طناببازی، بازی کودکان[1] است که به صورت انفرادی یا گروهی و با یک طناب، که دو سر آن دسته دارد یا گره زده شده است، انجام می‌شود. این بازی، که به قرن نوزدهم برمی‌گردد، فعالیتی دخترانه است که در محیط بیرون از خانه انجام می‌شود. در این بازی، دو بازیکن روبروی هم می‌ایستند و دو سر طناب را می‌گیرند و آن را به شکل دایره می‌چرخانند و بازیکن دیگر، درحالی‌که شعر می‌خواند یا می‌شمارد، از روی آن می‌پرد. در این بازی هنگام حرکت طناب، بازیکن وارد بازی می‌شود، پریدن را کامل انجام می‌دهد و بدون برخورد با طناب یا توقف آن از بازی خارج می‌شود. معمولاً پرش‌ها در ادامه‌ی بازی پیچیده‌تر می‌شوند.
پرش‌ها چندین نوع دارند؛ ازجمله: تکی، دوتایی، روبه‌عقب، پاهای ضربدری، فلفلی (با سرعت دوبرابر معمول)، یک چهارم چرخش، نیم چرخش، دو در یک (بازیکنان)؛ در طناببازی دوطنابه[2]، دو طناب (یا یک طناب بلند مانند طناب لباس که دولا شده است)، هم٬زمان و در جهت مخالف چرخانده می‌شوند؛ در پرش به شکل ضربدری، بازی یک نفره است. در این نوع پرش، بازیکن هر دو سر طناب را در دست دارد، دست‌ها در چرخش‌های متناوب طناب به طرف جلو و عقب ضربدر می‌شوند.
در دو کشور چین و ویتنام، یک طناب ثابت یا سیم ارتجاعی به صورت مستطیل دور پاهای دو بازیکن قرار می‌گیرد؛ بازیکن پرش‌های معینی را در داخل و خارج مستطیل انجام می‌دهد و طناب در هر پرش متوالی بالا می‌رود.
شعرهای زیادی برای بازی طناببازی سروده شده که ریشه در کشورهای آلمان و انگلستان دارند. شعر طناببازی در کشور ما این است: شمع، گل، پروانه/ سوسن، سنبل، افسانه. این شعرها معمولاً کارها یا شیرین‌کاری‌هایی را که در بازی باید انجام شوند، دیکته می‌کنند.
یک، دو، به کفش‌ام دست بزن
سه، چهار، به زمین دست بزن
پنج، شش، چوب‌ها را بردار
هفت، هشت، سرعت دوبرابر
نه، ده، دوباره بیرون
شعری دیگر:
سیب، هلو، گلابی و آلو
بگو کِی تولدته کوچولو...
فردی که می‌پرد نام ماه‌ها و سپس روزها را با آهنگ می‌خواند تا به روز تولدش برسد.
شعرهایی که برای طناببازی سروده می‌شوند، نمایان‌گر فرهنگ داخلی شهرها هستند.
تاریخچه‌ی طناببازی[3]
منشأِ ورزش طناب‌زنی، کشور چین و نام نخستین آن «صد طناب‌باز» است. این بازی در جشن سال نو چینی‌ها اجرا می‌شده است. بعدها از این بازی در مصر قدیم و فینیقیه (ترکیه‌ی کنونی)، ازطناب‌های مخصوصی برای پرش استفاده می‌شد.
این بازی در سال 1600 در هلند و سپس آتلانتای قدیم رسمیت یافت. پس از آن به سرعت، آمریکایی‌ها این بازی را به اجرا درآوردند و مهاجران هلندی اولین شرکت‌کنندگان آن بودند. در این مسابقه شرکت‌کنندگان هلندی، به ابتکاری دست زدند؛ آن‌ها این بازی را با دو طناب اجرا کردند. در دهه‌ی 1950 طناببازی با دو طناب و طناببازی در بین عموم رایج شد.
