کتابخانه‌ها در خدمت کودکان نیازمند

معرفی دو پروژه: «لوبوتو» و «اتاق کتابخوانی»

کودکان در همه‌ جای دنیا نیاز مشابهی به سرپناه، غذا، عشق، محیط زندگی امن و خدمات بهداشتی و آموزشی دارند. این مقاله به بررسی دو پروژه‌ می‌پردازد که برای اکثریت کودکان نیازمند آفریقایی پیام‌آور سواد‌آموزی و دانش‌اند؛ همچنین با نشان دادن علاقه‌ی مردم به سلامت دائمی و موفقیت‌های آینده‌ی این کودکان، بارقه‌ی امید را در دلشان زنده نگه می‌دارد.

پروژه‌ی لوبوتو

یکی از این دو برنامه‌ی مؤثر کمک‌رسانی به کودکان نیازمند، پروژه‌ی «لوبوتو» است که در منطقه‌ی «لوساکا»ی «زامبیا» در حال انجام است. «لوبوتو» در زبان «بمبا» به معنی دانش و روشنایی است. این پروژه را در سال ۲۰۰۱ «جین میلرز» در این منطقه برپا کرد. کتابخانه‌ای فوری و موقتی با نام «فوّاره‌ی آرزوها» که در بدنه‌ی یک کشتی جای داشت.

مأموریت پروژه

پروژه‌ی «لوبوتو» برای کودکان خیابانی‌ای که والدین خود را به سبب بیماری ایدز از دست داده یا به علل دیگری بی‌خانمان شده‌اند، کتابخانه می‌سازد و پناهگاهی امن، جدا از محیط خیابان ایجاد می‌کند تا کودکان بتوانند بخوانند، بیاموزند و در فعالیت‌های زندگی شرکت کنند.

خانم «میلرز»، یک کتابدار حرفه‌ای از ایالت واشنگتن است. او سالیان زیادی در آفریقا زیسته و مدیریت ارتقای سطح مالی پروژه را به عهده دارد. او برای گردآوری و فرستادن کتاب برای کتابخانه‌ها به برقراری ارتباط با مدرسه‌‌های محلی می‌پردازد. میلرز همچنین در زامبیا در بخش هدایت‌کننده، به همراهی مجامع مردمی در یافتن اعضا و ساخت کتابخانه‌ها فعالیت دارد.

اهداف پرورشی

هدف پرورشی لوبوتو، ارتقای سطح زندگی و چشم‌انداز آینده‌ی بچه‌های خیابانی، کودکان بی‌سرپرست و دیگر کودکان آسیب‌پذیر از بیماری ایدز در «ساب‌ساهاران» آفریقا است. این پروژه همچنین تصمیم دارد به دانش‌آموزان آمریکایی درباره‌ی تأثیر ایدز روی همسالان‌شان در آفریقا آموزش دهد و همدردی‌ فعالانه‌ی آن‌ها را برای جلب مشارکت ایشان در گرد‌آوری و طبقه‌بندی کتاب‌ها و ارسال به زامبیا برانگیزد.

مأموریت‌های اصلی پروژه

مأموریت پروژه‌ی کتابخانه‌ای لوبوتو شامل دو بخش است:

1. ایجاد محیطی امن و آرام برای کودکان آسیب‌دیده همراه با مجموعه‌ای متنوع و عالی از کتاب‌های مناسب، تبیین برنامه‌هایی با راهکارهای مناسب برای آموزش و برقراری ارتباط دوباره‌ی این کودکان با فرهنگ بومی و جامعه‌ی آفریقا.

2. پدید آوردن نگرشی روشن در دانش‌آموزان آمریکایی درباره‌ی تأثیر ایدز بر همسالان‌شان در آفریقا و فراهم کردن فرصتی مناسب برای آن‌ها در کمک‌رسانی مؤثر به کودکان آفریقایی.

ویژگی‌های کتابخانه‌ها

کتابخانه‌های لوبوتو به ساخت و تجهیز کتابخانه‌هایی با کیفیت بالا می‌پردازد. این کتابخانه‌ها تنها مجموعه‌ای از کتاب‌های اهدایی نیستند، بلکه کتابخانه‌هایی‌اند که مدیرانشان با دقت هرچه تمام‌تر کتاب‌هایی با عنوان‌های مناسب برای جذب مخاطبان نوجوان برگزیده‌اند.

