کودکان در فضای مجازی
فضای مجازی پر شده از کودکانی که مدل‌های شرکت‌های پوشاک شده‌اند یا توسط والدینشان مورد سوءاستفاده تبلیغاتی قرار می‌گیرند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: لایحه‌ای در حمایت از کودکان و نوجوانان تدوین شده که از فعالیت و حریم آن‌ها در فضای مجازی دفاع می‌کند. «صبح‌نو» در این گزارش معضلات و آسیب‌های این اشتغال نوین برای کودکان را بررسی می‌کند.
این روزها اگر صفحات اینستاگرام و دیگر پیام‌رسان‌ها را ببینیم به تصاویر زیادی از کودکان برندپوش و مدل برمی‌خوریم. پیشینه حضور کودکان در اینگونه فضاها به سال‌های دور برمی‌گردد. کودکانی که گاهی در تیزرهای تبلیغاتی تلویزیون از آن‌ها استفاده می‌شد، کودکانی که عکس آن‌ها روی جلد مجلات زرد می‌رفت یا پوستری برای کابین کامیون‌داران می‌شد؛ اما هیچ‌کدام از آن‌ها تأثیر چندانی روی ذهنیت کودک نداشت. چرا که نه دائمی بود و نه انتشار و بازخورد گسترده‌ای در سطح جامعه داشتند؛ اما در دنیای امروز این رفتار کمی متفاوت است.
تصور اکثر ما از کودکان کار، کودکانی چرک و خسته بر سر چهارراه‌ها و پشت چراغ قرمزهاست. کودکانی که اسپند دود می‌کنند و فال می‌فروشند. میان دود اگزوزها گم می‌شوند و با دسته گلی بزرگ به شیشه ماشین‌ها می‌کوبند، درس نمی‌خوانند و احتمالاً عضو باندهای مخوف و زیرزمینی هستند؛ اما امروزه با شکل دیگری از کودکان کار مواجه هستیم. کودکانی که لباس‌های برند می‌پوشند، کنار پدر و مادرشان می‌ایستند و کالاهای مختلف را تبلیغ می‌کنند. هرچه تعداد فالوورها بیشتر شود و لایک‌ها بالاتر برود مبلغ‌های واریزی به حساب والدینشان بیشتر و بیشتر می‌شود.
فیلم‌ها و کلیپ‌های زیادی در فضای مجازی می‌بینیم که بیشتر شبیه یک گشت‌وگذار خانوادگی است ولی وقتی تا انتهای فیلم را می‌بینیم متوجه می‌شویم که یک تیزر تبلیغاتی بیشتر نبوده است. در واقع خانواده، کودک را وارد فضایی می‌کنند که به آنجا تعلق ندارد و ناخواسته و ندانسته می‌بایست نان‌آور خانه‌شان باشد.
پیامدهای خوب و بد ماجرا
خانم مریم صابری، می‌گوید: امروزه ما در فضای مجازی مادرانی را می‌بینیم که از زمان تولد نوزادش و در تمام ایام کودکی عکس‌های فرزندش را منتشر می‌کند. این موضوع رفته‌رفته سبب تلاش بیشتر آن‌ها برای جذب مخاطب بیشتر می‌شود چرا که در همین مسأله هم افراد زیادی فعالیت می‌کنند و هر چقدر تعداد مخاطب و دنبال‌کنندگانش بیشتر باشند طبعاً تبلیغات بیشتری هم جذب می‌کند.
استفاده ابزاری از کودکان در فضای مجازی، سوءاستفاده از کودکان محسوب می‌شود بدون آنکه خودشان آگاه باشند. ما باید به بچه‌ها بیاموزیم که قدرت انتخاب و تصمیم‌گیری دارند اما با این نوع فعالیت؛ عملاً پدر و مادر تمامی این مبانی را زیر سؤال می‌برند و حق انتخاب را از کودک می‌گیرند. شاید بچه دوست نداشته باشد تصاویر بدنش حتی در سنین کودکی در دسترس عموم قرار گیرد.
