موزهٔ «عروسک‌های ملل» تعطیل شد، چون جایی برای ماندن نداشت. پس عروسک‌های ۸۰ کشور دنیا، در کارتن‌ها بسته‌بندی شدند، به این امید که شاید دوباره روزی سر از کارتن بیرون بیاورند؛ اگر سرنوشت‌شان مانند موزه «تاریخ و فرهنگ کودکی» نشود.
جمع‌آوری موزه «عروسک‌های ملل»
به گزارش ایسنا، سال ۹۳ دو کلکسیونر خصوصی، موزهٔ عروسک‌های ملل را در منطقهٔ پاسداران تهران و در فضایی اجاره‌ای با کمتر از هزار عروسک افتتاح کردند، موزه‌ای که پس از به دست آوردن تجربیات زیاد در آموزش و معرفی افراد ۲ تا ۷۰ ساله، با آداب و رسوم شهرها و کشورهای مختلف، دو روز پیش عروسک‌هایش را در کارتن‌ها گذاشت، به این امید که شاید با کمک یک خَیّر یا دوستدار فرهنگ، بار دیگر آنها نمایش داده شده و آئین و آداب و رسوم گذشتهٔ ۸۰ کشور دنیا را به مردم بشناساند.
هرچند این موزه در طول دو سال گذشته با مشکلاتی از جمله دو بار سرقت مواجه شد و به قول‌های مسئولان میراث فرهنگی استان تهران برای دادن اعتبار و وام دلخوش کردند و به نتیجه‌ای نرسیدند، اما این‌بار موزه «عروسک‌های ملل» رسماً تعطیل می‌شود، چون فضایی برای نمایش انسان‌های عروسکیش ندارد.
در کنار فعالیت‌هایی که مسئولان و موزه‌داران برای نجات موزهٔ «عروسک‌های ملل» داشته‌اند، مژده دانش‌پژوه، طراح و تصویرگر نیز در دو طرح وضعیت کنونی این موزه را به تصویر کشیده است، همچنین برخی از موزه‌داران و دوستداران موزه با ایجاد کمپینی با نام «حمایت از موزه عروسک‌های ملل» در فضای مجازی به آدرس «https://telegram.me/joinchat/Cr8EqT8Gr06ElgF4cfIoaw» نیز حمایت خود را از این موزه اعلام کرده‌اند.
اما یکی از نهادهایی که در طول چند ماه گذشته پابه پای اعضای موزه، برای پیدا کردن مکانی جدید، پای میز مذاکره‌های بی‌نتیجه نشست، کمیتهٔ ملی موزه‌های ایران (ایکوم) بود، سید احمد محیط طباطبایی دربارهٔ فعالیت‌های این مرکز برای رسیدن به نتیجه‌ای مثبت در این زمینه توضیح داد.
تلاش کردیم، اما به درِ بسته خوردیم
او با بیان این‌که بیش از دو ماه است که کمیته ملی موزه‌های ایران در حال مذاکره برای پیدا کردن مکان جدیدی برای موزهٔ عروسک‌های ملل است، گفت: این موزه که در طول فعالیت‌اش در حوزه موزه‌داری، نگاه و اتفاق جدیدی را به خصوص برای کوکان رقم زده، بنابراین از نظر اعضای ایکوم ایران، تداوم و توسعهٔ این موزه، بسیار حائز اهمیت است، اما متاسفانه تا امروز شهرداری یا هیچ کدام از نهادهای مختلف هنوز نتوانسته‌اند کمکی برای برپا ماندن این موزه کنند، حتی تلاش کردیم حداقل چند مکان را به این موزه معرفی کنیم، اما در نهایت به در بسته خوردیم.
وی با بیان این‌که موزهٔ عروسک‌های ملل یک بهانه است، ادامه داد: باید یاد بگیریم رفتاری مناسب نسبت به موزه‌های خصوصی داشته باشیم. باید بررسی کنیم و به نتیجه‌ای برسیم تا جامعه، مردم و نهادهای مدیریتی و شهرداری چه کاری می‌توانند انجام دهند تا دیگر شاهد چنین موضوعاتی نباشیم.
او با بیان این‌که موزه عروسک‌های ملل با تلاش‌های دو کلکسیونر موزه‌ای شکل گرفت، بیان کرد: عروسک‌ها به منزلهٔ یک پدیده فرهنگی – مردمی و ماکت‌های انسانی برای آن‌چه که می‌خواهیم به نسل بعدی به عنوان یک انسان آموزش دهیم، هستند. در واقع هر عروسک کمکی برای شناخت فرهنگ و قوم آن کشور است. آنها پدیده‌ای برای شناخت آیین و آداب و رسوم در اقوام مختلف هستند.
