کاربرد تکرار در یادگیری و لذت بردن از داستان برای کودکان دارای اختلالات ذهنی
چکیده
تکرار در داستان‌خوانی، ابزاری مؤثر برای تقویت درک، حافظه، زبان و ایجاد لذت در کودکان است. این ویژگی در مورد کودکانی با اختلالات ذهنی از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکرار هوشمندانه نه تنها به این کودکان کمک می‌کند تا مفاهیم داستان را بهتر بفهمند و یاد بگیرند، بلکه حس اعتماد، آشنایی و لذت را نیز در آن‌ها تقویت می‌کند.
مقدمه: داستانی که بارها شنیده می‌شود...
کودکان با اختلالات ذهنی، معمولاً در پردازش زبان، حافظه کاری و پیگیری داستان‌های پیچیده دچار دشواری‌اند. تکرار ساختاریافته به آن‌ها امکان می‌دهد تا با متن و تصاویر بیشتر آشنا شوند، پیش‌بینی‌پذیری پیدا کنند و احساس تسلط بر داستان بیابند. این مقاله به چیستی، چرایی و چگونگی استفاده از تکرار در کتاب‌خوانی با این گروه از کودکان می‌پردازد.
بخش اول: چرا تکرار مهم است؟
۱. تقویت حافظه
کودکان با تکرار واژه‌ها، ساختارها و موقعیت‌ها در طول داستان، بهتر آن‌ها را در ذهن نگه می‌دارند.
۲. تقویت زبان
تکرار واژگان کلیدی یا ساختارهای ساده زبانی باعث می‌شود کودک بتواند از آن‌ها در گفتار خود استفاده کند.
۳. افزایش درک داستان
داستان‌هایی که بارها تکرار می‌شوند، درک و تحلیل بهتری ایجاد می‌کنند چون کودک در هر بار شنیدن، جزئیات جدیدی کشف می‌کند.
۴. حس امنیت و آشنایی
تکرار به کودک احساس امنیت می‌دهد. او می‌داند چه اتفاقی خواهد افتاد و همین پیش‌بینی‌پذیری استرس را کاهش می‌دهد.
۵. افزایش مشارکت
کودک می‌تواند در خواندن شرکت کند، واژه‌هایی را کامل کند، صداها را تقلید کند یا کنش‌هایی را تکرار کند.
بخش دوم: چه نوع تکراری مفید است؟
تکرار واژگانی
- واژه‌های کلیدی در طول داستان چندین بار استفاده شوند.
- مثال: "شیر آمد... شیر غرش کرد... شیر نعره زد."
تکرار ساختاری
- هر صفحه یا بخش، با یک الگوی ثابت پیش برود.
- مثال: «چه کسی آمد؟ بابا آمد. بابا چه آورد؟ نان آورد.»
تکرار روایی
- کل داستان چند بار خوانده شود.
- مثال: هر روز یک‌بار همان داستان خوانده شود، یا در طول هفته همان داستان با فعالیت‌های متفاوت تکرار شود.
تکرار تصویری
- تصاویر مشابه در صفحات مختلف دیده شوند تا پیوستگی را تقویت کنند.
- نشانه‌های تصویری تکراری برای کمک به حافظه بصری استفاده شود.
بخش سوم: چگونه تکرار را هوشمندانه اجرا کنیم؟
۱. انتخاب کتاب مناسب
- کتاب‌هایی با تکرار ذاتی در متن (مثل «خرگوش کوچولو کجایی؟»)
- کتاب‌هایی با ساختار قابل پیش‌بینی
۲. ایجاد الگو در خواندن
- استفاده از آهنگ و ریتم ثابت در خواندن جملات تکراری
- مشارکت دادن کودک در تکمیل جمله: «خرس چی گفت؟... غرش کرد!»
۳. فعالیت‌های پس از خواندن
- ساختن فلش‌کارت از واژه‌های تکراری
- تکرار داستان با عروسک یا بازی نقش
- بازگویی داستان با کمک تصاویر
۴. تحمل تکرار کودک!
- ممکن است کودک بخواهد ده‌ها بار داستانی را بشنود. این میل به تکرار را به‌جای محدود کردن، باید فرصت یادگیری دانست.
بخش چهارم: نمونه عملی
کتاب پیشنهادی: «ببر توی شب من نیستی!»
شیوه اجرای تکرار:
- هر بار که ببر وارد می‌شود، با صدای خاص «غــررر!» خوانده شود.
- کودک تشویق شود با حرکت دست ببر را تقلید کند.
- جمله کلیدی در هر صفحه تکرار شود: «تو ببر شب من نیستی!»
فعالیت بعد از خواندن:
- کودک با عروسک ببر نمایش بازی کند.
- جمله «تو ... من نیستی» را برای شخصیت‌های دیگر نیز به‌کار برد.
نتیجه‌گیری: تکرار، پلی به سوی یادگیری
تکرار هوشمندانه، یکی از ساده‌ترین و در عین حال قدرتمندترین ابزارهای آموزش و تعامل با کودکان دارای اختلالات ذهنی است. این تکنیک، نه تنها فهم کودک از داستان را افزایش می‌دهد، بلکه ارتباط، اعتماد و احساس تعلق او را نیز تقویت می‌کند. بگذاریم کودک بارها و بارها بشنود، تکرار کند، تقلید کند، و در این مسیر، دنیای داستان را از آنِ خود سازد.
