موزه کودکی ایرانک، از ایده تا به واقعیت پیوستن راهی بس بلند را پیموده است. از سال ۱۳۸۲ به دنبال پایه گذاشتن این موزه در شهر تهران بوده‌ایم، تاکنون چهارده بار در ایران و بیرون از ایران نمایشگاه‌های کوتاه و بلند از موزه کودکی گذاشته‌ایم.
آخرین آن‌ها در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ و در باغ نگارستان و برای شش ماه بود. هر بار گوشه‌ای از بزرگی و سرشاری تاریخ و فرهنگ کودکی را به نمایش گذاشتیم، تا شاید به آن هدف بزرگ که پایه گذاری موزه کودکی ایران است، برسیم. تاکنون اما نرسیده‌ایم. روایت آن بلند است، اما مهم‌ترین علتی که به این هدف نرسیده‌ایم، در یک کلام، تعریف نشدن جایگاه کودک و فرهنگ کودکی در وضعیت کنونی است. بسیاری از شهرها مانند تهران، بیش از یک دهه است، نامشان را «شهر دوستدار کودک» گذاشته‌اند. اما دریغ از یک حرکت بنیادین برای دسترسی به این هدف. از نگاه ما، شناخت جایگاه کودک و فرهنگ کودکی در جامعه‌های امروزی، گونه‌ای آگاهی است، که بدون به دست آوردن آن، شهرهای دوستدار کودک، در حد شعار می‌مانند.
ما به عنوان کوشندگان فرهنگ کودکی نمی‌توانیم خودمان را در گفت و گو با کارگزارانی قرار دهیم که برای نمونه اشاره می‌کنند، اگر فست فود فروشی برای شهر بیش‌تر پول دربیاورد، اولویت آن است نه موزه کودکی. یا نمی‌توانیم کسانی را در شهر قانع کنیم که کتاب را باید کتابفروش بفروشد، نه این که بهترین فضاهای فرهنگی شهری مانند تهران به کتاب فروشی اختصاص پیدا کند و برای کارهای عمیق و اصیل جایی نماند. این‌ها همه نشانه‌هایی از همان بازدارنده‌ها است که آگاهی می‌طلبد و تا نباشد، شهر دوستدار کودک به پیرسالی می‌رسد، اما به فرهنگ کودکی نمی‌رسد.
با همه بازدارنده‌ها، ما برای رسیدن به این هدف بسیار کوشیده‌ام، و نشانه آن هم راه اندازی موزه کودکی ایرانک برای یک دوره یک ساله و با کمک پشتیبان‌هایی از بخش خصوصی است که اکنون نمود یافته است. موزه کودکی ایرانک برای یک دوره یک ساله گشوده است و همگان می‌توانند تنها بخشی از آن چه را که ما در رویای خود برای پایه گذاری موزه کودکی در قواره شهری مانند تهران داریم، ببینند، لمس کنند و بسنجند.
موزه کودکی ایرانک، برآیند نزدیک به دو دهه پژوهش‌های سازمانی پژوهشگران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، در زمینه تاریخ ادبیات کودکان و مطالعات کودکی است. تاریخ ادبیات کودکان در ده جلد منتشر شده، اما مطالعات کودکی که در قالب «تاریخ کودک و کودکی در ایران» پژوهش می‌شود، هنوز منتشر نشده است. همه کسانی که فرهنگ می‌کاوند و پژوهش می‌کنند به خوبی می‌دانند گردآوری اسناد و اشیاء بخشی از روند پژوهش‌های بنیادی است. ما دراین راه با چنین آثار و اسنادی روبه رو شدیم. نمونه گویای آن مجموعه ۱۰۵ جلدی کتاب‌های چاپ سنگی «بچه خوانی» از مهدی آذریزدی است. شاید این مجموعه بود که در سال ۱۳۷۹ به ما این تلنگر را زد که این اسناد باید در موزه باشند و ما از آن پس تاکنون به دنبال این هدف می‌دویم.
مجموعه‌ای که آذریزدی به ما سپرد، به ۳۵۵ نسخه رسانده‌ایم، که خود برای نمایش به یک تالار ویژه نیاز دارد، و در ماه گذشته نیز استاد حسین مسرت یار همیشگی مهدی آذریزدی، گنجینه‌ای دیگر از آثار او که شامل داستان‌های ساده برای نوسوادان کمیته پیکار با بیسوادی و آثار دیگری از ایشان را به دست ما رساند. بنابراین هر روز که می‌گذرد این گنجینه افزون می‌شود، اما هنوز خانه دائمی خود را پیدا نکرده است.
اما تفاوت این نمایشگاه – موزه کودکی با نمایشگاه‌های گذشته بسیار است. در فضایی نزدیک به هزار متر، با گشادگی و فکر در یکی از بهترین ساختمان‌های فرهنگی تهران (سالن گنجینه سازمان اسناد کتابخانه ملی) هزینه شده است، تا بتوانیم گوشه‌ای از بزرگی فرهنگ کودکی ایران را به نمایش بگذاریم. فضای بزرگ و زمان یک ساله و همراهی‌های دلگرم کننده که اکنون از سوی مسئولان کتابخانه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شروع شده، به ما اجازه داده است، موزه را برپایه فلسفه موزه‌های مدرن که روایتی – همکنشانه است، طراحی کنیم.
در این گونه از موزه‌ها، این شئی نیست که به نمایش درمی آید، بلکه روایت اشیاء یا پدیدارها و بازنمایی آن‌ها است که همه آن چه در یک موزه هست، به هم پیوند می‌دهد. هم چنین این موزه برای کودکان، هم کنشانه است، یعنی کودکان و گاهی خانواده‌ها یا بزرگ‌ترها با روایت‌ها درگیر می‌شوند، و در بده بستان کنش و واکنش، دست می‌زنند، احساس و فکر می‌کنند، می‌آموزند و بهره می‌برند.
نمایشگاه- موزه کودکی به بار نمی نشست، و چنین شکوفا ارائه نمی شد، اگر همدلی و همیاری های مادی و معنوی مهندس توحید زورچنگ، سرکار خانم پروین امینی از مدیران شرکت عمران آذرستان و جناب مهندس محمد عطاردیان از شرکت تضامنی محمد عطاردیان و همکاران، نبود و یاری نمی کردند. در حقیقت این نمایشگاه موزه به همت و پشتیبانی این بزرگواران برای ترویج فرهنگ کودکی و تثبیت ایده موزه دائمی کودکی راه اندازی شده است. امید که به زودی آن رویای بزرگ، «تهران شهر دوستدار کودک» نیز در عمل محقق شود.
