خواندن عادتی است که والدین باید پیش از تولد یک سالگی فرزندشان، آن را به‌خوبی در کودک پرورش دهند. پاتریشیا کوان، هماهنگ‌کننده برنامه ملی «Reach Out and Read»، پروژه‌ای که هنگام چکاپ‌های پزشکی به بچه‌ها کتاب می‌دهد، می‌گوید: «پیدایش رشته‌های محبت والد - فرزندی تجربه بی‌نظیری است. هنگام کتاب خواندن برای کودکان آن‌ها توجه کامل شما را دریافت می‌کنند و این چیزی است که آن‌ها عاشقش هستند. هیچ چیز دیگری – نه برنامه‌های تلویزیونی یا حتی اسباب‌بازی – بهتر از آن نیست.»
کتاب خواندن برای کودکان نیز روشی فوق‌العاده برای غرق کردن آن‌ها در آواها و ریتم‌های درون گفت‌وگوهاست که برای رشد زبانی کودکان حیاتی است.
در تحقیقی در دانشگاه پزشکی براون در پروویدنس، رود آیلند، نوزادان ۱۸ تا ۲۵ ماهه‌ای که والدینشان می‌گفتند به مدت یک سال، به‌طور مرتب، برای آن‌ها کتاب می‌خوانده‌اند نسبت به نوزادانی که والدینشان چنین کاری را نمی‌کردند، قادر بودند کلمات بیشتری را بگویند و درک کنند.
اثبات این موضوع سخت است که آیا چنین مزایایی تداوم دارد یا خیر، اما بسیاری از والدین متقاعد شده‌اند که قرار گرفتن زودهنگام کودک در معرض کتاب‌ها، هم در تقویت توانایی‌های زبانی او و هم مشتاق‌تر کردن کودک برای فراگیری مهارت چگونه خواندن، تفاوت‌های بلندمدتی در کودک ایجاد می‌کند.
با در نظر داشتن این موضوع، در اینجا یک راهنمای قدم به قدم کتاب خواندن برای کودکان در هر سنی و گرفتار کردن آن‌ها در دام کتاب‌ها آورده شده است.
فرزندتان را از سن کم عاشق کتاب خواندن کنید
تولد تا یک سالگی
دو مرحله کتاب خواندن برای کودکان از تولد تا یک سالگی:
تولد تا ۶ ماهگی: از آن‌جایی که هنوز بینایی نوزاد در حال رشد و تکامل است، کتاب‌هایی انتخاب کنید که هیچ متنی نداشته باشند یا متن کمی داشته باشند و تصاویر بزرگ با کنتراست بالا داشته باشند. همچنین کتاب‌هایی با ابزار تعاملی را نیز مدنظر داشته باشید؛ ابزارهایی چون عروسک‌های دستکشی، آینه‌ها یا سوراخ‌ها. این‌ها توصیه‌های پاملا های (Pamela High)، پزشک و نویسنده تحقیق دانشگاه براون و پروفسور طب اطفال در این دانشگاه است. بهتر است هر چه بیشتر راه‌هایی بیابید تا هم شما و هم کودکتان از خواندن یک کتاب بیشتر لذت ببرید. اگر دوست داشته باشید، می‌توانید از کتاب‌های بزرگسالان یا مجلات هم برای نوزادتان بخوانید.
برای نوزادانی در این سن اصلا فهم لغات مطرح نیست. در خواندن برای نوزادان، صدای شما و قرار گرفتن او در آغوشتان است که اهمیت دارد.
۷ تا ۱۲ ماهگی: دکتر کاسبی راجرز، پروفسور توسعه انسانی در موسسه پلی تکنیک ویرجینیا، می‌گوید: کودکان در نیمه دوم سال نخست زندگی خود، ممکن است برخی از واژگانی را که برای آنان می‌خوانید، بفهمند.
معنادارترین واژه‌ها، نام‌ها و چیزهایی است که در زندگی روزمره کودک وجود دارد. کلماتی مانند «هاپو»، «مامان»، «بابا»، «شیر»...
کتاب‌هایی که در هر صفحه فقط یک شکل یا شخصیت دارند، از همه بهتر هستند؛ شنیدن صدای شما که چیزی را نام می‌برید که او می‌شناسد، دایره لغات نوزادتان را تقویت می‌کند و به او کمک می‌کند که به‌آرامی تشخیص دهد که تصاویر نشانی از اشیای واقعی هستند. به تصاویری که علاقه نشان می‌دهد، اشاره کنید و آنچه را که برایش می‌خوانید با صورت، دست‌ها و صدایتان نمایش دهید. به نوزاد اجازه دهید در جواب شما قان و قون و از حنجره‌اش آوا تولید کند. این‌ها توصیه‌های دکتر راجرز است. این «مکالمه» به او کمک می‌کند هم رعایت نوبت در گفت‌وگو کردن را بیاموزد و هم تمرکز بر همان چیزی که دیگری نیز بر آن تمرکز دارد را فراگیرد.
