از نخستین سال‌های دهه ۱۹۶۰ (۱۳۴۰ ش.) زمزمه‌های شکل‌گیری یک رقابت نمایشگاهی برای تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان به گوش می‌رسید، تا آن که در سال ۱۹۶۵ رویدادی رسمی با نام «نمایشگاه ملی چکسلواکی برای تصویرگری کتاب کودک براتیسلاوا» فعّالیتش را آغاز کرد. در نخستین سال شکل‌گیری، مجریان پیشین این دوسالانه، پیشنهاد شکل‌گیری انجمنی را برای داوری تصویرگری کتاب‌های منتشر شدهٔ کودک و نوجوان، مطرح کردند. در آن سال، سی‌وهفت تصویرگر از چک و اسلواکی در این رویداد تصویرگری شرکت کردند.
دو سال بعد، در سال ۱۹۶۷ (۱۳4۶ ش.)، نخستین دورهٔ دوسالانهٔ تصویرگری براتیسلاوا (BIB) برگزار شد و پذیرای ۳۲۰ تصویرگر از بیست‌وپنج کشور جهان بود.
BIB در نوع خود بزرگ‌ترین رویداد غیرتجاری در حوزهٔ تصویرگری کتاب کودک در جهان است. برنامه‌ریزان دوسالانهٔ براتیسلاوا، از آغاز فعّالیت خود هدف‌های گوناگونی را دنبال می‌کردند. یکی از هدف‌های برگزاری این دوسالانه، فراهم آوردن فرصتی بود که در آن برترین آثار تصویرگری کتاب کودک از کشورهای گوناگون با پیشینه‌ای در فرهنگ کتاب و تصویرگری، همراه با تصویرگران کشورهای گوناگون، هنر خود را به کارشناسان و ناشران ارائه دهند. یکی دیگر از هدف‌های ویژه این دوسالانه از آغاز شکل‌گیری، جلب توجه کودکان به خود بوده است. در پیشینهٔ پنجاه ساله BIB و برگزاری بیست‌وپنج نمایشگاه دوسالانه، از ۷۵۸۰ تصویرگر از ۱۱۰ کشور جهان، ۵۹۸۶۰ نسخهٔ اصلی تصویرسازی شده و بیش از ۹۵۰۰ کتاب کودک به نمایش گذاشته شده است.
دوسالانهٔ تصویرگری براتیسلاوا (BIB)، مهم‌ترین رویداد جهانی در حوزه هنر تصویرگری کتاب کودکان است. این دوسالانه را «خانهٔ بین‌المللی هنر برای کودکان» (BIBIANA) سازمان‌دهی، سرپرستی و مدیریت می‌کند و با پشتیبانی «سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)» و «وزارت فرهنگ جمهوری اسلواکی» و «دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان» (IBBY) برگزار می‌شود. BIB هر دو سال یک‌بار، در فصل پاییز و در ماه‌های سپتامبر و اکتبر، بهترین‌های هنر تصویرگری کتاب کودک را در شهر براتیسلاوا (پایتخت کشور اسلواکی) گردهم می‌آورد.
BIB نمایشگاه جداگانه‌ای برای هنرمندانی که موفق به دریافت جایزهٔ نویسندگی و تصویرگری هانس کریستین اندرسن (جایزهٔ نوبل کوچک) شده‌اند، در نظر گرفته است. BIB همچنین به نمایش آثار تصویرگری یکی از هنرمندان بزرگ درگذشته اسلواکی که در پیشرفت هنر تصویرگری اسلواکی نقش ارزنده‌ای داشته است، می‌پردازد.
همایش بین‌المللی BIB در آغاز این رویداد برگزار می‌شود. این همایش یکی از بخش‌های ضروری و جدانشدنی این دوسالانه است.
نخستین کارگاه بین‌المللی یونسکو و BIB در سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۴ ش.)، برای تصویرگران جوان کشورهای در حال توسعه برگزار کرد. این کارگاه را پروفسور «آلبین برونووسکی» (Albín Brunovský)، یکی از تصویرگران پیشرو اسلواکی و از مؤسسین «مدرسه تصویرگری اسلواکی»، و باهمکاری «آکادمی هنرهای زیبا و دیزاین» (VŠVU) در براتیسلاوا برگزار کرد.
اکنون کارگاه‌های این دوسالانه را تصویرگران سرشناس اسلواکی برگزار می‌کنند. موضوع این کارگاه‌ها همواره ویژه، متفاوت و در پیوند نزدیک با یک داستان، کتاب یا موتیف است. برای نمونه، کارگاه سال هزار و نهصد و نود و هفت دربارهٔ «کتاب جنگل» نوشته «رودیارد کپلینگ»، و کارگاه سال ۱۹۹۹ دربارهٔ «آلیس در شگفتزار» نوشته «لوئیس کارول» بود. تاکنون ۱۳۶ تصویرگر جوان از پنجاه کشور جهان در این کارگاه‌ها شرکت کرده و بیش از چهارصد نسخه، تصویرسازی کرده‌اند. افزون بر این فعّالیت‌های، برنامه‌های دیگری مانند برپایی نمایشگاه‌های ویژه، اجرای نمایش، پخش آثار انیمیشن و کارگاه‌های گوناگون دیگری این رویداد را همراهی می‌کنند.
