روز جهانی مبارزه با بیابان زایی در تقویم مناسبت‌های محیط‌زیستی، ۱۷ ژوئن برابر با ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ است.
روز جهانی مبارزه با بیابان زایی از سال ۱۹۹۵ به منظور اطلاع رسانی درباره دلایل بیابان‌زایی و راه‌های مقابله با آن گرامی داشته می‌شود.
در ترجمه فارسی این روز را به اشتباه روز جهانی بیابان‌زدایی نیز ترجمه کرده‌اند. در حالی‌که بیابان‌ها زیست‌بوم‌هایی ارزشمند با جانوران و گیاهان و چرخه‌های زیستی منحصر به فرد هستند که میلیون‌ها سال است بر کره‌ی زمین حضور دارند. آن‌چه کره ما را تهدید می‌کند گسترش بیابان‌ها و بیابانی شدن مناطقی است که پیش از این جنگل، تالاب و غیره بوده‌اند. تعریف پذیرفته شده بیابان زایی این است: «تخریب سرزمین به معنی کاهش یا از دست رفتن توان تولیدی یا اقتصادی اراضی دیم، مرتع، چراگاه، جنگل، بوته‌زار در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب است.»
خاک یک منبع طبیعی تجدیدناپذیر است که تشکیل آن میلیون‌ها سال طول کشیده است و از بین رفتن آن در طول حیات بشر قابل جبران نیست. به همین خاطر است که بیابان‌زایی و فرسایش خاک در کنار تغیرات اقلیمی و خشکسالی سه بحران محیط‌زیستی دنیای امروز هستند.
بیابان‌زایی به دلایل مختلفی هم‌چون بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب و خاک از طریق فعالیت‌های کشاورزی، چرای بیش از حد دام، قطع درختان و جنگل‌زدایی، آبیاری و زهکشی نامناسب، تغییرات اقلیمی، بروز سیلاب‌های شدید و خشکسالی های متناوب رخ می‌دهد.
فرسایش خاک ناشی از باد و یا آب، از بین رفتن پوشش گیاهی (بخصوص گونه‌های بومی هر منطقه)، افت کمی و کیفی آب‌های زیر زمینی و خشک شدن قنات‌ها، سبز نشدن بذرها در چندین مرحله بذرپاشی، بلند شدن گرد و خاک زیاد از یک منطقه (طوفان‌های گرد و خاک و افزایش ریزگردها)، کم شدن میزان بارندگی، از بین رفتن یا کوچ حیات وحش، کاهش حاصلخیزی خاک و افت توان تولید زمین‌های کشاورزی، هجوم ماسه‌های روان و خسارات ناشی از آن، بیکاری، گرسنگی و گسترش فقر و مهاجرت جوامع انسانی از عواقب گسترش بیابان‌ها هستند.
هر سال موضوعی برای بزرگداشت روز جهانی مبارزه با بیابان زایی اعلام می‌شود. به عنوان نمونه شعار روز جهانی مبارزه با بیابان زایی در سال ۲۰۰۸، «مقابله با تخریب سرزمین برای کشاورزی پایدار Combating Land Degradation for Sustainable Agriculture» و در سال ۲۰۱۳ «نگذایم آینده‌مان خشک شود Don’t Let Our Future Dry Up» بوده است. موضوع روز جهانی مبارزه با بیابان زایی امسال «تاثیر بیابان‌زایی بر مهاجرت جوامع انسانی و اثرات اجتماعی و اقتصادی آن» تعیین شده است.
بیابان‌زایی و دست و پنجه نرم کردن با عواقب محیط‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی آن یکی از مهم‌ترین چالش‌های فعلی ایران است. ۱۰۰میلیون هکتار از عرصه‌های کشور به‌دلیل کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و شور و قلیایی شدن آن و نیز کاهش پوشش گیاهی در معرض بیابانی شدن است. برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و برداشت بیش از حد خاک برای توسعه موجب شده که سالانه حدود ۱۰۰هزار هکتار به بیابان‌های ایران افزوده شود.
به بهانه روز جهانی مبارزه با بیابان زایی خوب است با کودکان درباره بیابان‌ها و ارزش آن‌ها صحبت کنید و برداشت رایج که بیابان منطقه‌ای بی آب و علف است را تغییر دهید. می‌توانید درباره جانوران بیابانی مانند یوزپلنگ، آهو و غیره پژوهش کنید و کتاب‌هایی مرتبط با موضوع بیابان بخوانید. متاسفانه کتاب‌های کمی وجود دارند که درباره بیابان‌ها باشند یا داستان آن‌ها در بیابان بگذرد.
کتاب‌های پیشنهادی برای روز جهانی مبارزه با بیابان زایی
