به گزارش اداره‌کل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عصر روز ۲۵ مرداد ۱۳۹۵ پنجاه و دومین نشست از سلسله نشست‌های ترویج خواندن با عنوان «زبان‌شناسی، اتیمولوژی و ترویج خواندن» برگزار شد.
در این نشست که مربیان کانون، فعالان عرصه‌ی ادبیات کودک و دوست‌داران این حوزه شرکت داشتند، سخنرانان در دو مبحث جداگانه به طرح مسایلی در مورد درک خواندن در کودک و اثبات ژنتیکی وجود زبان مشترک در میان اقوام گوناگون پرداختند.
شیما نبی‌فر و حجت اسدیان کارشناسانی بودند که هدایت این مباحث را برعهده داشتند. براساس این گزارش نخستین سخنران این جلسه دکتر شیما نبی‌فر بود. او با ارایهی جدولی از شرح درس خود سخنانش را آغاز کرد: «زبان‌شناسی و فرآیند خواندن موضوع اصلی صحبت‌های من خواهد بود. در این مبحث ما به طرح مسایل زبان‌شناختی می‌پردازیم که در مورد بچه‌هایی که تازه با زبان و خواندن آشنا شده‌اند دارای کاربرد است.»
مدرس دانشگاه الزهرا سخنان خود را این‌چنین ادامه داد: «تعریف و معرفی فرآیند خواندن، مراحل رشد خواندن در کودکان، مولفه‌ها و سطوح پردازشی زبان شناختی در فرآیند خواندن، توانایی و آگاهی‌های زبان شناختی برای خواندن و مشکلات خواندن در کودکان سرفصل سخنان ماست.»
مولف کتاب‌های «زبان‌شناسی و خواندن» و «روش‌های درمان لکنت زبان» پس از ایراد این سخنان به شرح سرفصل‌های ارایه شده پرداخت. او با اشاره به درک خواندن آن را در دو بخش سطحی و عمیق تعریف کرد و ادامه داد: «درک عمیق نیز دارای دو سطح طبیعی و انتقادی است. با این حال تا زمانی که کودک به درک سطحی نرسد نمی‌تواند به درک عمیق یا انتقادی برسد.»
او برای آن دسته از نویسندگان یا خوانندگان متون که آگاهی کامل از میزان درک یک کودک ندارند راه‌کاری را ارایه داد: «متون باید طوری تدوین یا انتخاب شوند که کودک به طور مستقیم به درک مفهوم آن‌ها برسد و به مهارت استنباطی نیاز نداشته باشد.»
او بر لذت کودک از خواندن و شنیدن متن نیز تاکید داشت.
نبی‌فر مراحل رشد خواندن را این طور تعریف کرد: «در سه مرحله‌ی واژه‌نگاری، الفبایی و خطی است.»
او با توضیح این بخش به نتیجه‌ای دست یافت: «توصیه می‌شود در نگارش متون به مراحل رشد خواندن توجه شود و از واژه‌های ناآشنا استفاده نشود و اگر استفاده شد کودک قدرت انطباق آن‌ها با صداها و آواها را داشته باشند.»
سومین سرفصل این مبحث مولفه‌ها و سطوح زبان شناختی بود. سطح پردازش واژه و جمله مهم‌اند و با تجربه‌ی خواندن حاصل می‌شود. پیشنهاد شد تا کتاب‌ها در حد معقولی از جملات استفاده کنند تا ذهن کودک خسته نشده و از خواندن فاصله نگیرد.
کارشناس این نشست سخنان خود را این‌طور ادامه داد: «توانایی و آگاهی‌های زبان شناختی برای خواندن، آگاهی «واج‌شناختی» (یکی از زیرشاخه‌های زبان‌شناسی که به بررسی نظام آوایی زبان می‌پردازد) و «نحوی» را در برمی‌گیرد. پژوهش‌ها نشان دادند که رشد خواندن به این دو نوع توانایی بستگی دارد و ارتباط مستقیم با آن دارد. پس متون مناسب باید با تکیه بر این دو آگاهی باشد و باید باعث تقویت این دو آگاهی در کودکان شود.
بحث آخر نبی‌فر مشکلات خواندن در کودکان بود. او به کودکان خوانش پریش اشاره کرد. او توصیه کرد از کتاب‌هایی برای آن‌ها استفاده شود که برای کودکان کوچک‌تر است. برای ترویج خواندن در آن‌ها باید به ریشه‌ی مشکلات آن‌ها رسید. با توجه به آنکه ضعف آن‌ها تشخیص صداها، خواندن واژه و پردازش نحوی و درک سطحی است است کتاب‌ها باید با توجه به توانایی آن‌ها تدوین شوند.
براساس این گزارش سخنران دوم این نشست مبحثی متفاوت با سخنران اول داشت. دکترحجت اسدیان رییس کمیته بین‌المللی کوینواتیمولوژیک سخنان خود را این چنین آغاز کرد: «در کشور ما، زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی جایگاهی ندارد اگرچه در دانشگاه‌ها اغلب به زبان‌های باستانی پرداخته می‌شود. آنچه که من درباره‌‌اش صحبت می‌کنم با این کلیت تطبیق دارد. یعنی کلیه‌ی زبان‌هایی که مرتبط با انسان است. تاریخی که این نوع زبان‌شناسی دارد از سال ۱۹۸۵ شروع شده است. پیش از آن ما سلسله مطالبی درباره زبان‌شناسی داشتیم که مبتنی بر مسایل فرهنگ بود نه ژنتیک. زبان‌شناسی بر مبنای ژنتیک به این سوال پاسخ می‌دهد که انسان‌ها زبان واحدی دارند یا خیر. شکل واضح این زبان‌شناسی همان زبان‌شناسی نازیستی یا فاشیستی است که بسیاری معتقدند به دلیل داشتن سبقه‌ی فرهنگی و تاریخی زبان یک قوم برتر از زبان سایر قوم‌هاست.»
نویسنده‌ی کتاب «تاریخ مختصر زبان‌شناسی زبان مادر جهانی» در ادامه مباحث خود با نمایش نمودارها و نقشه‌هایی به اثبات تداخل ژنتیکی در قاره‌های مختلف و در نهایت تداخل زبانی پرداخت. و با ارایهی مدارکی از نقشه‌های ژنتیکی، طبقه‌بندی زبان‌های جهان بر اساس ساختار ژنتیکی را برای مدعوین تصویر کرد.
بنیان‌گذار سیستم معنى شناسى زبان مادر جهانى، پس از ارایه مستندات یک‌صد سال اخیر در این زمینه جدیدترین نقشه‌ی زبان‌شناسی بر اساس ژنتیک رابه نمایش گذاشت. براساس این نقشه هم ریشه بودن زبان مردم در کشورهای مختلف مشخص شد: «یک زبان در تاریخ وجود داشته است.»
اسدیان در نهایت به طرح واژه‌های فارسی و بازگشایی معنایی آن‌ها در طول تاریخ پرداخت. او به ضرورت آشنایی همگان با ریشه‌های زبانی خود و بازشناسی آواها و معنای‌ها پرداخت. در ادامه نیز با طرح کلماتی مثال‌های خود در ریشه‌های زبانی یک‌سان را به اثبات رساند.
درنهایت او این بازشناسی را نه تنها در کلام بلکه در تدوین مفاهیم برای کودکان چه در قالب ادبیات شفاهی و چه در قالب ادبیات نوشتاری ضروری دانست.
نشست‌های ترویج خواندن دوشنبه پایان هر ماه در کتابخانه‌ی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان خالد اسلامبولی برگزار می‌شود.