محط طباطبایی با اشاره به نامه‌نگاری‌ها و صحبت‌هایی که مدیران موزه و ایکوم برای برپا کردن مجدد موزه عروسک‌های ملل با نهادهای مختلف در مکانی جدید داشته‌اند، اظهار کرد: متاسفانه به هیچ نتیجه‌ای نرسیدیم. در این زمینه فعالیت‌ها در یک نقطه نباید به پایان برسد. پدیده ما نوروز یا یک مناسبت سالانه نیست که فقط مربوط به زمانی خاص باشد، بلکه آن ایجاد یک موزه است.
اگر موزهٔ ملی ایران تعطیل شود، عکس‌العمل‌ها چیست؟
وی با مقایسه تعطیلی موزه‌ای مانند موزه ملی ایران و یک مکان اقتصادی در کشور گفت: به این سؤال فکر کنید آیا تعطیلی موزه ملی اخلالی در حرکت‌های فرهنگی ایجاد می‌کند؟ معتقدم هیچ تاثیری به عنوان یک واکنش در قالب بُعد فرهنگی ندارد. فرهنگ و آموزش از حوزه‌های اصلی هر کشور است که اگر فعالیت‌شان تعطیل شود، باید یک مشکل عظیم در آن به وجود بیاید، اما متاسفانه در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد. تأثر ما از این نیست که این موزه تعطیل شود، بلکه تأثر ما از نبود واکنش نسبت به این اتفاقات است.
رئیس ایکوم ایران با اشاره به موزه‌هایی که در طول چند سال گذشته به دلایل مختلف تعطیل شده‌اند، برای نمونه به تعطیلی موزهٔ «تاریخ فرهنگ کودکی» که زیر نظر موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است و دو سال گذشته به دلیل تمدید نکردن قرارداد موزه توسط مسئولان باغ نگارستان (زیر نظر دانشگاه تهران) اشاره کرد و گفت: این موزه هنوز وضعیتی بلاتکلیف دارد، امیدواریم این موزه به سرنوشت موزهٔ تاریخ فرهنگ کودکی دچار نشود، متاسفانه هنوز نتوانسته‌ایم آن موزه را دوباره راه‌اندازی کنیم.
به گالری‌ها فضا می‌دهند، اما به تنها موزهٔ عروسک‌ها نه!
وی با تاکید بر این‌که رفتارهای فرهنگی نیاز به حمایت و همراهی دارند، افزود: برخی دوستان نمایشگاهی خط و خوشنویسی را مهم‌تر از عروسک می‌دانند، در حالی که فضاها و گالری‌های زیادی در سطح کشور داریم که در حوزه خط و خوشنویسی فعالیت می‌کنند، اما هیچ مکانی را برای چنین پدیده‌های هنری مانند عروسک‌های ملل در اختیار نداریم.
مشاور پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، با تاکید بر این‌که امروز در کشور هیچ پدر یا مادری نمی‌تواند برای فرزندانش قصه بگوید، گفت: کشوری مانند فنلاند ۴۰۰۰ قصه‌گوی حرفهای دارد اما ما در ایران حتی چهار قصه‌گو نداریم. زمانی عشایر قصه، نوع تعلیم و تربیت و حرفهای خود را برای تربیت فرزندانشان داشتند، اما ما امروز در زندگی شهری هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم. یا در کشوری مانند مکزیک با ساخت عروسک مرگ، به کشورهای دیگر نشان می‌دهند که هر فرد در این کشور چطور می‌میرد و چطور به خاک سپرده می‌شود در این کشورها، حتی بحث عروسک در حوزهٔ مردم‌شناسی قرار می‌گیرد، به همین دلیل توجهی خاص به آن می‌شود.
محیط طباطبایی با بیان این‌نکته که در حال حاضر این مجموعه تعطیل می‌شود و تا مدت زمانی نامشخص آن به نمایش در نمی‌آید، افزود: با این وجود خوشبین هستیم تا بتوانیم هرچه زودتر عروسک‌ها را از کارتن‌ها در بیاوریم.
