فندق‌شکن

عنوان لاتین
The Nutcracker

«فندق‌شکن» یکی از داستان‌های کلاسیک ادبیات کودک و نوجوان است که تاکنون چند بار در ایران ترجمه و منتشر شده است.

ماری و برادرش در شب کریسمس از پدرخوانده­شان آقای دروسلمایر هدیه‌­هایی دریافت می­کنند که در میان آن­‌ها عروسک چوبی کوچکی به نام فندق­‌شکن وجود دارد. فندق‌­شکن که شبیه یک سرباز جنگجو است حرف می­زند و سبب شگفتی ماری و برادرش می‌­شود. پدرخوانده­ ماری داستانی از مبارزه‌­ی  فندق‌شکن با شاه موشان تعریف می­‌کند. هنگام شب ماری از خواب بیدار می­‌شود و جنگ فندق­‌شکن و شاه موش­‌ها را می‌­بیند. دروسلمایر از سرنوشت اندوه‌بار شاهزاده پیرلپات و افسون ملکه­ موش­‌ها می­‌گوید. با حمله‌ی موش‌­ها به خانه‌­ی ماری معلوم می‌­شود فندق‌شکن در حقیقت یک شاهزاده‌­ی افسون شده است و ملکه­‌ی موش­‌ها او را افسون کرده است. افسونی که سرانجام به دست ماری باوفا شکسته می‌­شود. ماری به فندق­‌شکن کمک می­‌کند در مقابل ارتش موش­‌ها بایستد و پیروز شود. برای همین جایزه­ ماری دیدن سرزمین جادویی اسباب­‌بازی‌هاست. ماری در این سرزمین پُر از رمز و راز، زیبا و قشنگ با شاهزاده ازدواج می­‌کند.

نزدیک به دویست سال است که کودکان از خواندن قصه­ فندق­‌شکن «ارنست هافمن» لذت می‌­برند و آهنگ‌سازان بسیاری از آن الهام گرفته‌­اند. این قصه­­‌ی دلنشین الهام­‌بخش چایکوسفکی در نوشتن رقص باله فندق­‌شکن در سال 1982 شد و هرساله در روز کریسمس اجرا می­‌شود. «لیزبت زورگر» نیز با تصویرگری­ فوق­‌العاده­‌اش تلاش کرده خواننده­ را به همان فضا و دنیای قصه­‌های پریان ببرد.

یکی از ویژگی‌های مورد توجه کتاب «فندق‌شکن» تصاویر آن است؛ زیرا به دست تصویرگر اتریشی زبده‌ای به نام لیزبت زورگر تصویرگری شده است که در سال 1990 برنده جایزه هانس کریستین اندرسن شد. زورگر در نمایشگاه تصویرگری کتاب کودک بولونیا و براتیسلاوا هم افتخاراتی کسب کرده است. سبک تصویرگری او به تصویرگران و نقاشان قرن نوزدهمی انگلیسی شباهت دارد. او خود را بیش تر متأثر از آرتور راکهام می‌داند. او این قصه را دوبار تصویرگری کرده است یک بار در سال 1979 و بار دیگر در سال 2003. او با تصویرگری خود این قصه پریانی هافمن را بسیار خیال انگیزتر کرده و تفسیر جدیدی از این قصه مشهور ارائه کرده است.

«ای تی هافمن» نویسنده آلمانی است که با داستان‌های فانتزی و گوتیک خود در دوره رومانتیک مشهور است. او آهنگساز و منتقد موسیقی هم بود. هافمن  نخستین بار در سال 1816 این قصه را با عنوان فندق شکن و شاه موشان نوشت. قصه فندق‌شکن در حالی‌که داستانی کودکانه و شیرین است، به نقد اجتماعی و مضامین روان‌شناختی دوره رومانتیک نیز می‌پردازد. در آثار هافمن عناصر رمانتیک با عناصر ترس و وحشت داستان های گوتیک در هم آمیخته است. او با آثار خود موجب پیشرفت رمان‌های گوتیک و روان‌شناختی شده است و نویسندگان پس از او چون داستایوسکی، ادگار الن پو و نیکلای گوگول، چارلز دیکنز، چارلز بودلر و کافکا همه متأثر از او هستند.

در سال 1982 چایکوسفکی قصه فندق‌شکن را به‌صورت رقص باله اجرا کرد و از آن به بعد از  این قصه بارها و بارها به شکل‌های مختلف اقتباس شد. گفته می شود قصه هافمن خیلی تلخ است و چایکوفسکی به همراه پتیپا تلاش کرده‌اند اجرای ملایم‌تری از اثر ارائه دهند. پس از اجرای چایکوفسکی جایزه‌ای با نام فندق شکن The annual goldstar national nutcracker award  تأسیس شد؛ به اجراهای زنده و پویا از داستان فندق‌شکن اعطا می‌شود.

کتاب «فدق‌شکن» نخستین بار در سال 1336 از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب با عنوان «فندق شکن و شاه موشان» منتشر شد. پس از آن در سال 1342 سازمان کتاب‌های طلایی وابسته به انتشارات امیرکبیر آن را منتشر کرد و در سال 1351 کانون پرورش فکری کودکان صفحه موسیقی از باله چایکوسفکی از این اثر را با صدای مظفر مقدم منتشر ساخت .انتشارات علمی و فرهنگی مجدد در سال 1373 برای چاپ اثر اقدام کرد و در دهه نود دوباره این اثر تجدید چاپ و نیز از سوی ناشر و مترجمان دیگری بازترجمه شده است. تفاوت کتاب حاضر با کتاب های دیگر ترجمه شده در این است که این کتاب با اجازه ی رسمی ناشر اصلی به جاپ رسیده است.

برگردان
بهار اشراق
تصویرگر
Lisbeth Zwerger, لیزبت زورگر
سال نشر
1398
نویسنده
E.T.A. Hoffmann, ارنست هافمن
نگارنده معرفی کتاب
ویراستار
گروه ویراستاران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان
Submitted by admin on