انتخاب دوباره فرهاد حسن‌زاده به‌عنوان نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن و آسترید لیندگرن این پرسش را پیش کشیده که آیا چنین چیزی در کشورهای دیگر نیز سابقه داشته است؟ آیا معرفی دوباره یک نویسنده حق نویسندگان دیگر را تضییع نمی‌کند؟
من به‌عنوان فردی که دو دوره داور (۲۰۰۲ و ۲۰۰۴) و دو دوره رئیس هیئت‌داوران (۲۰۰۸ و ۲۰۱۰) جایزه اندرسن بوده‌ام، با اطمینان به شما می‌گویم که آنچه معمول نیست و سابقه ندارد، نامزد کردن یک نویسنده یا تصویرگر تنها برای یک‌بار برای این جوایز است. در سال‌هایی که کار داوری جایزه اندرسن را به عهده داشتم نویسنده و تصویرگرانی داشته‌ایم که بارها و بارها نامزد آن جایزه شده‌اند و این نشان می‌داده است که تا چه حد نهادهای نامزد کننده در انتخاب خود ثابت‌قدم و با برنامه حرکت می‌کردند. پاسخ من به پرسش دومتان نیز منفی است.
فرض بر این است که برای جایزه اندرسن و آسترید لیندگرن، نویسندگان و تصویرگرانی معرفی شوند که مجموعه آثارشان سهم پایداری در ارتقا ادبیات کودکان جهان داشته باشد. این نقش بسیار مهمی است و تنها هنرمندانی می‌توانند به چنین جایگاهی دست یابند که یک‌عمر کار کرده و آثار برجسته‌ای منتشر کرده باشند که نه‌تنها این آثار در بین کودکان و نوجوانان آن کشور محبوب باشند، در جهان نیز بتوانند مخاطبان بسیاری را تحت تأثیر قرار دهند. با در نظر گرفتن چنین ویژگی‌هایی دستکم در کشور ما فهرست بلند بالایی از نویسندگان و تصویرگران در صف انتظار باقی نمی‌مانند تا حقوقی از آن‌ها ضایع شود.
در همه جهان برای نامزد کردن یک نویسنده یا تصویرگر سال‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند، کتاب‌های او را به زبان‌های دیگر ترجمه می‌کنند، بارها او را نامزد می‌کنند و گام‌به‌گام شانس او را در رسیدن به آن جایزه بالاتر می‌برند. اتفاقاً در ایران این نگاه هیچ‌گاه وجود نداشته است. البته وقتی صحبت از برنامه‌ریزی می‌شود، منظور این نیست که از حالا برای ۱۰ دوره بعدی یک فهرست ده نفره تشکیل دهیم و برای حفظ عدالت و برابری همه افراد را در آن بگنجانیم. منظور از برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری بر روی افرادی است که چنین ظرفیتی را دارند و شایسته است که سال‌ها برای آن‌ها کار شود و پشت آن‌ها ایستاد. ما در طول این سال‌ها نویسنده‌ای همچون مرادی کرمانی را داشته‌ایم که چه از جنبه کارنامه آثارش در ایران که بسیار شناخته‌شده و محبوب است و هم از جنبه شناخته شدن آثارش در جهان که به بیش از ۳۰ زبان تاکنون منتشرشده است، نویسنده‌ای در جایگاه جایزه اندرسن بوده است؛ اما برای معرفی او هیچ‌گاه یک برنامه‌ریزی درازمدت وجود نداشته است.
چه معیارهایی برای داوران از اهمیت بیشتری برخوردار است؟
همان‌طور که اشاره کردم، مهم‌ترین معیار داوران، تداوم در آفرینش آثار باکیفیت بالای ادبی و هنری در طول زندگی هنرمند است. یک رشد مداوم معنادار که هم کودکان و نوجوانان سرزمین خود را تحت تأثیر قرار دهد و هم در ادبیات جهان سهم پایداری را از آن خود کند.
جایزه هانس کریستین اندرسن و آسترید لیندگرن به‌عنوان دو جایزه جهانی ادبیات کودک و نوجوان چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟
جایزه هانس کریستین اندرسن از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان به‌منظور بالا بردن سطح ادبی و هنری کتاب‌های کودکان هر دو سال یک‌بار، به مجموعه آثار یک نویسنده و یک تصویرگر داده می‌شود. داوران این جایزه بین‌المللی هستند. معرفی نامزدهای این جایزه تنها به عهده شاخه‌های ملی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان است. شاخه ملی این دفتر در ایران شورای کتاب کودک است و تنها این نهاد می‌تواند برای این جایزه نامزد معرفی کند.
جایزه یادبود آسترید لیندگرن، نه‌تنها به نویسندگان و تصویرگران داده می‌شود، بلکه قصه‌گویان، مروجان و نهادهای حوزه ادبیات کودکان و ترویج کتاب‌خوانی نیز می‌توانند به آن دست یابند. این جایزه، سالیانه به یک یا بیش از یک هنرمند صرف‌نظر از زبان و ملیت آن‌ها اعطا می‌شود. آثار این هنرمندان باید دارای کیفیت بالای هنری و ارزش‌های انسانی‌ای باشند که آسترید لیندگرن به آن‌ها باور داشت.
جایزه آسترید لیندگرن می‌تواند توجه قصه‌گویان، نویسندگان و تصویرگران خلاق را به آفرینش ادبیات ناب برانگیزد. اهدای این جایزه سبب می‌شود که نهادها و سازمان‌های سراسر جهان به ارزش آثار ادبی خوب کودکان و نوجوانان هر چه بیشتر پی ببرند.
هیئت داوران این جایزه از میان کارشناسان برجسته ادبیات کودکان سوئد برگزیده می‌شوند. اعضای هیئت داوران برای یک دوره ۴ ساله از سوی شورای ملی سوئد در امور فرهنگی گزینش می‌شوند. آن‌ها هرساله از سراسر دنیا سازمان‌هایی را که دارای گسترده‌ترین و بیشترین اطلاعات درباره نویسندگان، تصویرگران، قصه‌گویان و فعالان ادبیات کودک هستند، به‌عنوان سازمان‌های نامزدکننده Nominated Body منصوب می‌کنند تا نامزدهای خود را از سراسر دنیا به هیئت داوران معرفی کنند.
در حال حاضر در ایران شورای کتاب کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به‌عنوان سازمان‌های نامزدکننده از این امتیاز برخوردارند.
