روز جهانی معلم، از سال ۱۹۹۴ در روز ۵ اکتبر (۱۳مهر) بزرگ داشته می شود، اما آغاز ماجرا به ۵ اکتبر سال ۱۹۶۶بر می گردد.
در این روز، یونسکو و سازمان جهانی کار (ILO)، خواستار توجه بیشتر به وضعیت معلمان درسراسر جهان شدند و از آن زمان، این روز فرصتی شد برای بزرگداشت نقش مهم آموزگاران در تامین آموزش کیفی برای دانش آموزان.امسال، یونسکو شعار "با توجه به آموزگاران، آینده را بسازیم!" را برای روز جهانی معلم برگزیده است. به این ترتیب، یونسکو بر کمبودها و چالش هایی دست گذاشته است که آموزگاران در گوشه و کنار جهان هر روز با آن ها دست به گریبان هستند.
در جهان رو به رشد و همواره در حال دگرگونی ما ، از یک آموزگار انتظارهای زیادی می رود. او باید پایه های استوار دانش را در ذهن و جان دانش آموزانش پی ریزی کند و جهان را به آن ها بشناساند تا با آگاهی، به دگرگونی جامعه بپردازند و برای رشد آن بکوشند. اما آموزگاران در بیشتر کشورهای جهان با دشواری های بسیار دست وپنجه نرم می کنند و به توجه بیشتری نیاز دارند. در این وضعیت، سرمایه گذاری پایدار برای رسیدگی به نیازها و خواسته های آموزگاران می تواند انگیزه ی آن ها را برای انجام وظیفه ی خطیرشان تقویت کند.
بر اساس گزارش یونسکو، هم اکنون برای رسیدن به "هدف توسعه هزاره سازمان ملل" در ارتباط با فراگیر کردن آموزش ابتدایی تا سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۲میلیون آموزگار جدید نیاز است. البته این آمار، آموزگارانی را که به زودی بازنشسته می شوند و باید با نیروهای تازه نفس جایگزین شوند، دربر نمی گیرد. اگر بازنشستگان را هم در نظر بگیریم، برای دست یابی به هدف "آموزش برای همه" تا هشت سال آینده باید۱۰/۳میلیون آموزگار جدید راهی کلاس های درس شوند. در این میان، کشورهای جنوب صحرای افریقا با بزرگ ترین چالش دست به گریبان اند. در این کشورها هم اکنون ۲/۸میلیون آموزگار وجود دارد و درست به همین میزان به آموزگاران تازه نیاز است تا آموزش ابتدایی با کیفیت برای همه ی مردم این منطقه دسترس پذیر باشد. از سوی دیگر، دولت ها هم دشواری هایی دارند. بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان، بودجه ی کمتری برای پرداختن به آموزش و پرورش باقی می گذارد. در این وضعیت بسیار مهم است که دولت ها برای استخدام، آموزش و بهبود اوضاع زندگی آموزگاران ،برنامه ریزی دراز مدت و پایدار داشته باشند.
هم اکنون بیشتر از ۱۰۰ کشوردر سراسر جهان ، روز جهانی معلم را گرامی می دارند. در برخی از کشورها روز معلم بنا به مناسبتی ملی جشن گرفته می شود. در جمهوری چک، روز معلم ، زادروز جان آموس کامینوس است. کامینوس ،معلم، فیلسوف، دانشمند و نویسنده ی چک در سده ی پانزدهم میلادی، در زمان آغاز مبارزه برای گسستن بندهای بسیار بر پای کنجکاوی های ذهن بشر می زیست. او را پدر آموزش و پرورش نو در اروپا نامیده اند. کامینوس، یکی از نخستین افرادی بود که آموزش را حق همه ی انسان ها ،بدون در نظر گرفتن سن و جنسیت و پایگاه اجتماعی می دانست. او روش ویژه ای در آموزش زبان لاتین و زبان روزمره به کودکان به کارگرفت . کامینوس به آموزش، نگرش طبیعت گرا داشت. او برای ترویج فلسفه ی خود رنج بسیار برد و تنها سال ها پس از مرگش بود که "آموزگار ملت ها" لقب گرفت.
در جمهوری چک، دانش آموزان، آموزگارانی را که شیوه ی الهام بخش، خلاق و انگیزاننده در آموزش دارند، برای شرکت در مسابقه ی "آموس طلایی" نامزد می کنند. در روز ۲۸ مارس، زاد روز تولد کامینوس، آموزگار برگزیده "تاج آموس طلایی" را برسر می گذارد.
در ایران، میرزا حسن رشدیه، آموزش و پرورش نو را به کودکان ایرانی هدیه کرد. او نخستین مدرسه به سبک جدید در ایران را در سال ۱۲۶۶ش.در تبریز بنیان نهاد. اما این مدرسه خیلی زود بسته شد و رشدیه برای ادامه ی راه خود، با تنگ نظری هاو کارشکنی های بسیار مبارزه کرد و سرانجام ناچار شد برای درامان ماندن ازدشمنی مخالفان به قم برود. او تا پایان عمر در سال ۱۳۲۲ش. در این شهر ماند.
میرزا حسن رشدیه را پدر فرهنگ نو ایران خوانده اند. پس از او، مکتب خانه های کهن سال، کم کم جای خود را به مدرسه های مدرن دادند و پسران و سپس دختران بسیاری، سال های کودکی و نوجوانی خود را به آموختن در پشت میزهای کلاس درس سپری کردند و جان و دل به درس معلم سپردند. آموزش در ایران و جهان همواره با دشواری های بسیار روبه رو بوده است و آموزگاران در راه آگاهی بخشیدن و روشن کردن جان کودکان رنج های بسیار برده اند و از خود و حقوق خود گذشته اند. با رنج و تلاش آموزگاران و کوشندگان عرصه ی آموزش ا ست که شعله ی آموختن در جان کودکان افروخته می ماند و جان آن ها را روشنی می بخشد.
روز جهانی معلم بر همه آموزگاران فرهیخته و زحمتکش ایران گرامی باد!
