بازی کردن چه تأثیراتی در رشد کودکان دارد؟

بازی کردن برای کودک نوپا نوعی سرگرمی و البته ضرورتی مهم محسوب می‌شود. کودک برای رشد کردن و کشف و درک جهان پیرامونش به بازی نیاز دارد. کودکان را آزاد بگذارید تا بی‌هیچ قانون و توصیه‌ای، افکارشان را بیان کنند و بازی‌هایی تازه ابداع نمایند.

تأثیرات مثبت بازی بر رشد کودک

بازی فرصتی ارزشمند برای کودک است؛ فعالیتی‌ است خودجوش و سرگرم‌کننده. بازی کردن فعالانه در داخل یا خارج از خانه، فرصتی برای پرورش جسم و ذهن کودک فراهم می‌کند. بنابراین بازی رکن اصلی آموزش کودک محسوب می‌شود.

بازی‌های آزاد به کودکان اجازه می‌دهند خودشان را بر اساس نیازها و علاقه‌مندی‌های‌شان سرگرم کنند. همچنین، بدین طریق آن‌ها کنترل فضا و امکاناتی را که در اختیار دارند، به دست می‌گیرند، استقلال‌شان را افزایش می‌دهند، جریان تخیل‌شان را آزادانه رها می‌کنند و جنبه‌های گوناگون هوش خود را پرورش می‌دهند. آزاد گذاشتن کودکان در بازی‌های گروهی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنند و مذاکره و حل‌مسئله را یاد بگیرند.

ابداع کردن یک بازی یعنی ابداع کردن قوانین. تمایلات طبیعی که به واسطه‌ی بازی به وجود می‌آیند، و خود، باعث کنترل بر احساسات و انگیزه‌ها می‌شوند. این توانایی به کودکان امکان می‌دهد که مشکلات را حل کنند و در قدم بعد، از به وجود آمدن آن‌ها پیشگیری کنند.

بازی‌های آزاد گروهی، فرصتی عالی در اختیار کودکان قرار می‌دهند تا با دیگر کودکان هم‌سن‌و‌سال خود به توافق دست یابند و قابلیت‌های اجتماعی خود را گسترش دهند.

گسترش این قابلیت‌های اجتماعی و عاطفی در دوران بزرگسالی بسیار بااهمیت خواهد بود.

از همان سال‌های نخست تولد، کودک نوپا از طریق بازی کردن یادگیری همراه با لذت را می‌آموزد. در حقیقت، بازی تأثیراتی مثبت بر تمام مراحل رشد کودک دارد. برای مثال:

رشد حسی-حرکتی کودک

هنگامی‌که کودک با در درست گرفتن اشیا، نگاه کردن به آن‌ها و گذاشتن‌شان در دهان سرگرم است،  رنگ‌ها، بافت‌ها، شکل‌ها، صداها و مزه‌ها را کشف می‌کند. با بزرگ‌تر شدن کودک، او از طریق بازی، ‌ فرصت دویدن، پریدن، پشتک زدن و پرتاب کردن توپ را به دست می‌آورد. بازی‌ها سبب می‌شوند که عضلات کودک و مهارت‌های جسمانی تقویت شوند و تعادل او افزایش یابد.

وقتی‌که کودک‌تان در حال بازی کردن است، تمام حواس او بیدار می‌شود و مغزش به‌شدت تلاش می‌کند تا آموخته‌هایش را ثبت کند.

رشد ذهنی کودک

همچنین بازی کردن سبب رشد قدرت تفکر و توانایی حل مسئله در کودک می‌شود؛ برای مثال، وقتی نوزاد با اشیا سر‌و‌صدا تولید می‌کند یا مکعب‌ها را بارها و بارها پایین می‌کشد، کم‌کم متوجه می‌شود که حرکاتش نتیجه‌ای در پی دارند. بازی باعث تقویت قدرت ابتکار و تخیل می‌شود. این مورد را زمانی می‌بینیم که برای مثال کودک با عروسک‌هایش در حال داستان‌سرایی است.