هر چقدر این کودکان بزرگ‌تر می‌شوند کم‌کم این باور غلط را یاد می‌گیرند و به دیده شدن تمایل پیدا می‌کنند. این کودکان اغلب اعتمادبه‌نفس پایینی دارند چرا که فقط بر این باورند که با در معرض نمایش گذاشتن خودشان، توجه دیگران را به خودشان جلب کند. هر چقدر بزرگ‌تر می‌شوند یاد می‌گیرند احساس‌ها و تفکر دیگران مهم‌تر از خودشان هستند. در واقع به نگاه دیگران توجه بیشتری خواهند داشت و ریشه این معضل از والدین سرچشمه می‌گیرد.
والدین از حقوق کودک بی‌اطلاع‌اند
مریم صابری می‌گوید: «بسیاری از افراد از حقوق اولیه کودکان بی‌اطلاع‌اند. بسیاری از رفتارهای والدین با فرزندانشان مصداق بارز کودک‌آزاری است. این کودک‌آزاری می‌تواند آزار جنسی باشد یا انتشار عکس و استفاده تبلیغاتی از کودکشان. به‌عنوان مثال دیده شده پدری فرزندش را مورد آزار جنسی قرار داده است و در نهایت می‌گوید که بچه خودم است. در واقع والدین خود را مالک فرزند خود می‌دانند ولی ممکن است بسیاری از همین کودکان که برای تبلیغات پوشاک و... از آن‌ها استفاده می‌شود در سنین بالاتر به این روند خرده بگیرند و در غیر این‌صورت هم شخصیت مناسبی در آن‌ها شکل نخواهد گرفت.»
آن روی سکه
صابری گفته است: «در بعضی از برنامه‌های تلویزیونی ما حضور کودکان را می‌بینیم. این مسأله تا جایی که جنبه آموزشی دارد نمی‌تواند آسیب‌زا باشد ولی هنگامی که صفحاتی را در فضای مجازی به اسم کودکان می‌سازیم و صدها عکس مختلف تبلیغاتی از کودک خود در آن بارگذاری می‌کنیم در واقع شخصیت کودک را به این عکس‌ها وابسته و متکی می‌کنیم.»
لایحه حمایت از کودکان
دیروز خانم معصومه ابتکار از تدوین لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در مجلس خبر داد و گفت: این لایحه در حال پیگیری است و یکی از مهم‌ترین زمینه‌ها در این لایحه توجه به فضای مجازی و اینترنت برای کودکان است. برخورد با متخلفان که کودکان و نوجوانان را در اینترنت مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند در این لایحه پیش‌بینی شده است. خانم زهرا ساعی، عضو کمیسیون مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو» در خصوص جزئیات این لایحه می‌گوید: این لایحه در حمایتی از کودکان در فضای مجازی مطرح شده است. متاسفانه امروزه در فضای مجازی مشکلات بسیاری در حوزه اجتماعی و فرهنگی داریم.
در این لایحه برای هرگونه آزار جنسی و سوءاستفاده از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مجازات درجه ۶ در نظر گرفته شده است. متاسفانه امروزه یک ولنگاری گسترده در فضای مجازی شکل گرفته است که ما را ملزم به تصویب این لایحه کرده است. در بسیاری از حوزه‌ها در فضای مجازی برای مصادیق مجرمانه قوانین مشخصی تعریف و تعیین نشده است. در این لایحه مجرم بودن این نوع سوء استفاده‌ها به صراحت ذکر شده است.
در این لایحه برای کنترل مشکلات و مصادیق مجرمانه و پیشگیری از وقوع جرم در فضای مجازی قوانینی وضع شده که از بروز هرگونه اتفاق پیشگیری می‌شود. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی می‌گوید: در این لایحه آورده شده هرگونه استفاده ابزاری و شغلی از کودکان در فضای مجازی که سبب آسیب به کودکی آن‌ها و مانع از تحصیلشان شود، پیگرد قانونی خواهد داشت.
