در کودکستان‌های والدورف محیطی شبیه به محیط آرام خانه همراه با احساس گرمی و عشق و زیبایی وجود دارد. در این مراکز کودکان محیط را لمس می‌کنند، با اسباب بازی‌های ساده بازی می‌کنند، لباس‌های کتانی یا ابریشمی رنگارنگ و نرم و راحت می‌پوشند، بازی‌های خلاق می‌کنند و توان تفکر و اندیشهٔ آن‌ها راهنمایشان در انجام کارها است. معلم با کودکان به نرمی اما قاطع گفت و گو می‌کنند و رفتارشان به گونه‌ای است که ارزش تقلید کردن را داشته باشد.
ساختار برنامهٔ روزانهٔ کودکان دارای ریتم منظم و فعالیت‌های پی در پی و متناوب است. برنامه‌های هفتگی شامل: هنر، کاردستی، بازی با عروسک‌ها، کار در کارگاه‌های چوب، نقاشی، قصه گویی، آشپزی، نانوایی، آواز خوانی، بازی‌های فیزیکی و مهارت‌های اجتماعی است.
قصه گویی با توجه به زبان مادری کودکان انجام می‌شود و کودکان نیز بارها و بارها به قصه‌ها گوش می‌دهند و آن‌ها را در ذهن خود مجسم می‌کنند و به این ترتیب توانایی تخیل و تصویر ذهنی‌شان افزایش می‌یابد. این توانایی سبب رشد دیگر مهارت‌های ذهنی و کلامی کودکان در آینده می‌شود.
کودکان در بازی‌ها و گردش‌های خارج از کودکستان و درون طبیعت می‌آموزند که به محیط زندگی خود عشق بورزند و به طبیعت آسیب نرسانند. آن‌ها تغییرات فصل، سال و ماه را درک می‌کنند و این دگرگونی‌ها را جشن می‌گیرند. کودکان مدارس والدورف با دیگر کودکان خانوادهٔ بزرگ این گونه مدارس آشنا و دوست می‌شوند.
بازی ها
کودکان از تولد تا ۷-۶ سالگی، مسائل مختلفی را در دنیای پیرامونشان کشف می‌کنند و از این طریق رفتارهای فیزیکی اولیه را می‌آموزند. محیط کودکستان والدورف به یادگیری کودکان به وسیلهٔ بازی و کشف موارد مختلف کمک می‌کند.
توجه به بهداشت و سلامتی کودکان، حرکات مختلف آن‌ها و بازی‌های خلاقانهٔ دوران کودکی و در سال‌های اولیه رشد کلیدی است برای بهبود فعالیت‌های رسمی‌تر کودکان در آینده.
داشتن نظم و ریتم کاری دایمی در کودکستان والدورف بخشی از مبانی و اصول است. فعالیت‌های هدف مند، بازی‌های مختلف داخل و خارج از فضای کودکستان، زمان تغذیه و قصه گویی، زبان، فعالیت‌های هنری روزانه به کودکان اجازهٔ رشد و شکوفایی می‌دهد.
تناوب کاری روزمره و الگوهای دایمی و تکراری هفتگی در کودکستان سبب ایجاد علاقه، ایمنی و راحتی می‌شود. کودکان می‌آموزند به همان گونه که شب و روز به دنبال هم می‌آیند و تابستان و بهار و دم و بازدم هم به تناوب و پشت سر هم اتفاق می افتد، هر چیز دیگر هم دارای نظم و ریتم خاصی است و هر کاری وقتی دارد. این نظم و ریتم و تناوب و شادی در کودکستان سبب تقویت توانایی‌ها و مهارت‌های کودکان خردسال می‌شود.
تقلید
در مدارس و مهدهای والدورف کودکان با تقلید کردن از اتفاقات زیبا و با ارزش یاد می‌گیرند. توانایی کودکان با برنامه‌هایی از پیش تعیین شده و در محیط مناسب تقویت می‌شود. معلم‌ها در این محیط با رفتار و حرکات مناسب خود الگویی برای تقلید هستند و آداب اجتماعی را به کودکان می‌آموزند. آن‌ها رفتاری صلح آمیز دارند و آن را در همهٔ فعالیت‌های خود نشان می‌دهند.
