چطور به درون دنیای کودکان راه یابیم؟

فرزندتان را دوست دارید؟ آیا او هم می‌داند که دوستش دارید؟ بیشتر مردم فکر می‌کنند که عشق پدر و مادر به فرزند امری آسان، روشن و واضح است.والدین همواره عشقشان را به هزاران شیوه به فرزندشان نشان می‌دهند ولی گاهی کودک منظورشان را درک نمی‌کند و با کوچک‌ترین مخالفتی مدعی می‌شود که پدر و مادر او را دوست ندارند.

سودا ۷ سال دارد، می‌گوید: پدر و مادرم مرا دوست ندارند! چون اجازه ندادند که به منزل «مارال» بروم. بسیاری از کودکان کوچک‌ترین مخالفت با خواسته‌شان را حمل بر عدم علاقه والدین خود می‌دانند. 

نازیلا ۸ ساله می‌گوید: هرگز نشنیدم که مادرم به من بگوید: «دوستت دارم» و یا به حرف‌های من گوش بدهد، خنده دارترین لطیفه‌ها را هم برایش تعریف کنم نمی‌خندد چون مرا دوست ندارد.«برخی از کودکان بی توجهی والدین را حمل بر بی علاقگی آنان می دانند.»

عباس ۱۲ سال دارد و به شدت علاقه مند به فوتبال است. معتقد است که پدرش اصلاً او را دوست ندارد چون هرگز برای تماشای مسابقه او نیامده و هیچ وقت راجع به بازی فوتبال با او صحبت نکرده است. «بچه ها بی علاقگی به سرگرمی هایشان را ناشی از بی مهری والدین نسبت به خودشان می دانند». 

آرش می‌گوید: خیلی دلم می‌خواست که پدرم را در آغوش بگیرم ولی او هرگز این اجازه را به من نداد. رفتار او همیشه جدی و خشک بود. «کودکان دوست دارند در آغوش گرفته شوند به جهت آن که گرمی محبت را در آغوش شما حس کنند و دوست دارند شما را در آغوش بگیرند تا عظمت وجود شما اعتماد به نفس آنان را افزایش دهد».

تا ۲ سالگی عشق کودکانه

دکتر چریل اسمیت، روان شناس، معتقد است که ابراز علاقه و توجه به بچه‌های کوچک تر آسان تر است، چون بچه‌ها درک مستقیمی از اطرافشان دارند. ابراز علاقه روشی برای مطمئن کردن کودکی است که به نوازش و اطمینان بین والدین و خودش نیاز دارد. کودک نوزاد درک نمی‌کند که چه می‌گوید ولی والدین همچنان می‌توانند با صدای آرام و مهربان حتی زمانی که متولد نشده با او گفت وگوی مثبت داشته باشند. مطمئناً لحن صدا منظور از کلمات را بیان می‌کند. ارتباط چهره به چهره نیز بسیار مهم است. بسیاری از والدین نمی‌دانند که کودکان چه درکی از چهره آنان دارند.

خانم سلیمی می‌گفت: سمیه ۵ ، ۶ ماهه بود مرتب بی قراری می‌کرد. درست زمانی که در محل کارم مشکلاتی داشته و بسیار بی حوصله و غمگین بودم بی قراری سمیه نیز مرا کلافه می‌کرد، زمانی که مشکلاتم برطرف شد و کمی به سر و وضع خود رسیدم و لباس خوش رنگ پوشیدم سمیه آرام تر شد و با شگفتی پی بردم که اندوه من و چهره غمگینم در بی قراری سمیه تأثیر داشته است.

۳ تا ۵ سالگی 

روان شناسان کودک و خانواده معتقدند که بهتر است والدین بیاموزند که چگونه پیام‌های عشق و علاقه خود را به کودکان برسانند. بعضاً کودک میزان علاقه والدین را نسبت به خود کنترل و اندازه گیری می‌کند. ممکن است بخواهد تا اتاقش را مرتب کنید، مشق‌هایش را بنویسید، از دوستش خوب استقبال کنید.