او موزه را فضایی دانست که می‌تواند بخشی از میراث تاریخی، طبیعی و هنری را به جامعه بشناساند و معرفی کند و گفت: هر گاه یک عروسک یا یک لیوان به عنوان الگو استفاده شود، ما می‌توانیم آن را به مخاطب معرفی کرده و حتی جزو آثار موزه‌ای قرار دهیم. در باز دید رییس ایکوم جهانی از ایران در چند ماه گذشته، وی تاکید کرد که «ایران دارای استانداردهای پایه‌ای است، یعنی مفهومی تاریخی دارد که تفکر را در ذهن ایرانی ایجاد می‌کند که چطور می‌توان از چنین الگویی استفاده کرد.
می‌خواستیم خلاء کودکان در موزه‌های تخصصی را پر کنیم
مسعود ناصری، یکی از دو مدیر موزه عروسک‌های ملل و روان‌شناس کودک که از دو سال پیش با کمک علی گلشن (مدیر دیگر موزه) و دیگر علاقه‌مندان حوزه‌های هنر، فرهنگ، مردم‌شناسی این موزه را به شکل خصوصی پایه‌گذاری کردند، نیز اظهار کرد: با گرفتن مجوز برای ایجاد این موزه، ایده ما این بود که با فعالیت در موزه «عروسک‌های ملل» خلاء کودکان در حوزهٔ موزه تخصصی را از بین ببریم. این اقدام خوب بود چون پایه‌های موزه‌ای، روش‌ها و شیوه‌های آموزش و ترویج فرهنگ را در گروه‌های مختلف می‌توانستیم تقویت کنیم.
وی افزود: براساس دستاوردهایی که در این دو سال به دست آورده‌ایم، فعالیتمان در موزه و نوع انتقال فرهنگ به یک کودک دوساله و یک نوجوان ۱۶ ساله متفاوت بود. در واقع موزه عروسک‌های ملل محدوده سنی نمی‌شناخت، این دو قشر همزمان می‌توانست از این موزه لذت ببرد. چون با این ایده جلو رفتیم که عروسک‌ها حالت انسانی دارند و امکان گسترده‌تر کردن مهارت‌های اجتماعی را به فرزندان یاد می‌دهند، فرزندانمان نیازمند ریشه‌های فرهنگی هستند. زمانی که یک فرهنگ را از زاویه بالاتر به پایین‌تر می‌بینیم تلاش می‌کنیم کلیشه‌های فرهنگی را از بین ببریم.
او با بیان این‌که موزه عروسک‌های ملل توانست به شکل خصوصی پیش برود و در این دو سال نخستین مکان فعالیت آموزش کودکان با ابعاد مختلف فرهنگی ناشناخته ایران و جهان بود، افزود: فعالیت‌ها دراین حوزه در طول دو سال گذشته به شکل داوطلبانه پیش رفت هرچند یک مکان استیجاری در اختیار گرفتیم دوستان و مدیران زیادی آمدند و تلاش کردیم تا استانداردهای خوبی برای موزه داشته باشیم. آشنایی با فرهنگ‌ها، آداب و اقوام مختلف ایرانی مهم‌ترین نکته بود که در این موزه به آن پرداخته می‌شد.
او با اشاره به حضور یک خانم در روز آخر فعالیت موزه اظهار کرد: او پس از آگاه‌شدن از تعطیلی موزه اعتراض کرد که چطور می‌توانید فرهنگ‌مان را در کارتن بگذاریم در حالی که کودکانمان به این فرهنگ نیاز دارند، اما گویا او اطلاعی از وضعیت کنونی برخی مسائل اقتصادی نداشت!
هنوز مسئولان میراث فرهنگی از این موزه دیدن نکرده‌اند
ناصری با بیان این‌که اعضای این موزه در طول دو سال گذشته همه تلاش خود را برای ارائهٔ بهترین آموزش‌ها و فرهنگ به کودکان کشور کرده‌اند، افزود: از این به بعد نیازمند کمک افراد توانمند در این زمینه هستیم، متاسفانه بسیاری از مسوولان میراث فرهنگی با وجود این‌که موزه عروسک‌های ملل معتبرترین جایزه ایران در حوزه موزه را از آن خود کرده است حتی یکبار از این مکان دیدن نکردند این نشان می‌دهد مسوولان میراث فرهنگی هیچ رغبتی در این زمینه ندارند.
او دربارهٔ پیشنهاد باغ موزه قصر برای اختصاص یک فضای موقت با هدف ایجاد این موزه نیز توضیح داد: از اولین سالی که فعالیتمان را در این موزه آغاز کردیم، این پیش‌بینی را داشتیم که باید به فکر آینده باشیم بنابراین به شکل‌های مختلف موزه فکر کردیم و رایزنی‌هایی با سازمان‌ها و نهادهای مختلف داشتیم. افراد و نماینده‌های مختلفی نیز در این زمینه صحبت‌هایی داشتند. پیشنهاد باغ موزه قصر نیز مبنی بر اجازه استفاده از یک فضای گالری یا یک فضای نمایشگاهی به صورت موقت است، در حالی که موزهٔ «عروسک‌های ملل» نیازمند یک فضای دائمی است، هرچند که ما از شکل سیار موزه نیز استفاده می‌کنیم.