آثار تصویرسازی شده را گروهی از داوران بین‌المللی شامل نظریه‌پردازان حوزهٔ هنرهای تجسمی، تصویرگران، ناشرین و کتابداران ارزیابی می‌کنند. اعضای گروه داوری از شش تا دوازده نفر متغیر است و داوران از کشورها، قاره‌ها و فرهنگ‌های گوناگونی برای شرکت در این رویداد در براتیسلاوا گردهم می‌آیند. گروه داوری یازده جایزهٔ معتبر را با نام‌های «جایزهٔ بزرگ BIB»، پنج «سیب طلایی BIB» و پنچ «پلاک ویژهٔ BIB» را ارائه می‌دهند. «جایزه بزرگ» این مسابقهٔ جهانی، 3.500 کرون و تندیس ویژه‌ای است که تنها به یک تصویرگر داده می‌شود. گروه داوری همچنین برای ناشری که دستاوردهای چشم‌گیری در حوزهٔ تصویرگری و کتاب کودک داشته است، «جایزهٔ افتخاری» می‌تواند در نظر بگیرد.
تصویرگری که ارزشمندترین جایزه، یعنی جایزهٔ بزرگ BIB را دریافت کند، برگزاری نمایشگاه انفرادی از آثار خود را در دوسالانه بعدی BIB می‌تواند برگزار کند. همچنین این تصویرگر برگزیده، یکی از اعضای گروه داوری دوسالانهٔ بعدی خواهد بود.
BIB تنها یک رقابت تصویرگری در شهر براتیسلاوا نیست. آثار هنری تصویرگری برای کودکان و نوجوانان در دیگر شهرهای اسلواکی و کشورهای دیگر نیز به نمایش درمی‌آیند.
BIB با بسیاری از سازمان‌های جهانی و مؤسسه‌های فعال در حوزهٔ فرهنگ اسلواکی در کشورهای دیگر و سفارتخانه‌های اسلواکی در سراسر جهان، تعامل و همکاری دارد.
BIB در نمایشگاه‌های گوناگون کتاب شرکت می‌کند و می‌کوشد تا کیفیت تصویرگری کتاب‌های کودکان را در سراسر جهان ارتقا دهد.
«کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» نماینده این مسابقه در ایران است، و در هر دوره با فراخوان به ناشران و گردآوری آثار برگزیدهٔ تصویرگران ایرانی، به برگزاری نشست داوری با حضور تصویرگران و کارشناسان برگزیده این حوزه می‌پردازد. در ایران، «شورای کتاب کودک» – شعبه ملی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) - و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، معرفی و شناسایی تصویرگران، داوران و شرکت‌کنندگان در نشست‌های کارشناسی را برعهده دارند.
نام تصویرگران کتاب‌های کودک و نوجوان ایرانی که در پنجاه سال گذشته (۱۳۴۸ – ۱۳۹۸) جایزه‌های دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا را دریافت کرده‌اند، در جدول زیر آمده است:
|
|
نام تصویرگر |
نام کتاب |
جایزه |
سال دریافت |
|
۱ |
فرشید مثقالی |
ماهی‌سیاه کوچولو |
تشویقی |
۱۹۶۹ (۱۳۴۸ ش.) |
|
۲ |
نورالدین زرین‌کلک |
کلاغ‌ها |
سیب طلایی |
۱۹۷۱ (۱۳۵۰ ش.) |
|
۳ |
بهمن دادخواه |
توکایی در قفس |
پلاک طلایی |
۱۹۷۳ (۱۳۵۲ ش.) |
|
۴ |
فرشید مثقالی |
آرش کمانگیر |
سیب طلایی |
۱۹۷۳ (۱۳۵۲ ش.) |
|
۵ |
محمدرضا دادگر |
یک حرف و دو حرف |
پلاک طلایی |
۱۹۸۷ (۱۳۵۶ ش.) |
|
۶ |
کریم نصر |
آب یعنی ماهی |
پلاک طلایی |
۱۹۹۱ (۱۳۷۰ ش.) |
|
۷ |
حافظ میرآفتابی |
باید به فکر فرشته‌ها بود / الیاس |
پلاک طلایی |
۲۰۰۳ (۱۳۸۲ ش.) |
|
۸ |
علی‌رضا گلدوزیان |
جوراب سوراخ / مدادسیاه مدادقرمز |
جایزه بزرگ |
۲۰۰۵ (۱۳۸۴ ش.) |
|
۹ |
هدا حدادی |
اگر من خلبان بودم / باز باران |
پلاک طلایی |
۲۰۰۷ (۱۳۸۶ ش.) |
|
۱۰ |
فرشید شفیعی |
پیوند / زربال |
سیب طلایی |
۲۰۰۷ (۱۳۸۶ ش.) |
|
۱۱ |
راشین خیریه |
اگر من شهردار بودم / موج‌های دریا یک بطری را به ساحل آوردند |
پلاک طلایی |
۲۰۱۱ (۱۳۹۰ ش.) |
|
۱۲ |
نرگس محمدی |
من یک گوزن بودم |
سیب طلایی |
۲۰۱۷ (۱۳۹۶ ش.) |
|
۱۳ |
حسن موسوی |
مُشت‌زن |
جایزه بزرگ |
۲۰۱۹ (۱۳۹۸ ش.) |