برایش هدیه بخرید، اوقاتی با او سپری کنید، با او به پارک یا سینما بروید و ... کودک در این سنین دلش می‌خواهد جملاتی مانند «دوستت دارم» ، «تو بهترین هدیه الهی برای من هستی» ، «بی تو زندگی را نمی خواهم» و ... را از والدینش بشنود. و مهم تر این که می‌خواهد والدینش او را در آغوش بگیرند، دست‌هایش را بگیرند و او را نوازش کنند. کودک را از این جملات و کلمات زندگی ساز محروم نسازید. با او بازی کنید، قدم بزنید و به او بگویید دوستش دارید و از داشتن او خوشحالید. کودک مشتاق شنیدن این جمله‌ها و کلمات است.

۶ تا ۸ سالگی 

دکتر قدمعلی سرامی،  استاد دانشگاه می‌گوید: خوشا به حال والدینی که در دوران کودکی فرزندانشان اوقاتی را به آن‌ها اختصاص می‌دهند و می‌دانند که دوران کودکی بسیار زود سپری می‌شود و زمانی فرا می‌رسد که کودک امروز جوانی می‌شود که با بسیاری از مشکلات نوجوانی باید مقابله کند.

پروفسور اندی بیل، استاد دانشگاه و مشاور امور تربیتی در مورد گفت وگو و صحبت با فرزندان می‌گوید: همه ما حس می‌کنیم که وجود علاقه ضروری است و گاهی فکر می‌کنیم که عشق را می‌توان با زمان معنی کرد، در حالی که نحوه اختصاص و برنامه ریزی «وقت» را باید انتخاب و ارزیابی کرد و به هوش بود که زمان طفولیت کودک به سرعت سپری می‌شود و می‌رسد زمانی که دیگر کودک برای بازی و با شما بودن وقت ندارد.

۹ تا ۱۲ سالگی

 دکتر چریل اسمیت توضیح می‌دهد: همچنان که کودک شما بزرگ تر می‌شود ابراز علاقه به صورت گفتاری و رفتاری درمی آید. کلمات و رفتار مثبت نشان می‌دهد که به او احترام می‌گذارید و متوجه این نکته هستید که او بزرگ شده است. اکثریت قریب به اتفاق والدین زندگی پرمشغله ای دارند و انتظار این که تمام ساعات روز در کنار فرزندانشان بوده و مرتب او را ناز و نوازش کنند بی مورد و غیرممکن است. می‌شود با برنامه ریزی و در حال انجام سایر امور در کنار کودکان بود و با آن‌ها گفت وگو کرد و حرف‌های آنان را گوش داد و کارهای معمولی روزانه را نیز انجام داد.

با توسعه خانواده و کودک، بچه‌ها می‌خواهند بدانند که آن‌ها را دوست دارید و برایتان ارزشمند هستند؛ این امر با عنایت به هسته ای شدن خانواده (یک زن و مرد، یک یا دو بچه) و محدود شدن حمایت‌های عاطفی بیشتر از گذشته دغدغه ذهنی کودکان را شامل می‌شود.اگر زبان کودکان را خوب درک کرده‌ایم بهتر است با زبان خودشان و با توجه به سن آنها به طور مرتب به آن‌ها ابراز علاقه کنیم،  وقت‌هایی را جهت گذراندن با آن‌ها در نظر بگیریم با هم بخوریم، کتاب بخوانیم و علاقه خود را به آن‌ها نشان دهیم و همیشه در هر سنی به آن‌ها بگوییم دوستت دارم.