معلم‌ها می‌دانند رفتارشان به دقت از سوی کودکان مشاهده و سپس تقلید می‌شود. آن‌ها مهارت‌های گوناگونی مانند پخت و پز، کاردستی، خیاطی و ... را برای ارتباط کودکان با زندگی واقعی به آن‌ها می‌آموزند.
تخیل و تصور
کودکان در مراکز والدورف به شیوه‌های متفاوت توانایی تخیل، تصور و ذهنیت خود را رشد و افزایش می‌دهند. یکی از این روش‌ها داستان گویی به وسیلهٔ معلم‌هاست. کودکان هر روز در زمانی مشخص به دور معلم حلقه می‌زنند و با دل و جان به سخنان او گوش می‌دهند. داستان بیش از یک بار در روز تکرار می‌شود تا کودکان بتوانند مفاهیم آن را در ذهن خود به تصویر بکشند. در هنگام کار معلم، کودکان به او بسیار توجه می‌کنند و کلاس کاملاً آرام و ساکت است.
فعالیت داستان گویی معلم و تکرار آن سبب می‌شود تا کودکان تصویر ذهنی– تخیلی و مهارت خواندن خود را افزایش دهند. در عین حال این فعالیت به آن‌ها یاری می‌دهد تا در بزرگ سالی افرادی خلاق و متفکر بوده و به سادگی برای مسائل راه حل پیدا کنند.
در کودکستان‌های والدورف کلاسی برای کودکان دو سال و نه ماهه تا چهار ساله وجود دارد و دو کلاس هم ویژه کودکان دوره پیش دبستانی. پیش دبستانی‌ها حداکثر بیست نفرند و ۴، ۵ یا ۶ ساله هستند.
نکات مهم در آموزش والدورف
یکی از مهم‌ترین اصول در آموزش والدورف این است که معلم‌ها پس از شناخت و آگاهی از مراحل پیش رفت کودکان موضوع آموزش و روش آموزش را تعیین می‌کنند. بدین ترتیب فارغ التحصیلان مدارس والدورف با اعتماد به نفس مناسب، اطمینان، خلاقیت و توانایی‌های عمیق اخلاقی، دوره‌های تحصیلی را به پایان می‌رسانند.
نکتهٔ مهم دیگر در روش والدورف این است که بیش از پرداختن به موضوعات آموزش، روش و چگونگی تدریس و آموزش اهمیت دارد. معلم‌ها در مدارس والدورف آلاسکا با دقت فعالیت‌های عملی، هنری و آکادمیک را با یک دیگر منطبق می‌کنند تا ذهن کودکان را تحریک کرده و آن‌ها را برای کسب تجربه‌های زندگی در آینده آماده کنند.
بنابراین کودکان در این مراکز بیشتر از آن که از طریق تئوری بیاموزند، عمل می‌کنند، فعالند و به کشف مسائل درونی و دنیای پیرامون می‌پردازند. مشاهدهٔ کلاس‌های والدورف، کودکانی را نشان می‌دهد که علاقهٔ زیادی به یادگیری دارند و همگی سرحال و فعالند. این موضوع در موفقیت فردی آنان بسیار اهمیت دارد.
معلم
نقش معلم در مدارس والدورف بسیار مهم است. در دوره‌های اولیه و مقدماتی مدارس والدورف، معلم از پایهٔ اول تا هشتم همراه کودکان است و پیش رفت آن‌ها را مشاهده می‌کند. در این حالت معلم می‌تواند در طول سالیان، میزان پیش رفت هر کودک را تعیین کند و موضوع آموزشی و روش خود را با نیازها و توانایی‌های او منطبق کند. بدین ترتیب معلم اطمینان می‌یابد که کودک در حال یادگیری است و به او می‌فهماند که یادگیری یک پدیدهٔ دراز مدت است.