ناصری با بیان این‌که مجموعه عروسک‌های موزهٔ «عروسک‌های ملل» پس از دو سال به دو برابر و نیم افزایش یافت، اظهار کرد: در حال حاضر این موزه حدود ۱۵۰۰ عروسک از ۸۰ کشور مختلف را در اختیار دارد که پس از تأسیس موزه برخی از آنها به این مکان هدیه داده شد و برخی دیگر خریداری شدند، نمی‌دانیم چطور این مجموعهٔ غنی را درون کارتن‌ها بگذاریم.
او با تاکید بر این‌که تهیه شناسنامه عروسک‌ها نیز اهمیت دارند، افزود: نگاه‌های متفاوتی نسبت به موزه وجود داشت، حتی این نگاه بود که در شهرداری این موزه راه‌اندازی شود. کارگاه‌های عروسک‌های ملل ایجاد شود و روسای موزه مشاور باشند این در حالی است که ما راغب هستیم که موزه استقلال خصوصی خود را حفظ کند، اما حمایت شهرداری را نیز داشته باشد.
رئیس موزهٔ عروسک‌های ملل همچنین با اشاره به بررسی پیشنهادهای میراث فرهنگی برای مکان جدید این موزه اظهار کرد: سازمان میراث فرهنگی بیش از سه ماه پیش براساس این‌که موزه عروسک‌های ملل نگاهی مثبت دارد، با پیشنهادهایی خانه پدری جلال آل احمد را به ما معرفی کرد تا به مدت پنج سال این بنا در اختیار موزه قرار گیرد، مدت زمان زیادی از مطرح‌کردن این پیشنهاد گذشته بود و ما به آن امید داشتیم که در نهایت اعلام کردند این خانه جزو ۱۰۰ بنای تاریخی است که باید پس از مرمت توسط صندوق احیاء واگذار شود، بنابراین آن نیز رد شد.
او با اشاره به این‌که بخش اقتصاد بسیار مهم‌تر از بخش فرهنگ در کشور است، گفت: چون درآمدزایی در کشور اهمیت بیشتری دارد قطعاً رویکرد اقتصادی به تناسب بیشتر از رویکرد فرهنگی در کشور اهمیت دارد.
نیاوران فضایی موقت داد، سعدآباد بررسی می‌کند
ناصری همچنین با اشاره به صحبت‌هایی که با رییس نیاوران و سعدآباد در این زمینه داشته است، گفت: مجموعه نیاوران به ما اعلام کرد که فقط چند ماه می‌تواند فضایی را در تابستان برای فعالیت‌های آموزشی در اختیار موزه قرار دهد که ما با استقبال از این پیشنهاد، پس از عید فطر تلاش برای عملی کردنش می‌کنیم.
او گفت: مدیریت مجموعه سعدآباد نیز اعلام کرد در حال بررسی برای چند عمارت خارج از فضای مجموعه است. همچنین سازمان زیباسازی هنوز جوابی به پیشنهاد موزه نداده است. از سوی دیگر منطقه ۱۲ شهرداری تهران هم در حال بررسی برای پیدا کردن فضای موزه‌ای است. ای کاش نهادهای مختلف به این قضه توجه کنند که موزه عروسک‌های ملل در هر مکان و نهادی قرار گیرد قطعاً آبروی آن نهاد است.
وی در ادامه با بیان این‌که این موزه تلاش کرد با کانون پرورش فکری کوکان نیز ارتباط بگیرد، افزود: این مکان تصویر مثبتی از موزه دارد این‌که ما بتوانیم به طور موقت نمایشگاهی ایجاد کنیم درست است اما متاسفانه هنوز امکان ایجاد فضای دائمی را نداریم.
او با اشاره به پیگیری‌های مسئولان این موزه با مدیریت موزهٔ زمان نیز تاکید کرد: با تعدادی از افراد خَیر نیز برای کمک به این موزه صحبت کردیم، اما آنها هم ساخت یک مدرسه برای‌شان در اولویت بیشتری است تا اختصاص فضایی برای یک موزهٔ کودک.
طرح‌های مژده دانش‌پژوه برای موزهٔ عروسک‌های ملل