لوبوتو با مؤسسات مردمی آفریقایی برای ساخت کتابخانه بر پایه‌ی معماری بومی آفریقا همکاری می‌کند. نتیجه‌ی این همکاری ساختمان‌هایی‌اند که برای کودکان آشنا و خوش‌آیند است. مؤسسات میزبان، برای اداره‌ی این کتابخانه‌ها از کارکنان آموزش‌دیده توسط لوبوتو استفاده می‌کنند.

خدمات و برنامه‌های کتابخانه‌ها

کتابخانه‌های لوبوتو ایجاد مکانی امن و خوشایند برای مطالعه‌ی کودکان، ورق زدن کتاب، آموزش مسائل ایمنی و سلامتی، گوش سپردن به کتاب‌هایی که خوانده می‌شود، یادگیری مهارت‌های کاری و بسیاری موضوع‌های دیگر را بر عهده دارند.

این کتاب‌ها به زبان انگلیسی و بسیاری از زبان‌های بومی منطقه هستند. هر کتابخانه دارای مجموعه‌ای ۵۰۰۰ جلدی از کتاب‌هایی است که با دقت انتخاب و گردآوری و با جزوه‌هایی به زبان بومی تکمیل شده و برای جذب دختران و پسران ۵ تا ۱۸ ساله‌ی شهری و روستایی گزینش شده‌اند.

کتابداران از قدرت کتاب‌ها در ایجاد تحول، خارج کردن تفکر کودکان از دایره‌ی مشکلات و آشنا کردن ذهن آن‌ها با دنیای فرصت‌ها آگاه‌اند. کتابخانه‌های لوبوتو با تکیه بر این موضوع، به فعالیت‌هایی همچون قصه‌گویی، نویسندگی، هنر،‌ موسیقی و تئاتر، افزون بر خدمات سنتی کتابخانه‌ای نیز توجه دارند.

در چنین مکانی، کودکان علاوه بر استفاده از محیطی امن و آرام به دور از خیابان، از وقتی مناسب برای همراهی با افرادی با وضعیت همسان خودشان و استفاده از راهنمایی بزرگسالان دلسوز برخوردار می‌شوند.

اولین کتابخانه‌ی ثابت لوبوتو در فوریه‌ی ۲۰۰۷ تکمیل شده است. با توجه به برنامه‌ی ساخت ۱۰۰ کتابخانه در زامبیا و گسترش این برنامه در کشورهای منطقه، ساخت سه کتابخانه‌ی دیگر نیز به اتمام خواهد رسید.

پروژه‌ی دوم: اتاق کتابخوانی

پروژه‌ی دیگری که متناسب با نیاز کودکان کشورهای درحال توسعه در حال اجراست، «اتاق کتابخوانی» است. «اتاق مطالعه» برنامه‌ای چندجانبه است که شامل ساخت و تشکیل کتابخانه‌ها، ایجاد مدرسه، انتشار کتاب کودکان به زبان‌های محلی و فراهم کردن رایانه است. این پروژه بر پایه‌ی باوری که سرلوحه‌ی کار مؤسسه بوده شکل گرفته است: «تحولات دنیا از کودکان آموزش‌دیده آغاز می‌شود».

آغاز به کار پروژه

اتاق کتابخوانی را جان وود، یکی از مدیران تجاری اسبق شرکت مایکروسافت در سال ۲۰۰۰ میلادی بنا کرد. او به هنگام سفر زمینی، در نپال و بسیاری از روستاهای محلی توقف داشت و شاهد اشتیاق فراوان کودکان برای یادگیری بود.

او تحت ‌تأثیر کمبود منابع یادگیری از جمله کتاب‌، مأموریت خود را به عنوان مسئول معاملاتی شرکت مایکروسافت برای تأسیس «اتاق کتابخوانی» تمدید کرد و پس از یک سال به همراه ۳ هزار کتاب به نپال بازگشت. به این ترتیب، اتاق کتابخوانی برپا شد.