معلم‌های والدورف تجربه‌های متفاوتی از روش‌ها دارند و آن‌ها را با فلسفهٔ خاص خود همراهی می‌کنند. هم راهی معلم تا پایه‌های بعدی و بالا با کودک سبب می‌شود بتواند مطالب درسی آینده را برنامه ریزی کند و در هر کودک انگیزهٔ ویژه‌ای برای یادگیری به وجود آورد. در این روش ارتباط میان معلم و شاگردان عمیق و مداوم خواهد بود. هدف از این برنامه تنها این نیست معلم کودکان را برای مراحل بعدی آموزش آماده کند، بلکه هدف‌های دیگری نیز مانند تحریک حس کنجکاوی – علاقه به کشف مسائل و همیشه فعال بودن در میان است.
درس اصلی
در مراکز والدورف روزی دو ساعت به درس اصلی اختصاص داده می‌شود. درس اصلی یعنی موضوعی خاص که مطالعه آن سه الی چهار هفته طول می‌کشد. در آموزش درس اصلی، موضوع به صورت زنده و به روشی حرفه‌ای و تخصصی ارائه می‌شود و کودکان با علاقه و عشق فراوان یاد می‌گیرند.
توالی و نظم
یک پارچگی و اتحاد حواس مختلف، هماهنگی چشم و دو دست، استفاده از زبان و مهارت‌های اصلی دیگر برای پی ریزی آموزش آکادمیک و پیش رفت کودکان در مهدهای کودک والدورف ضروری است. در این محیط جذاب خلاق و طبیعی، کودکان می‌توانند برای مراحل بعدی تحصیل به خوبی آماده شوند.
زبان
هدف از برنامهٔ زبان رشد توانایی برقراری ارتباط است. مهارت برقراری ارتباط کمک می‌کند تا آگاهی‌های اجتماعی و رشد کودکان افزایش یابد. برای دوست داشتن دیگران و ارتباطی خوب با آن‌ها لازم است بر میزان توانایی، تجربه و آگاهی و دانش کودکان از انسانیت افزوده شود.
در مدارس والدورف آلاسگا، زبان اسپانیایی و آلمانی در مقاطع مختلف تدریس می‌شود. مطالعهٔ زبان پنجره‌ای است به سوی آشنایی با فرهنگ‌ها و آداب و ارزش‌های جوامع دیگر و در عین حال امکانی است برای بیان خود. با یادگیری زبان دوم نه تنها با فرهنگ‌های دیگر آشنا می‌شویم، بلکه احساس و عملمان نیز تغییر می‌کند. زبان امکانی است برای بیان احساس هم دردی و مهربانی و انزجار و دیگر احساسات.
با یادگیری زبان دوم نیروی تفکر و ذهنیت کودکان رشد می‌کند و شخصیت انسانی آن‌ها دگرگون می‌شود. بنابراین یادگیری زبان‌های خارجی در برنامهٔ آموزشی جای خاصی دارد. از مقطع اول تا دوازدهم دو زبان خارجی آموزش داده می‌شود. زبان‌ها نیازهای متفاوتی را در کودکان برطرف می‌کنند و در روح آن‌ها توازن به وجود می‌آورند.
هر زبان با توجه به آهنگ، ریتم، تن، تلفظ و لهجه و ساختار خاص خود، فرصت تجربه‌ای خاص را فراهم می‌کند. در روش والدورف کودکان کوچک‌تر به وسیلهٔ داستان، آواز، شعر و انواع بازی‌ها با زبان‌ها آشنا می‌شوند و کودکان بزرگ‌تر و در مقاطع بالاتر تحصیلی، گرامر خواندن و ترجمه و نوشتن را نیز می‌آموزند. کتاب‌هایی نیز برای این برنامه در اختیار کودکان گذاشته می‌شود. کودکان با یادگیری زبان دوم و انعطافی درونی که در یادگیری زبان دوم کشف می‌کنند، به توانایی‌های خود و انعطاف در روابط اجتماعی‌شان پی می‌برند. درس زبان خارجی از نظر ایجاد انگیزه و عشق و علاقه به یادگیری یکی از درس‌های مهم در مدرسه‌های والدورف است.
