تا پایان سال تحصیلی جاری، ۳۴۰۰ گروه مختلف از دانش‌آموزان مقطع ابتدایی با معضلات ترافیک و قوانین راهنمایی و رانندگی آشنا می‌شوند. از زمستان گذشته ۱۴ گروه نمایشی به اجرای بیش از ۲۵۰۰ نمایش در مدارس تهران پرداخته‌اند. محمدرضا کریمی‌صارمی مدیر مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ضمن ابراز خرسندی از همکاری مدارس در استقبال از طرح‌های فرهنگی، هنری و آموزشی؛ نتیجهٔ همکاری کانون و سازمان ترافیک را ارزشمند دانست و به رضایت سازمان ترافیک استان تهران از واگذاری این طرح به یک نهاد فرهنگی اشاره کرد.
کریمی‌صارمی با بیان کمیت غیرقابل تصور این طرح و تلاش شبانه‌روزی گروه‌های نمایشی در مدت زمانی اندک، یادآوری کرد: «داورهایی همچون حسن دادشکر و عادل بزدوده، کیفیت این آثار را در چند مرحله بررسی کرده و آن‌ها را مطابق با استانداردها دانسته‌اند. به همین دلیل بسیار خرسندیم که بسیاری از کودکان شهر تهران که امکان حضور در سالن‌های نمایش را نداشته و ندارند در این مدت توانستند آثاری از کارگردان‌های خوب حوزه تئاتر کودک را به تماشا بنشینند.»
وی در پاسخ به روال شکل‌گیری این پروژه گفت: «براساس فراخوانی عمومی صد طرح به دبیرخانهٔ مرکز ارسال شد و پس از چند مرحله ۲۵ گروه امکان بازنگری و ارائهٔ مجدد آثار را پیدا کردند. پس از آن ۱۹ اثر انتخاب شد و در مرحله نهایی ۱۴ گروه موفق به کسب اجازهٔ شورا شدند.
لازم به یادآوری است که شورای انتخاب و داوری متشکل از کارشناسان سازمان ترافیک بود و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تنها در بخش هنری- نمایشی امکان دخالت داشت.»
نمایش به ۱۷۰۰ مدرسهٔ تهران رفت
تا پایان سال تحصیلی جاری گروه‌های نمایشی کانون در ۱۷۰۰ مدرسه ابتدایی شهر تهران حاضر خواهند شد. «به دنبال نشانه‌ها» به کارگردانی آرش صادقیان، «پلیس فضایی» اثر زهرا مریدی، «سفر در بازی ترافیکی» به کارگردانی علیرضا دُری، «خط و چراغِ» مسعود پورجمشید، «ترافیکو» ی امیررضا توکلی، «جعبه جادویی» فریبا دلیری، «خانه دوست کجاست؟» اثر میثم یوسفی، «دلقکی در شهر» به کارگردانی محمد زلفی؛ و «فرار پاها» به کارگردانی حسین چراغی برخی از این آثارند که هر کدام در دو یا سه منطقهٔ شهر تهران به نمایش درآمده‌اند.
فائزه راستکار مدیر آموزش ترافیک منطقه ۱۶ تهران ضمن بیان استقبال دانش‌آموزان از این طرح؛ به توضیح اثربخشی این شیوه از آموزش پرداخت: «پیش از این نیز سازمان ترافیک از این شیوهٔ آموزش بهره برده بود؛ اما این بار گروه‌های نمایشی منسجم‌تر و با برنامه‌ریزی سه سازمان عمل کردند.»
راستکار با اشاره به عدم همکاری برخی از مدارس؛ دلیل آن را ناهماهنگی‌ها و شیوهٔ عملکرد دیگر دستگاه‌ها عنوان کرد: «در مواردی مدارس و مسوولان آن مقاومت می‌کنند. قابل درک است که در برخی موارد از مدارس به عنوان داده آماری استفاده شده و یا به وعده و وعیدهایی که داده‌اند عمل نشده است؛ به همین دلیل در برخورد با بعضی مدارس مقاومت اولیهٔ آن‌ها و برخی ناهماهنگی‌ها را شاهد بوده و هستیم. با این حال مدرسه‌هایی را هم می‌توان نام برد که پس از مقاومت‌های اولیه و بعد از روبرو شدن با اهداف منطقی و فرهنگی- آموزشی و کیفیت آثار درخواست اجراهای بیشتر داشته‌اند. این اتفاق‌ها و بهره‌مندی از تاثیرات این شیوه آموزش در نهایت منجر به این خواهد شد تا استقبال بیشتری از این امکان فرهنگی - که البته رایگان است - صورت بگیرد.»
راستکار که خود در اکثر مدارس حضور دارد به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در سازمان ترافیک شهر تهران برای پیش برد هرچه بهتر این طرح اشاره دارد: «مدیران آموزشی مناطق نیز پا به پای دیگر همراهان این طرح عمل کرده‌اند. پس از تأیید نهایی آثار و طی جلسه‌ای به همت اداره کل سازمان ترافیک ما با تک تک کارگردانان و نمایندگان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آشنا شدیم. طی آن جلسه مشخص شد که کدام آثار در کدام مناطق اجرا خواهند شد. بر این اساس سازمان طی نامه‌ای به ادارهٔ آموزش و پرورش هر منطقه اهداف طرح را مطرح و پس از آن مدرسه‌هایی مشخص شدند. مدیران آموزش ترافیک هر منطقه نیز از آن پس امور اجرایی این طرح را برعهده گرفتند.»