رشد اجتماعی کودک

بازی کردن به کودک فرصت می‌دهد تا زندگی کردن در کنار دیگران را یاد بگیرد. کودک نوپا هنگامی‌که با کودکان دیگر بازی می‌کند، یاد می‌گیرد وسایلش را با آن‌ها به اشتراک بگذارد، صبر کند تا نوبتش برسد، با دیگران سازش کند و دعواهای کوچک را حل‌و‌فصل نماید.

رشد زبانی کودک

در هنگام بازی، کودک یاد می‌گیرد کلمات جدیدی بگوید، افکارش را بیان کند و درک شود.

چگونه کودک را هنگام بازی همراهی کنیم؟

بازی برای کودک فعالیتی طبیعی محسوب می‌شود، او به‌صورت خودجوش بازی می‌کند. با وجود این، گاهی اوقات ممکن است کودک نوپا وقت کافی برای سرگرمی نداشته باشد؛ زیرا غالباً در برنامه‌ی منظم خانوادگی، فضای کمی برای بازی در نظر گرفته می‌شود. در ادامه، برای کمک به بازی روزانه‌ی کودک چند پیشنهاد آورده شده است:

• تا حد امکان به کودک زمان بازی کردن دهید و در هنگام بازی او را آزاد بگذارید تا بدون وقفه این کار را انجام دهد. به او اجازه دهید برای گسترش خلاقیتش، امکانات و تخیلاتش را کشف کند.

• وسایلی مناسب با سن کودک و علاقه‌مندی‌هایش به او پیشنهاد دهید. اسباب‌بازی‌ها و وسایل جانبی گوناگونی در اختیارش قرار دهید تا با آن‌ها سرگرم شود. (برای مثال:  تشک بازی نوزاد، مکعب‌ها، آجرها، سگ‌‌های عروسکی، توپ‌ها، خمیربازی، آدمک‌های کوچک، ظروف پلاستیکی، جعبه‌های مقوایی، کوسن‌ها، ماشین‌های اسباب‌بازی، لباس‌های مبدل و...)
• به کودک‌تان پیشنهاد دهید فعالیت‌های گوناگونی را در مکان‌های متفاوت انجام دهد. با این کار، به او این شانس را می‌دهید که به اشکال مختلف بازی کند. (برای مثال: بازی کردن در شن، بازی کردن در برف، بازی کردن با کودکان دیگر، ساختن کاردستی، کار کردن با ابزار موسیقی، رقصیدن، پوشیدن لباس مبدل و...)
• با کودک‌تان به فضاهای بیرون از خانه بروید. زمانی‌که کودکان در فضای بیرون از خانه بازی می‌کنند، تحرک بیشتری دارند، خطرهای (ریسک‌های) کوچکی می‌کنند، چالش‌ها را می‌پذیرند و اعتمادبه‌نفس پیدا می‌کنند.
• کودک خود را آزاد بگذارید تا به‌تنهایی یا با کودکان دیگر بازی کند. زمانی‌که کودک تصمیم می‌گیرد چه بازی‌ای بکند و چگونه بازی کند، خلاقیت و توانایی‌اش را در حل مسئله گسترش می‌دهد.
• در بازی خیلی دخالت نکنید، عقب بنشینید تا کودک فضای کافی داشته باشد. زمانی‌که با کودک‌تان بازی می‌کنید، از تحمیل قوانین خود به کودک خودداری کنید. هنگامی‌که کودک را آزاد می‌گذارید تا بازی را اداره کند، فرزند شما استقلال و اعتمادبه‌نفسش را افزایش می‌دهد.

آیا داشتن اسباب‌بازی‌های آموزشی ضروری است؟

کودک برای یادگیری به اسباب‌بازی‌های آموزشی نیازی ندارد؛ بلکه به «کشف کردنِ هنگام بازی» نیاز دارد! در حقیقت، هر شیئی که امکان فکر کردن، تخیل کردن و حرکت کردن را به کودک بدهد، می‌تواند آموزشی باشد. بنابراین تمام فعالیت‌هایی که به کودک اجازه می‌دهند داستان بسازد، تفکیک کند، سرهم‌بندی کند، در دست بگیرد یا پدال بزند، آموزشی هستند.