کاردستی و هنر
کاردستی و هنر امکان با ارزشی در آموزش به روش والدورف است.
کودکان به وسیلهٔ برنامهٔ کاردستی فرصت خلق اشیاء زیبا و کاربردی را به دست می‌آورند و با انواع کارهای دستی مانند قلاب دوزی، بافتنی، بخیه دوزی و سایر دوخت و دوزها آشنا می‌شوند. هنر نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. برنامه‌های هنری سبب خودشناسی کودکان می‌شوند. آن‌ها با این ابزار می‌توانند خود را بیان کنند. بنابراین اجرای نمایش خیالی، نقاشی، طراحی، نجاری و مجسه سازی در مدارس والدورف ساعات خوب هنر را پر می‌کند. کودکان در هر فرصتی به ویژه در تعطیلات به اجرای نمایش‌ها و فعالیت‌های هنری خاص می‌پردازند.
جشن‌ها
برگزاری جشن‌ها به مناسبت‌ها و در فصول مختلف فرصتی است تا کودکان به نظم موجود در محیط اطراف و طبیعت آشنا شوند. هم چنین جشن‌های محلی و مذهبی کودکان را با آیین مربوط به آن در شکلی طبیعی آشنا می‌کند.
در مهدهای کودک والدورف جشن پایان سال کاری هم گرفته می‌شود. این جشن با آغاز سال اول دبستان هم زمان است. در همهٔ مدارس و مراکز آموزشی والدورف جشن‌ها بر اساس سنت‌ها و آیین، فرهنگ و مذهب آن کشور تنظیم می‌شود.
در این گونه مراسم قصه گویی، آواز خوانی و انواع فعالیت‌های جمعی، شادی و لذت جشن را چند برابر می‌کند.
فعالیت‌های حرکتی
فعالیت‌های حرکتی در بازی‌های مختلف اجرا می‌شود. حرکات به گونه‌ای است که ذهن و تخیلات کودک را به کار می‌گیرد و سبب می‌شود تا کودکان لذت فعالیت‌های فیزیکی را در محیطی بدون رقابت درک کنند. در مقاطع بالاتر دانش آموزان در انواع فعالیت‌های ورزشی به شکل حرفه‌ای آموزش می‌بینند.
موسیقی
موسیقی نقش مهم و تعیین کننده‌ای در برنامه‌های آموزشی والدورف دارد. دلایل اهمیت این روش در برنامه‌های آموزشی والدورف متفاوتند:
- کودکان از راه نواختن سازها و خواندن درباره موسیقی آگاهی‌های فراوانی دربارهٔ خود و دنیای اطراف به دست می‌آورند
- موسیقی پدیده‌های زمان، فضا، نظم و توالی را به کودکان می‌آموزد
- صداها در موسیقی به کودکان فرصت می‌دهد تا احساسات و افکارشان را به شکل عمیق‌تری محک بزنند
- در اجرای یک برنامهٔ موسیقی و خلق یک ملودی، کارکردن با هم و چه گونگی روابط اجتماعی شکل می‌گیرد
- موسیقی فرصتی فراهم می‌کند تا کودکان احساسات و افکار خود را در زمان مناسب و به شیوه‌ای مناسب بیان کنند
- موسیقی روح و روان کودک را لطیف می‌کند
در مراکز آموزشی والدورف برنامهٔ آموزش موسیقی در برنامه‌های روزانه گنجانده می‌شود. معلم‌ها روز کاری خود را با خواندن آواز و پخش نوارهای موسیقی آغاز می‌کنند، سپس از کودکان می‌خواهند گروهی به یک ملودی گوش کنند و به تنهایی و یا همراه با دوستانشان ملودی را همراهی کنند.
موسیقی نقش مهمی در کلاس‌های بازی کودکان دارد. بیشتر کلاس‌های موسیقی یک مربی و استاد برجستهٔ موسیقی دارد. افزون بر برنامه‌های روزانهٔ موسیقی، تعدادی از کلاس‌ها چند روز در هفته ساعات موسیقی را در برنامهٔ هفتگی خود دارند.
