‌های زیر به کتاب جان می‌بخشند:
- روایت داستان با تصاویر
- شرح صحنه‌های بسیار احساسی یا پُرکنش به کمک تصاویر
- انتقال وجه و آهنگ داستان و نیز شخصیت‌ها و طرح آن، با بهره گیری از شیوه‌های گوناگون تصویرگری
- تصاویر، هنگامی که نشان دهنده‌ی اشخاص، اشیاء و وضعیت آشنا به چشم کودک باشند، به تحکیم احساسات و تجربه‌های او کمک می‌کنند. فرآیند ایجاد ارتباط احساسی، می‌تواند کودک را در آموختن حس همدلی و شفقت نسبت به دیگران یاری دهد.
به تماشای جهان بروید!
تصاویر، به ویژه در کتاب‌های غیر داستانی که صفحاتشان پر از نوشته‌های متفاوت با متن اصلی است، انتقال دهنده‌ی مفاهیم و اطلاعات‌اند. برای خواندن صفحات این کتاب‌ها مسیر دلخواه خود را دنبال کنید.
کتاب‌های تصویری زیر در سایت کتاب هدهد موجود هستند:
عنوان‌ها، جدول‌ها، نمودارها و اطلاعات موجود در خود تصاویر را بخوانید و درباره‌ی آنها گفت و گو کنید. کتاب‌های داستانی هم با وجود تخیلی بودن می‌توانند اطلاعات زیادی ارائه دهند.
داستانی درباره‌ی سفر به ماه یا یک مزرعه، ممکن است دارای تصاویری باشد که چیزهای زیادی درباره‌ی این مکان‌ها به کودک بیاموزند. اما به یاد داشته باشید کند و کاو در کتاب‌های تصویری برای شناخت دنیای پیرامون، نیازمند صرف وقت است.
به کودکان تصاویر نا آشنا نشان دهید، یا از تصاویر کتاب‌ها برای تأیید دانسته‌های کودک و گسترش دامنه‌ی آنها استفاده کنید. تصاویر کتاب‌های غیر داستانی کودکان می‌توانند اندیشه‌های جدید، مردم گوناگون و جاهایی را که کودک هرگز ندیده است، به او بشناسانند. بررسی دقیق تصاویر می‌تواند درباره‌ی موضوعات شناخته شده نیز، نکات جدیدی را آشکار کند.
کتاب‌های تصویری، چه داستانی باشند و چه غیر داستانی، می‌توانند به کودکان در فراگیری دانش کمک کنند و آنان را به پرسش‌هایی تازه درباره‌ی تاریخ، اختراعات، طبیعت، فرهنگ‌های دیگر و غیره، رهنمون شوند.
پرورش مهارت‌های خواندن
کتاب‌های تصویری به نونهالان کمک می‌کنند نقش واژه‌ها را در انتقال معانی، مدت‌ها پیش از آنکه از مفهوم متن آگاه شوند، دریابند.
تصاویر می‌توانند به گسترش دایره‌ی واژگان، که از پایه‌های بنیادین خواندن است، کمک کنند. کتاب می‌تواند کودکان خردسال را در شناخت رنگ‌ها، شکل‌ها، اعداد، حروف، نام‌ها، مکان‌ها، جانوران و ابزار زندگی روزمره یاری دهد.
تصاویر همچنین می‌توانند در شکل دهی دانش زمینه‌ای که لازمه‌ی کامیابی در خواندن است، نقش داشته باشند. کودکی که هرگز به باغ وحش، مزرعه یا ساحل دریا نرفته است، می‌تواند با کاوش در کتاب‌های تصویری، درباره‌ی این مکان‌ها بسیار بیاموزد. کتاب‌هایی با تصاویر ساده یا واقعی برگزینید تا کودک بتواند به اشیاء اشاره کند و نام آنها را یاد بگیرد.
کتاب‌های تصویری به کودکان بزرگ‌تر در درک متن کمک می‌کنند و آنها را به خواندن منتقدانه وا می‌دارند. کودکان می‌توانند از تصاویر برای پیش‌بینی رخدادهای بعدی داستان استفاده کنند. تصاویر می‌توانند به آنها بیاموزند که در پی دیدن و شنیدن نشانه‌های راهنما و هشداردهنده و چیزهای هیجان انگیزی باشند که بی‌دقت در تصاویر، ممکن است آنها را از دست بدهند.
خوانندگان باتجربه‌تر می‌توانند بیاموزند چگونه متن را با تصاویر ارتباط دهند و "بین خطوط" را بخوانند. کتاب‌هایی انتخاب کنید که تصاویرشان انتقال دهنده‌ی مفاهیمی‌اند که در متن گنجانده نشده‌اند، و به خوانندگان بزرگ‌تر کمک می‌کنند با رفت و برگشت میان تصاویر و متن، به گونه‌ای "کارآگاه بازی" بپردازند.
هنگام باهم خواندن به کاوش در تصاویر بپردازید
کتاب‌های تصویری، فرصتی عالی برای همراهی بزرگسالان و کودکان پدید می‌آورند، که عامل مهم دیگری در ایجاد علاقه‌ی همیشگی به کتاب است. گفت و گو درباره‌ی آنچه کودک در تصاویر دوست دارد یا ندارد، راهی ساده برای آغاز گفت و گو درباره‌ی کتاب و موضوع آن است.
برای پیش- خوانندگان، کتاب‌هایی با تصاویر درشت، زنده و رنگی از ابزار زندگی روزمره انتخاب کنید.
نکته: می‌توانید"این چیه؟ " بازی کنید. به چیزهای داخل صفحه اشاره کنید تا کودک نام آنها را بگوید. یا هنگام خواندن داستان، گاه گاه مکث کنید و از کودک بخواهید تصویر چیزی یا شخصیتی را که درباره‌اش خوانده‌اید، نشان دهد.
برای خوانندگان مبتدی، کتاب‌هایی با خط داستانی ساده و تصاویری سازگارتر با رویدادهای قصه، برگزینید.
نکته: به بچه‌ها کمک کنید هنگام خواندن، از تصاویر برای پیگیری خط داستان کمک بگیرند. پیشنهاد دهید در همان حال که قصه را برای شما می‌خوانند، آن را به زبان خود برایتان بازگو کنند. آنها را تشویق کنید از روی تصاویری که می‌بینند، رویدادهای بعدی داستان را پیشگویی کنند و به سرنخ‌هایی که تصویرگر برای خبردادن از رخدادهای بعدی بر جای می‌گذارد، توجه داشته باشند.
برای خوانندگان مستقل، کتاب‌هایی برگزینید که تصاویرشان داستان تخیلی ویژه‌ی خود را بازگو می‌کنند، یا اطلاعات واقعی مستقل از متن ارائه می‌دهند.
نکته: در آغاز سعی کنید متن را بدون نشان دادن تصاویر، بلندخوانی کنید. سپس، بگذارید کودکان صفحات را خود، ورق بزنند و متن را دوباره بخوانند. آن گاه درباره‌ی مفاهیمی که تصاویر به داستان می‌افزایند، گفت و گو کنید.