اصول اجرایی پروژه

این پروژه از دیدگاه تلفیق بعضی کارکردهای تجاری با ایجاد نگرشی مترقی در افراد گروه، بی‌همتاست. این نگرش بر ۴ اصل استوار است:

1. بررسی و نتیجه‌ی پایدار

2. صرف کمترین سرمایه برای بیشترین بازده آموزشی

3. اختصاص یارانه به مؤسسات بومی که مالکیت و تداوم کار را برعهده دارند

4. استفاده از اعضا و کارکنان توانمند بومی برای ایجاد ارتباط فرهنگی مناسب میان بوم و برنامه‌های اتاق کتابخوانی

برنامه‌های اجرایی

این نگرش به اجرای موفقیتی بزرگ در پروژه انجامید و هم‌اکنون ۵ برنامه‌ی اصلی در حال انجام است:

1. ایجاد اتاق کتابخوانی (کتابخانه)

2. انتشار نشریاتی به زبان محلی

3. ایجاد اتاق مدرسه

4. تشکیل بخش بورسیه‌ی تحصیلی دختران

5. تشکیل بخش زبان و رایانه

دستاوردها

در پایان سال ۲۰۰۶، پروژه موفق به گشایش ۲۸۷ مدرسه و تأسیس بیش از ۳۶۰۰ کتابخانه‌ی دوزبانه و ایجاد ۱۱۰ اتاق زبان و کامپیوتری جدید شد، بیش از ۸/۲ میلیون جلد کتاب در دسترس خوانندگان جوان علاقمند قرار داد و موفق شد بودجه‌ای برای بورسیه‌ی تحصیلی ۲۳۳۶ دختر جوان اختصاص دهد.

ساختار اجرایی منطقه‌ای

بازده موفقیت‌آمیز هر یک از این پروژه‌ها وابسته به شرکت ملی- مردمی و سرمایه‌گذاری‌های کمکی، علاوه بر یارانه‌های دولتی است. بدین ترتیب، احتمال خودکفایی پروژه بعد از کمک‌های مالی اولیه و کمک‌رسانی‌های «اتاق کتابخوانی» افزایش خواهد یافت.

به منظور گسترش همکاری با مؤسسات مردمی، اتاق کتابخوانی، یک گروه محلی‌ را به همراهی یک سرگروه محلی از هر کشور استخدام کرده است که دارای توانمندی تصمیم‌گیری‌های کلیدی بر پایه‌ی اطلاعاتی درباره‌ی کشورشان و آداب و رسوم آن هستند.

گسترش منطقه‌ای

اتاق کتابخوانی از آغاز کار خود در کشور نپال، دفاتر و برنامه‌هایی برای دیگر کشورهای آسیایی از جمله: کامبوج، هند،‌ لائوس، سری‌لانکا، ویتنام نیز داشته است. این مجموعه فعالیت خود را از سال ۲۰۰۶ میلادی در آفریقا آغاز کرد.

«واتیسوا متانگ» سرگروه محلی اتاق کتابخوانی در آفریقای جنوبی است. او در سال ۲۰۰۶ سرپرستی افتتاح اتاق کتابخوانی در‌ آفریقای جنوبی را با تشکیل یک گروه کارآزموده از کارمندان محلی مصمم و با تجربه به عهده داشته است. دفاتر اتاق کتابخوانی در پوساکای زامبیا در سال ۲۰۰۷ گشایش یافت. «لاومر انخوما» سرگروه محلی جدید، به طور مداوم در جریان بررسی نیازها و برنامه‌های مهم می‌کوشد.

اتاق کتابخوانی برای بهبود دائمی وضع زندگی تمامی کودکان دنیا و فراهم نمودن وضعیتی مناسب برای دسترسی آن‌ها به اصول آموزشی با کیفیت بالا تلاش می‌کند. آن‌ها برای فقیر نبودن حتی یک کودک که آن هم جز با ایجاد فرصت‌های آموزشی امکان‌پذیر نیست،‌ بی‌وقفه در تلاش و تکاپو هستند.