در پایه‌های اول تا سوم دوباره در هفته کلاس موسیقی برگزار می‌شود. در پایه‌های اول و دوم فعالیت‌های موسیقی شامل آواز خواندن، نواختن با فلوت و تمرین مهارت‌هایی مانند گوش دادن، دست زدن با ریتم و زمزمهٔ آواهای زیر و بم می‌شود. در پایه سوم کودکان به ملودی‌ها به وسیله ضبط صوت گوش می‌کنند و سپس آن را می‌نوازند. آن‌ها نت‌های موسیقی را هم یاد می‌گیرند و دسته جمعی آواز می‌خوانند.
در پایه چهارم تا هشتم چهار بار در هفته کلاس موسیقی بر پاست. پایه چهارم دو بار در هفته کلاس تخصصی ویولون و دوبار هم در کلاس عمومی موسیقی دارند. گروه پنجمی هم برنامهٔ عمومی‌شان دوبار در هفته است.
در پایه چهارم و پنجم، کودکان خواندن دسته جمعی، مطالعهٔ نت‌های موسیقی و کار با ابزار مختلف موسیقی را می‌آموزند.
در پایه‌های ششم، هفتم و هشتم به دانش آموزان فرصت داده می‌شود یک گروه ارکستر در کلاس تشکیل دهند. گروه کر و کلاس موسیقی عمومی نیز برای این پایه‌ها برنامه ریزی شده و بر آواز خوانی، نواختن، آماده سازی قطعات موسیقی برای نواختن تاکید می‌شود. پخش موسیقی نیز از برنامه‌های همیشگی در مدارس والدورف است.
برنامهٔ موسیقی در مدارس والدورف برنامه‌ای عمومی است. بدان معنا که کودکان، والدین، معلم‌های مدارس دیگر و کارمندان مدارس می‌توانند در کلاس موسیقی شرکت کنند. در این مدارس امکان استفاده از ابزار موسیقی پس از پایان وقت مدرسه نیز وجود دارد. روش آموزش والدورف با توجه به علاقهٔ کودک فرصت یادگیری خصوصی موسیقی نیز به او داده می‌شود.
باغبانی
کودکان به وسیلهٔ باغبانی موجودات زندهٔ دیگر را می‌بینند و با زمین و همهٔ آن چه روی آن زندگی می‌کند، ارتباط مناسبی می‌گیرند. آن‌ها می‌آموزند چه گونه با محیط و طبیعت هماهنگ شوند، باغ مدرسه دنیای وسیعی برای کودکان است تا با نظم موجود در آن به کمک مربی آشنا شوند. در این باغ مربی به کودکان دستوراتی می‌دهد و آن‌ها دستورات را اجرا می‌کنند.
در هنر باغبانی کودکان می‌آموزند هر گیاه به دست انسان و در جایی که او بخواهد کاشته شده و رشد می‌کند. کودکان دراین فعالیت با نیروهای گوناگون طبیعت نیز آشنا می‌شوند.
کودکان خردسال‌تر در برنامهٔ باغبانی با موضوعات ساده‌ای مانند گل، کود و... آشنا می‌شوند. آن‌ها می‌بینند این اجزاء چه گونه به روی هم تأثیر می‌گذارند و در مراحل بعدی کاشت دانه، رشد آن و برداشت محصول برای کودک شرح داده می‌شود.
در این بخش از فعالیت، کودکان به رابطهٔ علت و معلولی میان عناصر در طبیعت پی می‌برند. کتاب باغبانی در اختیار کودکان گذاشته می‌شود و آن‌ها به تدریج و با تمرین‌های مداوم روزانه استفادهٔ مناسب از اشیاء باغبانی را می‌آموزند. آن چه در این فعالیت‌ها اساسی است هدف مندی فعالیت‌هاست که سبب می‌شود کودک برای انجام آن‌ها مشتاق باشد. در باغبانی تنها انگشتان فعال نیستند، بکله همهٔ اعضای بدن فعالیت می‌کنند.
در پیوند با این مقاله بیشتر بخوانید:
