فعالیت پیشنهادی برای کتاب فضانوردها در کوره آجرپزی

«فضانوردها در کوره آجرپزی»، داستانی با مایه‌های قوی نمایشی است که دو شخصیت کودک کار در آن نقش‌آفرینی می‌کنند. کودکانی که از دورترین نقطه‌های ایران، روستاهای تربت جام، برای کار در کوره های آجرپزی به همراه خانواده یا بستگان‌شان به حاشیه‌های تهران آمده‌اند. چمن و سبزعلی این دو شخصیت هستند. روزی سبزی با پای برهنه در کوره راه می‌رفته که شیشه شکسته‌ای پای‌اش را زخم می‌کند. پس از آن بیماری کزاز می‌گیرد. کتاب روایت شبی دردناک از زندگی سبزی را بازگو می‌کند که در بستر بیماری افتاده و دوست‌اش چمن همه‌ی کوشش‌اش را می‌کند تا او را از ناامیدی برهاند.

1- پرسش‌هایی برای گفت‌وگو

  • کتاب‌ را دوست داشتید؟
  • هنگام خواندن این کتاب چه احساسی داشتید؟
  • به نظرتان چرا چمن تصمیم گرفت آن شب را با خیال سفر به ماه بگذرانند؟
  • شما تا به حال در موقعیت‌های دشوار خیال‌پردازی کرده‌اید؟
  • خیال‌های شما درباره‌‌ چه چیزهایی هستند؟
  • گاهی خیال‌های چمن و سبزی با خاطرات‌ شیرین‌شان در هم می‌آمیخت. به نظر شما شباهت‌ها و تفاوت‌های خاطره و خیال چیست؟
  • چمن سعی کرد در شرایط دشوار کنار دوستش بماند. به نظر شما دوستان در شرایط سخت چه کارهایی می‌توانند برای هم انجام دهند؟
  • چمن و سبزی با دیدن خبر سفر انسان به ماه خیلی تحت تاثیر قرار گرفتند. تا به حال خبری چنین تاثیری روی شما داشته است؟

2- ماه

فعالیت را با این پرسش از نوجوانان آغاز کنید که: چمن ماه را چگونه جایی تصور می‌کرد؟ پس از شنیدن نظر نوجوانان یادآوری کنید که ماه در ذهن چمن همان دنیایی که می‌شناخت بود، بدون رنج‌هایش. در ادامه از نوجوانان بخواهید تصور کنند که به ماه یا سیاره‌ای می‌روند که هرچه آن‌جا هست یا رخ می‌دهد، مطابق میل‌شان است. سپس درباره‌ آن سیاره متن کوتاهی بنویسند یا  نقاشی آن را بکشند و یا آن را بسازند.

3- آشنایی با پیمان نامه‌ی حقوق کودک (برگرفته از کتاب حقوق کودک را بشناسیم و با آن زندگی کنیم)

برای نوجوانان توضیح دهید که سندی جهانی به نام پیمان‌نامه‌ حقوق کودک وجود دارد. منظور از کودک همه‌ افرادی است که کم‌تر از ۱۸ سال سن دارند. سپس چکیده‌ زیر از پیمان‌نامه‌ حقوق کودک را در اختیارشان قرار دهید.

همه‌ی کودکان حق دارند:

  • زندگی کنند.

  • نام و ملیت داشته باشند و بدانند والدین شان کیست.

  • از هویت برخوردار باشند.

  • با پدر و مادر خود زندگی کنند، مگر این‌که به سودش نباشد.

  • در صورت جدا شدن والدین از یک‌دیگر بتوانند با هر یک از آن ها در تماس باشند.

  • برای پیوستن به خانواده‌ی خود کشوری را ترک کنند یا به کشوری وارد شوند‌.

  • از سوی دولت ها در برابر انتقال‌ غیر قانونی از کشور و اجبار به ماندن آن ها در خارج‌ کشور، پشتیبانی شوند.

  • عقیده‌ی خود را آزادانه ابراز کنند، و به عقاید آن‌ها در موضوعات مربوط به خودشان بها داده شود.

  • از آزادی‌ بیان، جست‌وجو، دریافت‌ و انتقال اطلاعات‌ برخوردار باشند.

  • از آزادی فکر، عقیده و دین برخوردار باشند.

  • از آزادی‌ تشکیل گرد هم آیی ها و شرکت در نشست های صلح‌آمیز برخوردار باشند.

  • در برابر دخالت خودسرانه‌ یا غیرقانونی‌ در امور خصوصی‌، خانوادگی‌، یا مکاتبات‌شان پشتیبانی شوند.

  • به اطلاعات‌ و مطالب‌ از منابع‌ گوناگون‌ آزادانه دسترسی داشته باشند و در برابر اطلاعات و مطالب زیان بار پشتیبانی شوند.

  • زیر نظر هر دو والدین بزرگ شوند و دولت ها از والدین آن ها در انجام نقش آموزشی شان پشتیبانی کنند.

  • در برابر تمام‌ شکل های خشونت از سوی والدین‌ یا قیم‌ قانونی‌ پشتیبانی شوند.