یک نکته دیگر: چون نوزادان در این سن تمایل دارند با شدت با اسباب‌بازی‌هایشان بازی کنند، بیشتر از کتاب‌های مقوایی استفاده کنید، این کتاب‌ها می‌توانند بازی‌های خشن و حتی جویدن را تاب بیاورند. کتاب‌های پارچه‌ای یا پلاستیکی هم خوب هستند، هر چند ورق زدن آن‌ها برای نوزاد ممکن است سخت‌تر باشد.
کتاب‌های مناسب برای این دو گروه سنی نوزادان به پیشنهاد کتابک:
- معرفی نخستین کتابخانه من (انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) - خرید نخستین کتابخانه من
- معرفی کتاب خرگوش کوچولوی هنرمند - خرید کتاب خرگوش کوچولوی هنرمند
- خرید کتاب‌های پارچه‌ای
یک تا دو سالگی
دو مرحله کتاب خواندن برای کودکان از یک تا دو سالگی:
۱۳ تا ۱۸ ماهگی: حالا شما می‌توانید شروع به معرفی کتاب‌هایی با یک یا دو جمله در صفحه کنید. کوان می‌گوید: هر چه در هنگام خواندن داستان، کودکانه‌تر رفتار کنید، بهتر است. برای مثال، اگر در حال خواندن کتابی درباره حیوانات هستید، صدای حیوانات را درآورید. نوزاد شما فکر خواهد کرد که واقعا بامزه است. دیر یا زود، او هم در جواب شما «مو مو» یا «بع بع» خواهد کرد و شما از خنده روده‌بر خواهید شد.
با پرسیدن پرسش‌هایی مانند «سگ چی میگه؟» یا «گربه را می‌بینی؟» او را به مشارکت دعوت کنید. از نوزادتان درخواست کنید که به مثال‌های واقعی از آنچه تصویر شده، اشاره کند؛ به‌عنوان مثال از او بپرسید: «بینی‌ات کجاست؟»
در این سن، شما می‌توانید تصاویر بیشتر از چیزهایی نشان نوزادتان دهید که او به‌طور روزانه، با آن‌ها مواجه نمی‌شود. همچنین، در ۱۵ تا ۱۸ ماهگی، نوزادتان ممکن است بتواند پرسش‌های را با یک کلمه پاسخ دهد، بنابراین با پرسش «این چیه؟» به او فرصت‌هایی بدهید. اگر او پاسخ می‌دهد، شما می‌توانید واژگان او را از راه بسط دادن تفکر او گسترش بدهید. «بله ماشینه. این یک ماشین سبز بزرگه.»
۱۹ تا ۲۴ ماهگی: بسیاری از نوپایان برنامه روزانه خواندن را اطمینان‌بخش و آرامش‌بخش می‌یابند. این درباره کتاب‌های آشنا هم صادق است. این موضوع کمک می‌کند توضیح دهیم که چرا، از آغاز ۱۸ ماهگی، بچه‌ها ممکن است بارها و بارها درخواست خواندن یک کتاب را داشته باشند – و چرا آن‌ها به شما اجازه نمی‌دهند که با یک کلمه ساده «میو» یا «هاپ» در شیوه خواندن خود تغییر ایجاد کنید. هرچند، این تکرار سرسختانه یک مزیت آموزشی هم دارد: متخصصان فکر می‌کنند که این کار به کودکان کمک می‌کند تا واژگان جدید را بفهمند و سپس آن‌ها را به خاطر بسپارند.
پیشنهاد ویژه سایت کتابک در پیوند با این موضوه برای بزرگسالان:
کتاب‌های مناسب برای این گروه سنی نوزادان به پیشنهاد کتابک:
- معرفی کتاب چه و چه و چه یک بچه (انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) - خرید کتاب چه و چه و چه یک بچه
- معرفی کتاب جوجه کوچولو تی تاپ، تی تاپ، بدو (انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان) - خرید جوجه کوچولو تی تاپ، تی تاپ، بدو
- معرفی کتاب مجموعه مقوایی اما (انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) - خرید مجموعه مقوایی اما
- معرفی کتاب هیچ هیچ هیچانه (انتشارات افق) - خرید کتاب هیچ هیچ هیچانه