داستان طناببازی دابل داچ[4]
این بازی در آفریقا اجرا می‌شد و بیشتر، دختربچه‌های رنگین‌پوست ساکن مناطق روستایی و شهری آمریکا آن را بازی می‌کردند.
اولین فعالیت طناببازی در نقاشی‌های قرون وسطی دیده می‌شود که در آن‌ها کودکان حلقه و طنابی را در خیابان‌های سنگ فرش اروپا می‌چرخانند. اگرچه ریشه‌ی اصلی طناببازی مشخص نیست، کاشفان اولیه در سفرهای خود مشاهده کرده‌اند که ساکنان اولیه با نی و درخت موِ نرم، نوعی بازی با پرش انجام می‌داده‌اند.
ردپای این بازی مربوط به سال 1600 بعد از میلاد است زمانی که مصریان با درخت مو می‌پریدند. زمانی طناببازی فقط بازی دخترها بود که موقع پریدن شعر می‌خواندند و از نظر پسرها این یک بازی دخترانه‌ی قدیمی بود.
پس از جنگ جهانی دوم، بازی طناببازی در پیاده‌روهای نیویورک رواج یافت، جایی که مادران و همسایه‌ها می‌توانستند بر کودکان نظارت داشته باشند. دخترها از طناب لباس برای این بازی استفاده می‌کردند. تا اواخر دهه‌ی 1950، عوامل مربوط به شهرداری و جامعه موجب شد این بازی تقریباً منقرض شود ولی درواقعیت هیچ گاه از بین نرفت، بلکه به خیابان‌ها برگشت و از آن نیز فراتر رفت و در یک چهارم آخر قرن وارد مسابقات بین المللی شد. اساساً در این بازی بازیکنان از روی طناب می‌پرند.
کودکانی که به تنهایی بازی می‌کنند، دو سر طناب را در دستان‌شان می‌گیرند و آن را دور بدن‌شان می‌چرخانند و هنگامی که طناب نزدیک پایشان می‌رسد، از روی آن می‌پرند. اگر در این بازی سه کودک شرکت کنند، بازی کمی متفاوت می‌شود؛ دو کودک دو سر طناب را می‌گیرند و آن را می‌چرخانند تا کودک سوم از وسط آن بپرد. چرخانندگان طناب باید به اندازه‌ی کافی از یکدیگر فاصله داشته باشند تا طناب از بالای سر و زیر پای فردی که می‌پرد، به حرکت درآورده شود. در بازی بیش از سه نفراگر طناب به پای بازیکن برخورد کند یا بازیکن چند بار طناب را بدون پرش رد کند، اخراج می‌شود. هنگامی که نوبت فرد تمام شد اگرهنوز طناب می‌چرخد، فرد بیرون می‌پرد و نفر بعد از روی طناب می‌پرد.
بازی‌های سنتی قدیمی و محلی را بیشتر بشناسید
افراد باتجربه در این بازی می‌توانند با لی لی روی یک پا، به زمین زدن توپ، گذاشتن و برداشتن سنگ بین پرش‌ها یا پرش با ارتفاع زیاد، طوری که طناب دوبار از زیر پایشان رد شود، چالش‌هایی ایجاد کنند. همچنین می‌توان سبک‌ها و ترفندهایی مانند ظهور ناگهانی، حرکات موزون مامبو و دور دنیا را اضافه کرد. فراتر از سرگرمی و بازی، طناب زدن ورزشی عالی است.
قوانین مسابقه طناب‌زنی[5]
- اگر در مسابقه، طناب پاره یا کشیده شود، به بازیکنان فرصت داده می‌شود پس از 10 دقیقه پرش مجدد داشته باشند.
- به بازیکنان اجازه‌ی بازی داده نمی‌شود تا هر شرکت کننده، بازی خود را تمام کند؛ آن‌ها باید در محل مخصوص خود منتظر بمانند.
- محل بازی باید به شکل مربع و به اندازه‌ی 12 در 12 متر و سکوی داوری سه متر با محل مسابقه فاصله داشته باشد.