  • در صورت محرومیت از محیط خانواده از پشتیبانی های ویژه ای برخوردارشوند.

  • در روند فرزندخواندگی منافع آن ها بر هر چیز دیگر اولویت داشته باشد.

  • در صورت درخواست پناهندگی از آن ها پشتیبانی های ویژه صورت گیرد.

  • اگر ناتوان یا توان‌جو (معلول) هستند، از زندگی مناسب و شایسته ای برخوردار باشند، در شرایطی‌ آبرومندانه زندگی کنند و همه‌ی امکانات برای مشارکت فعال آن ها در جامعه‌ فراهم شود.

  • از بالاترین‌ استاندارد بهداشت‌ و مراقبت های پزشکی برخوردارشوند‌.

  • اگر به مرکزی یا خانواده ای سپرده شده اند، به شکل منظم وضعیت نگه داری آن ها بررسی شود.

  • از مزایای امنیت‌ اجتماعی‌ برخوردار شوند‌.

  • از استاندارد مناسب‌ زندگی‌ برای‌ رشد‌ جسمی‌، ذهنی‌، روحی‌، اخلاقی‌ و اجتماعی برخوردار شوند،

  • از آموزش ابتدایی اجباری و رایگان بهره ببرند،

  • از آموزشی بهره مند شوند که آن ها را برای زندگی فعال در بزرگ‌سالی در یک جامعه‌ی آزاد آماده کند، جامعه ای که به همه‌ی افراد و محیط زیست احترام گذاشته می شود.

  • اگر در جامعه ای در اقلیت قرار دارند، بتوانند از فرهنگ‌ خود بهره گیرند، آیین های مذهبی‌ خود را به کار گیرند و به زبان‌ مادری خود سخن گویند.

  • از تفریح‌ و استراحت‌، بازی‌ و سرگرمی، فعالیت های‌ هنری و فرهنگی برخوردار شوند.

  • در برابر بهره کشی اقتصادی‌ و انجام‌ هر گونه‌ کار خطرناک و یا کاری که مانع از تحصیل آن ها شود و یا کاری که برای‌ بهداشت‌ جسمی‌، روحی‌، معنوی‌، اخلاقی‌ و پیشرفت‌ اجتماعی‌ آن ها زیان بار باشد، پشتیبانی شوند.

  • در برابر استفاده‌ی‌ غیرقانونی‌ از مواد مخدر و یا دخالت دادن آن ها در تولید و قاچاق این گونه مواد، پشتیبانی شوند.

  • در برابر تمام‌ اشکال‌ سوءاستفاده‌ و بهره کشی جنسی‌ پشتیبانی شوند.

  • در برابر آدم‌ربایی، گروگان‌گیری، خرید و فروش کودکان، مورد پشتیبانی قرار گیرند. 

  • در برابر تمام‌ اشکال‌ بهره‌کشی که‌ به کودکان زیان می رساند، پشتیبانی شوند.

  • در برابر شکنجه‌ یا دیگر رفتارهای‌ تحقیر آمیز پشتیبانی شوند‌؛ کودکان زندانی باید از افراد بزرگ‌سال یا کسانی که محکوم به مرگ هستند، جدا شوند و اجازه داشته باشند با خانواده‌ی خود تماس بگیرند.

  • در درگیری های نظامی شرکت داده نشوند و پیش از سن قانونی به استخدام نیروهای مسلح در نیایند.

  • اگر قربانی هر شکل از بی‌توجهی‌، بهره‌کشی، سوءاستفاده‌، شکنجه‌ یا تنبیه قرار گرفته شوند، باید برای سرعت بخشیدن به بهبود‌ جسمی‌ و روحی‌ آن ها کارهای ضروری انجام شود.

  • در صورتی که متهم به نقض قانون باشند، با احترام با آن ها رفتار شود و برای سازگاری با جامعه و مقررات آموزش های لازم انجام شود.

  • از حقوق خود آگاه باشند.

در ادامه از نوجوانان بپرسید به نظرشان حقوق کودک برای چمن و سبزی رعایت می‌شد؟ موارد نقض حقوق کودک در زندگی آن‌ها کدام است؟ سپس جمله های زیر را کپی کنید و یا روی تخته بنویسید. از آن ها بخواهید حقوقی که در شرایط زیر نقض می شود را نام ببرند:

اگر...

شما گرسنه باشید و خانواده‌ی شما پولی برای خرید خوراک نداشته باشد.

شما بیمار باشید و نتوانید دارویی را که نیاز دارید فراهم کنید.

به سبب ناتوانی جسمی در آموزشگاه یا مدرسه پذیرفته نشوید.

اجازه‌ بیان دیدگاه خود را نداشته باشید.

به سبب ملیتی که دارید اجازه بازی با بچه های دیگر را نداشته باشید.

به سبب رنگ پوست‌تان، اجازه‌ زندگی در بخشی از شهر را نداشته باشید.

4- نامه‌ای به بهترین دوست

  • و سبزی دوستان خوبی برای هم بودند. از نوجوانان بخواهید به بهترین دوست خود و ویژگی‌هایی دوست‌داشتنی او فکر کنند. در ادامه نامه‌ای ستایش‌آمیز خطاب به دوست‌ خود بنویسند و به او بگویند چه ویژگی‌ها و رفتارهایی در او را خیلی می‌پسندند.

5- تربت جام تا مزار شریف

تربت جام و مزار شریف شهرهایی بودند که چمن و سبزی در گرمای کوره به آن‌ها فکر می‌کردند. نقشه‌ ایران و افغانستان را به نوجوانان نشان دهید و از آن‌ها بخواهید این دو شهر را روی نقشه پیدا کنند. در ادامه آن‌ها را به دو گروه تربت‌جام و مزارشریف تقسیم کنید و از هر گروه بخواهید درباره‌ یکی از این دو شهر جست‌وجو کنند و اطلاعاتی درباره‌ طبیعت، آب‌ و هوا، محصولات کشاورزی، جمعیت، زبان‌ها و گویش‌هایی که مردم آن شهر به آن سخن می‌گویند، مذهب‌های رایج، مراسم و آیین‌ها، هنرها و موسیقی، مراکز فرهنگی و ... به‌دست آورند.

پس از این که هر گروه اطلاعات کافی را به دست آورد، نتایج را با گروه دیگر درمیان بگذارد. و فهرستی از شباهت‌های این دو شهر تهیه کنند.

6- کوره

از نوجوانان بخواهید عبارت‌هایی از داستان را که مستقیم یا غیر مستقیم فضای کوره‌پزخانه را توصیف می‌کنند، روی تخته یا یک کاغذ بزرگ بنویسند. پس از در کنار هم قرار دادن جمله‌ها، از نوجوانان بخواهید فضای کوره‌پزخانه‌ داستان را در ذهن خود تصویر کنند. در ادامه تصاویر یا فیلمی از کوره‌پرخانه‌ها را به آن‌ها نشان دهید و از نوجوانان بپرسید آن‌چه تصور کرده بودند به واقعیت کوره شبیه بود؟ اگر آن‌ها می‌خواستند به توصیف‌های کتاب چیزی اضافه کنند، چه می‌نوشتند؟

7- کزاز

از نوجوانان بپرسید تا قبل از خواندن کتاب نام بیماری کزاز را شنیده بودند؟ یا می‌دانستند علائم آن چیست؟ توضیح دهید که کزاز یک بیماری عفونی است. در ادامه با استفاده از جدول زیر کارت‌هایی درست کنید که روی هر کدام یکی از علامت‌ها یا راه‌های ابتلا به کزاز و دیگر بیماری‌ها نوشته شده باشد و آن‌ها را بدون ترتیب خاصی در اختیار نوجوانان قرار دهید و از آن‌ها بخواهید با توجه به اطلاعاتی که در کتاب بود، کارت‌های علائم و راه‌های ابتلا به کزاز را از کارت‌های دیگر جدا کنند. در پایان اگر کارتی جاماند یا به اشتباه انتخاب شد، نوجوانان را راهنمایی کنید تا اطلاعات نادرست در ذهن‌شان نماند.

نام بیماری

علائم

راه‌های ابتلا

کزاز

  • اسهال
  •  تب
  •  سردرد
  • سفت شدن عضلات در سراسر بدن
  • انقباضات عضلانی در فک و گردن
  • زخم‌های آلوده به خاک، رطوبت (مدفوع) یا تف (بزاق)
  • زخم‌های ناشی از یک شیء که پوست را از بین می‌برد، مانند ناخن یا سوزن
  • سوختگی
  • جراحات ناشی از تصادف
  • آسیب از طریق تماس بافت مرده

بیماری‌های دیگر

  • سرفه(معمولاً خشک) بیش از ۲ هفته
  • تب و عرق شبانه
  • خلط فراوان
  • خلط خونی
  • درد قفسه سینه
  • کاهش وزن ناگهانی
  • زخم‌های دهانی

 

  • میکروب را از طریق سرفه، عطسه، صحبت کردن، خنده، آواز خواندن و ... رها و قطرات ریز در هوا پراکنده و وارد دستگاه تنفس فرد دیگری می‌شود.
  • نیش حشرات
  • سرنگ آلوده
  • ارتباط با دام آلوده
  • خوردن گوشت حیوان‌های مبتلا

 

 

 

8- کماجدان

چمن برای این‌که شبیه به فضانوردها شود، به پشت خود یک «کماجدان» بست. از نوجوانان بپرسید می‌دانند کماجدان چیست؟ توضیح دهید که کماجدان ظرفی در دار  و مسی مانند دیگ است که در آشپزخانه‌های قدیمی برای آشپزی از آن‌ها استفاده می‌کردند. سپس از آن‌ها بخواهید مصاحبه‌ای یا پدربزرگ، مادربزرگ یا هر فرد سالمندی که می‌شناسند انجام دهند و از او درباره‌ی آشپزخانه‌های قدیمی و نام ابزاری که در گذشته از آن‌ها استفاده می‌کردند بپرسند. در صورتی که به فردی با این اطلاعات دسترسی نداشتند، از منابع مکتوب و اینترنت استفاده کنند.

نویسنده:
پدیدآورندگان:
Submitted by skyfa on