دکتر شیرازی نیز چندین روش را برای درخشش عشق در زندگی کودکان پیشنهاد می‌کند:

 احساسات خود را بیان کنید

فرزانه آماده رفتن به مدرسه است. مادرش در حالی که مقنعه و لباس‌های او را مرتب می‌کند، می‌گوید: چه ماه شده دختر گلم، قربونش برم و بوسه به لپ‌های گل انداخته فرزانه می‌زند، رسول اکرم(ص) فرموده است: هر بوسه ای که والدین نثار فرزند می‌کنند درجه ای مثبت به دست می‌آورند.

قربون قد و بالای پسرم، عزیز بابا بدو دیرمون نشه. این کلمات شیرین از دهان پدر فرهاد بیرون می‌آید.مطمئناً فرزانه‌ها و فرهادها روز خوبی را در مدرسه خواهند داشت. مطمئن باشید حتی نوجوانان سرکش هم علاقه و توجه قلبی شما را رد نمی‌کنند.

در حال نوازش با او گفت وگو کنید

این روش، ابزار غیرکلامی علاقه است. ایجاد این رابطه با کودکان دوره ابتدایی آسان است. کودکان همیشه از در آغوش گرفته شدن استقبال می‌کنند. نوازش کردن موی سر، خاراندن پشت گردن، نشاندن روی زانو، قرار دادن سر روی سینه، همه این روش‌ها نوعی ابراز علاقه به فرزند است و ایجاد رابطه صمیمانه می‌کند.

در مورد فرزندانتان با دیگران صحبت کنید

گلی خانم به مادر سارا که به دیدنشان آمده بود از موفقیت دخترش نرگس در مسابقه نقاشی به تفصیل صحبت می‌کرد. نرگس که در کنار سارا بود با دقت به حرف‌های مادرش گوش می‌داد و احساس غرور می‌کرد.وقتی در مورد فرزندتان به طوری که خودش بشنود صحبت کنید کودک درک خواهد کرد که مورد توجه شما است و در کانون علاقه شما قرار دارد به خصوص با نزدیکانی که فرزند همسال کودک شما دارند، این امر موجب افزایش اعتماد به نفس کودک خواهد شد.

به او توجه کنید

وقتی مشغول انجام تکالیف است، عروسک بازی می‌کند، تلویزیون تماشا می‌کند و...لحظاتی به او اختصاص دهید، بنشینید و به او نگاه کنید. به تعریفی دیگر در کنارش باشید. این روش بسیار دقیقی برای گفتن دوستت دارم، با چشم و گوش است.رسول اکرم(ص) فرموده است: نگاه محبت آمیز پدر به صورت فرزند عبادت است.

به او کمک کنید

د زود باش، دیرم شد، تو چقدر تنبلی، پدرم رو درآوردی با این مدرسه رفتنت.شما می‌توانید بدون این غرولند و کلمات نامهربان به او در آماده شدن برای رفتن به مدرسه کمک کنید.

به سرگرمی‌ها و علایق او توجه کنید

اگر در مدرسه کودک برنامه ای تشکیل شده و از شما دعوت به عمل آمده، حتماً شرکت کنید به خصوص اگر مسابقه ای باشد که کودک شما هم در آن شرکت دارد. اگر به علایق فرزندتان که بسیار مهم است توجه کنید عشق و علاقه خود را نشان داده و ثابت کرده‌اید.عروسک نازنین در خانه خاله جا مانده بود، وقتی آقای عبادی از اداره به خانه می‌آمد سر راه عروسک را از خانه خاله برای نازنین آورد، دیدن عروسک، نازنین را به شدت خوشحال کرد و در ضمیر ناخودآگاه خود توجه و علاقه پدر را به علایق خود احساس کرد.

به آنچه باید انجام دهد توجه کنید

وظیفه ای به او محول کرده‌اید به انجام آن دقت کنید. تشویق رفتارهای مثبت روش دیگری است برای بیان دوستت دارم. تشکر کردن از وظایفی که انجام داده است با به کار بردن کلماتی نظیر؛ «به تو افتخار می کنم» ، «تومرا سربلند کردی» ، «چه دوست خوبی داری» خرسندی زایدالوصفی به فرزند خود انتقال می‌دهید.