- اگر بازیکنان نمره‌ی کمتر از 5 به دست آورده باشند، سه بار فرصت مسابقه‌ی طناب انفرادی سه تایی دارند.
- لازم است رقبا قبل از پرش از طناب به طرف خط شروع قدم بگذارند. هنگامی که شرکت کنندگان مسابقه را از خط شروع آغاز می‌کنند، زمان مسابقه گرفته می‌شود.
- اگر قفسه‌ی سینه‌ی شرکت کننده از خط پایان عبور کند، یک پرش محسوب می‌شود.
- شرکت‌کنندگان بازنده اعلام می‌شوند اگر:
الف. مسابقه را قبل از علامت، شروع کنند و صدای داور را دنبال نکنند. در این صورت خطا در شروع اعلام می‌شود.
ب. از مسیر تعیین شده‌ی خود در مسابقه منحرف شوند.
ج. به طور عمد یا غیرعمد سر طناب را رها کنند.
د. قبل از پرش از طناب ابتدا روی زمین قدم بردارند.
ه. اگر بازیکنان در هنگام مسابقه‌ی امدادی یا مسابقه‌هایی با مسافت طولانی سهواَ طناب از دست‌شان بیافتد، باید فوراَ آن را روی زمین بیاندازند و نباید پیش از زمین‌گذاشتن طناب بدوند.
- در دور نیمه نهایی، بازیکن اجازه ندارد مانع اجرای بازیکن دیگری شود یا بازی او را مسدود کند زیرا در این صورت فرصت اضافه‌ای به‌دست‌می‌آورد که دوباره بپرد و امتیاز بگیرد
- هر شرکت کننده دو فرصت دارد تا برای دور آتی شایستگی کسب کند.
فواید طناببازی برای کودکان
فواید ذهنی
پرش‌های منظم موجب عملکرد مناسب مغز می‌شود. مطالعات انجام شده بر افزایش تمرکز و تقویت حافظهٔ کودکان از طریق این فعالیت دلالت دارد؛ زیرا پرش موجب جریان خون در مغز می‌شود. کودک مهارت حل مسأله پیدا می‌کند و توانایی تفکر تحلیلی و منطقی‌اش به طور کلی افزایش می‌یابد. او از طریق مهارت‌های مختلف پریدن و چالش‌های ایجاد شده، اعتماد به نفس جدیدی در فعالیت‌های جسمانی به دست می‌آورد.
فواید روان‌شناختی
مهارت پریدن و چالش‌های آن، مانند پرش دوتایی و طناب زنی با دو طناب، این اطمینان را در کودکان ایجاد می‌کند که با کمک یکدیگر بتوانند کاری انجام دهند و در آن موفق شوند. این بازی به کودکان می‌آموزد که با یکدیگر، کار گروهی انجام دهند و مهارت‌های اجتماعی خود را افزایش دهند. یادگیری این بازی به جز سرگرمی فراوان، موجب افزایش عزت نفس آن‌ها نیز می‌شود. به تدریج، کودکان ترغیب می‌شوند بیشتر رقابت ورزند و مهارت‌های پریدن را در خود تقویت کنند.
ایمنی کودک
پس از اطمینان از این که کودک مهارت و اشتیاق لازم برای پریدن دارد، باید از کیفیت تجهیزات این مهارت نیز اطمینان یافت. طناب باید طول مناسبی داشته باشد و نگه داشتن آن راحت باشد. همچنین، کفش مناسبی لازم است که برای پاهای کوچک مقاوم و راحت باشد. انتخاب سطحی مناسب برای طناب بازی هم ضروری است، سطح بازی نباید لغزنده باشد؛ و سطح ضربه گیری مانند فرش یا موزائیک مناسب است. با راهنمایی صحیح می‌توانید از آسیب به ساق پا و ماهیچه‌ی پای کودکتان جلوگیری کنید.
کودکتان را تشویق کنید در انواع مختلف این فعالیت شرکت کند و مطمئن باشید که توانایی مناسبی در سال‌های رشد به دست می‌آورد.
بیشتر بخوانید: