سال‌هاست که کودکان و نوباوگان دیروز و امروز ایران با نام استاد مهدی آذر یزدی آشنایند. نامی که با رؤیاها و خاطرات خوش کودکی آن‌ها همراه شده و با نام قصّه‌های ایرانی پیوند خورده است.
این نام، همان قدر برای کودکان و نوجوانان آشناست که برای بزرگان و اهل قلم، زیرا زمانی با «قصّه‌های خوب برای بچّه های خوب» و «مثنوی بچّه خوب» او همگام و صمیمی بودند و چون به نوجوانی پا گذاردند با «شعر قند و عسل» و «قصّه‌های تازه از کتاب‌های کهن» او دمخور شدند. در نوجوانی هم با خواندن «خودآموز عکاسی» و «خودآموز شطرنج» او به جوانی پای نهادند و در بزرگی و میان سالی با چاپ و تصحیح بسیار وزین «مثنوی معنوی مولوی» روزگار را به سر می‌برند.
بی‌گمان نقشی که آذر یزدی در پی ریزی نثر روان و کودکانه در نثر معاصر از لحاظ آشنایی کودکان و نوجوانان با ادب غنی و پربار پارسی داشته، انکار ناپذیر است.
آثار استاد
سخن گفتن درباره نقش استاد مهدی آذریزدی در رشد و شکوفایی ادبیّات کودکان آن هم در زمانی که بجز چند چهره عاشق انگشت شمار، کس دیگری نبود، نه درحدّ بضاعت و تخصّص ناچیز نگارنده است و نه درحدّ حوصله این گفتار که بی گمان دیگرانی که دراین باره تخصّص دارند بهتر و کامل‌تر از نگارنده، واقف بدین امرهستند و بدان اشاره کرده‌اند و خواهند کرد و تنها بدین نکته اشارت می‌شود که پی ریزی «قصّه‌های خوب برای بچّه های خوب» آن هم در زمانی که کارهایی جدّی برای کودکان انجام نمی‌شد، نشان از شناخت دقیق استاد آذریزدی به نیازهای کودکان و نوجوانان آن روز ایران می‌داد. نگارنده از بابت حقّ صحبتی که ایشان برگردن من دارند و مرا چون فرزند دوست می‌داشتند، تنها اشاره‌ای گذرا دارم به بررسی آثار ایشان که بنا بر پژوهش دوست خوبم آقای پیام شمس الدّینی به ۳۶ اثرمی رسد.
آثار استاد آذر یزدی به استنثای چندکتاب که با نام مستعار و از سر ناچاری ساخته شده (البتّه تذکره شعرای معاصرکه با همراهی عبدالغفار طهوری با نام مستعار عبدالحمیدخلخانی چاپ شده، خوب و ماندگاراست). و نیز تصحیح مثنوی مولوی که به لحاظ فهرست‌ها، پیوست‌ها و دقّتی که به کار گرفته شده، تصحیحی موفق نشان داده است، عمدتاً درحوزه ادبیّات کودک است. این حوزه را می‌توان به دو بخش نثر و نظم تقسیم نمود.
در بخش نظم، سه کتاب از ایشان به نام‌های: مثنوی بچّه خوب؛ شعر قند و عسل و هشت بهشت چاپ شده که همه درقالب مثنوی ساده، روان و کودکانه با دیدی تعلیمی و اخلاقی است؛ و در بخش نثر، باز ایشان دو گونه کتاب دارد، بخش عمده آن بازپیرایی و ساده نویسی آثار کهن ادب پارسی است که در قالب دو مجموعه «قصّه‌های خوب برای یچّه های خوب»(۸ جلد) و «قصّه‌های تازه ازکتاب کهن» (۱۰ جلد) سامان یافته است.
وی دو داستان کوتاه هم به نام گربه تنبل و گربه ناقلا دارد که تقریباً برگرفته از آثار دیگران است و قرار است ویرایش نوین آن دو که زیر نظر خود آذر بوده، در سال ۱۳۹۸ توسّط انتشارات اندیشمندان یزد چاپ شود. امّا دراین میان، تنها مجموعه «قصّه‌های ساده» را که حاوی قصّه است، می‌توان حاصل ذوق و اندیشه خود او دانست که هم اکنون ویرایش جدید آن توسط انتشارات اندیشمندان یزد به زیر چاپ است.
اکنون که با نام و جایگاه آذر یزدی در ادب معاصر آشنا شدیم، نگاهی گذرا نیز به زندگی و آثار او می‌اندازیم.
مهدی، فرزند علی اکبر رشید به سال ۱۳۰۰ ش در محلّه خرمشاه یزد در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد، پدرش به دلیل باورهای سخت مذهبی خود نگذاشت تا او به مدرسه برود. از این رو تا اوان جوانی تنها از پدر خویش، مختصر سواد خواندن و نوشتن و از مادر بزرگ قرآن را یاد گرفت و بیشتر روزگارش به کار رعیتی و کشاورزی می‌گذشت.
در جوانی راهی به مرکز شهر یزد جست و با کار در کارگاه جوراب بافی و سپس کتابفروشی یزد، با دنیای کتاب آشنا شد. دو سال در «کتابفروشی یزد» که خود در بازارخان به راه انداخته بود به کار مشغول بود. سپس برای پیوستن به جمع دوستداران دانش و علم، راهی تهران شد. بیش از پنجاه سال در تهران به کارهای گوناگون حروفچینی و غلط گیری چاپخانه‌ای و کتابفروشی و حتی عکاسی پرداخت و امرار معاش کرد.
آذر یزدی در همین آمد و رفت ها به ویژه کار در چندین بنگاه مطبوعاتی معتبر، بیش از سی جلد کتاب را چاپ و منتشر کرد که به غیر از دوره هشت جلدی «قصّه‌های خوب برای بچّه های خوب» و دوره ده جلدی «قصّه‌های تازه از کتاب‌های کهن» می‌توان به کتاب‌های: مثنوی بچّه خوب، شعر قند و عسل، خاله گوهر، گربه تنبل، گربه ناقلا، دستور طبّاخی و خانه داری (به عربی هم ترجمه شده است)، خودآموز عکاسی، خودآموز شطرنج، لبخند، قصّه‌های ساده، یاد عاشورا، چهل حدیث، قصّه‌های پیامبران و سرانجام هم تصحیح مثنوی معنوی مولوی اشاره کرد که بیشتر این آثار بارها تجدید چاپ شده است.
همچنین وی چندین کتاب دیگر در دست تألیف داشت که امیدوار بودیم در زمان حیاتش راهی بازار کتاب شود. افسوس که ۱۸ تیر ۱۳۸۸ فرا رسید و او به دیار دیگر پرکشید. این کتاب‌ها عبارت بودند از: جلدهای نهم و دهم قصّه‌های خوب برای بچّه های خوب، فرهنگ یزدی، مکتب خانه، دیوان اشعار، جنگل مولا و دوره جدید قصّه‌هایی دیگر از ادب پارسی.