موضوعاتی برای گفت وگو پیدا کنید

روش کامل کردن چرخه گفت وگو را یاد بگیرید. فتانه گفت: مامان زهرا اینا منتقل شدند می‌روند اهواز.خانم آصفی بلافاصله گفت : نگران نباش دوست دیگری پیدا می‌کنی، در حالی که بهتر بود بگوید:  کی می‌روند؟ حیف شد، دوست خوبی داشتی، منظور خانم آصفی با مطرح کردن این سؤال واضح است: شنیدم چه گفتی به آن علاقه مند شدم و مایلم اطلاعات بیشتری به دست آورم.

سخن آخر

۱-به حرف‌های آن‌ها گوش کنید، با دقت گوش کنید.

۲-برای درک آن‌ها و احساساتشان وقت صرف کنید.

۳-کودکان کامل نیستند همان طور که ما پدر و مادرها کامل نیستیم.آن‌ها را آن گونه که هستند، بپذیرید.

 ۴-اوقاتی را فقط با آن‌ها سپری کنید.

 ۵-از آن‌ها نظر بخواهید. بگذارید نظر بد و ناقصی بدهند و با حوصله نظرشان را اصلاح کنید.

 ۶-به جای گفتن سخنان کنایه آمیز و انتقادهای تند با آن‌ها گفت وگوی مثبت داشته باشید.

 ۷-به آن‌ها افتخار کنید و بگویید که از داشتن آن‌ها خوشحال هستید.

 ۸-قسم به جان دختر و یا پسرم را برای آن‌ها عینیت ببخشید.

 ۹-با دوستانشان مهربان باشید.

۱۰-به لباس و نظافت شخصی خود توجه کنید و خود را آراسته نگه دارید.

۱۱- درباره مسائل و مشکلات خود تا حد فهم آن‌ها صحبت کنید.

 ۱۲-بچه‌ها را درباره وضعیت شغلی خود نگران نکنید.

 ۱۳-آن‌ها را با هم مقایسه نکنید.

 ۱۴-برای گفت وگو محیط صمیمانه ایجاد کنید و مطمئن باشید در محیط صمیمی، فرزند احساس خواهد کرد اولیایش انسان‌های هوشیار و مشکل گشایی هستند.

 ۱۵-به مدرسه آن‌ها سر بزنید و در مراسم مدرسه و مسابقات مربوطه شرکت کنید.

 ۱۶-به چیزهایی که مورد علاقه آن‌هاست احترام بگذارید.

 ۱۷-درباره مسائل مختلف، نظر آن‌ها را بپرسید.

 ۱۸-با آن‌ها بخندید و به یاد داشته باشید که فرزندان مسئول مشکلات شما نیستند.

 ۱۹-به کارها و تکالیف مدرسه‌شان علاقه نشان دهید.

 ۲۰-کارهایی پیدا کنید که می‌توانید با هم انجام دهید.

 ۲۱-غذا را با هم بخورید و آن‌ها را در خانه به حساب بیاورید.

 ۲۲-به آن‌ها بگویید که برای شما استثنایی و فوق العاده هستند.

۲۳-به اشخاصی که مورد علاقه آن‌ها هستند احترام بگذارید.

 در صورت رعایت روش‌های ذکر شده، به کودکان خواهید گفت که دوستش دارید و درخشش عشق را در زندگی فرزندانتان مشاهده خواهید کرد. فراموش نکنید که برای اینکه کودک منظور شما را درک کند از نشان دادن عشق، گفتن و نوازش کردن او غافل نشوید.

منابع:

گفتارهای تربیتی، شهید دکتر محمدجواد باهنر/مدیریت خانه، محمود حائریان اردکانی/مشکلات تعلیم و تربیت مدرسه پدران و مادران پاریس ترجمه حبیبی/نحوه رفتار والدین با فرزندان، یدالله جهانگرد