فرهنگ سازی ترافیک نیازمند توجه به رده‌های سنی است
در حالی‌که پیش از این سازمان ترافیک استان تهران آموزش به کودکان در حوزهٔ ترافیک و ایمنی را تجربه کرده است تاکید بر خط عابر پیاده، بستن کمربند ایمنی و سایر قوانین کلیشه‌ای ترافیک موضوع اصلی نمایش‌ها را تشکیل می‌دهد. علیرضا دری از کارگردانان و بازیگران به نام تئاتر کودک به مدت ۱۲ سال با سازمان ترافیک همکاری داشته است. او معتقد است تکرار این موضوع‌ها جای بازنگری دارد: «آموزش مسائل مطرح شده ضروری است؛ اما نهادینه کردن آن در ذهن بچه‌ها موضوعی است که از قلم افتاده است.»
مدیر آموزش ترافیک منطقه ۱۶ تهران هدف سازمان ترافیک را مطابق با آمار عنوان شده توسط یونسکو می‌داند. او می‌گوید: «به گفتهٔ سازمان یونسکو ایران از جمله کشورهایی است که هنوز نیاز به فرهنگ‌سازی ترافیکی دارد چرا که کودکان زیادی در تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند.»
در عین حال کریمی‌صارمی در پاسخ به این چالش می‌گوید: «طرح موضوع و تحقیقات بر عهدهٔ سازمان ترافیک بوده است و ما به‌عنوان مجری کار تنها در بخش تخصصی خود اجازهٔ اعمال نظر داشتیم.»
دری دسته‌بندی و گروه‌بندی سنی و تکرار آموزش را برای نهادینه شدن مفاهیم در ذهن کودکان ضروری می‌داند: «اگر ما همچنان در فرهنگ‌سازی قوانین ابتدایی ترافیکی مشکلاتی داریم و نمی‌توانیم وارد حوزه‌های جدیدتری مثل دوچرخه سواری یا حتی دشواری‌های موتور سواری شویم برای این است که ابتدا شرایط سنی کودکان در نظر گرفته نمی‌شود و دوم آنکه این آموزش‌ها تکرار نمی‌شود. اگر به طور مثال اجرای ما برای کلاس سوم با ششم متفاوت باشد؛ قطعاً بازدهی کار بالاتر می‌رود. من به عنوان کسی که در مدرسه‌های مختلف اجرا داشته‌ام همواره با ناهمگونی گروه‌های سنی مواجه بوده‌ام.»
اگر نمایش رقیب دیگر رسانه‌ها شود
حسین چراغی دیگر کارگردانی‌است که با او به گفت‌وگو می‌نشینیم. او این شیوه از آموزش را جذاب و مفید ارزیابی می‌کند: «تأثیر نمایش به مراتب بیشتر از رسانه‌های تصویری است. درست است که میزان استفاده از دیگر رسانه‌ها بالاست اما نمی‌توان انکار کرد که مواجههٔ نزدیک کودک و درگیر کردن احساسات و عواطف او بازدهی بیشتری دارد. شما در لحظه بازتاب پیام خود را دریافت می‌کنید و تأثیر کلام و رفتار خود را مشاهده می‌کنید و بنابر شرایط قادر به تغییر وضعیت بنا بر خواسته و دریافت مخاطب خود هستید. این شرایط متقابلاً در ذهن کودک هم وجود دارد.»
کارگردان نمایش «فرار پاها» از اینکه اجراهای او در مناطق جنوبی تهران است و توانسته کودکان این منطقه را که شرایط فرهنگی متفاوتی با هم دارند با مقوله نمایش درگیر کند خرسند است با این حال از دشواری‌های کار خود می‌گوید: «نمایش‌ها محیطی‌اند و برای شرایطی تعریف شده‌اند که در لحظه قابل تغییر باشند. با این حال در بسیاری از موارد به مدرسه‌هایی قدم گذاشتیم که از کمترین امکانات هم برخوردار نبودند. گاهی نمازخانه و حیاطی وجود نداشت و ما مجبور به اجرا در کلاس‌ها شدیم. اگرچه این شرایط قابل درک است اما می‌خواهم اشاره‌ای به شیوهٔ کار خود داشته باشم که در ساعاتی محدود و در این شرایط گاهی تا پیش از ظهر ۶ یا ۷ اجرا برای ما پیش‌بینی شده است.»
کتابی درباره ترافیک برای کودکان در راه است
کریمی‌صارمی از به پایان رسیدن فعالیت گروه‌های نمایشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این طرح تا پایان سال تحصیلی ۹۴-۹۵ خبر می‌دهد. او عنوان می‌کند که تاکنون مذاکره‌ای برای سال آینده با سازمان ترافیک صورت نگرفته است و اجرای برخی از گروه‌های نمایشی به پایان رسیده است. اما قرار است به زودی فیلمی مستند از این فعالیت ساخته شود.
او در پایان می‌گوید: «انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با مشارکت سازمان ترافیک شهر تهران به زودی کتابی در حوزهٔ ترافیک منتشر خواهد کرد.»
گزارش از تهمینه حدادی
