در پنجمین روز از نشست ارائه گزارش گروه های بررسی آثار شورای کتاب کودک، گروه های بررسی آثار کودکان نابینا و کم بینا، مرجع، رمان و تالیف به ارائه گزارش پرداختند.
گزارش گروه کودکان نابینا و کم بینا در سال ۹۶-۹۷:
نخستین گروه گزارش دهنده در این روز، گروه بررسی آثار کودکان نابینا و کم بینا بود. این گروه در ابتدای گزارش خود سابقه فعالیت کمیته خدمات کتابداری برای کودکان با نیازهای ویژه را تشریح کرد.
بر اساس گزارش برگزاری کارگاه، تهیه فهرست کتاب‌هایی برای فهرست دوسالانه IBBY (کتاب برای نسل جوان) ، تهیه فهرست داستان های تالیف و ترجمه بررسی شده در شورا با موضوع کودکان ویژه از سال ۱۳۹۱ تاکنون،تهیه طرح دعوت از فیلیپ کلودت، گردآوری معیارهای مربوط به کتاب های حسی، لمسی، مذاکره با مدرسه نرجس برای بررسی های میدانی، نگارش مقاله، بررسی کتابخانه های فراگیر کانون در تهران و ...از فعالیت‌های این گروه بوده است.
در این گزارش، با اشاره به انتشار فهرست دوسالانه کتاب از سوی IBBY، که برای کودکان با نیاز ویژه منتشر می‌شود، یکی از فعالیت‌های این گروه یعنی بررسی و انتخاب کتاب برای این فهرست تشریح شده است.از جمله تلاش این گروه در سال ۲۰۱۶ که منجر به درج یک عنوان کتاب حسی-لمسی از ایران، در لیست سال ۲۰۱۷ IBBY شد. بر اساس این گزارش، حدود ۲۰۰ کتاب از ۲۶ کشور برای IBBY معرفی شده بودند.
گروه کودکان نابینا و کم بینا در راستای این فعالیت، سه نوع کتاب را بررسی می‌کند:
- نخست، کتاب‌هایی با فرمت خاص، صوتی یا بریل یا...
- دوم، کتاب‌های تصویری خاص
- سوم، کتاب‌های عادی با موضوع کودکان ویژه
گروه پس از بررسی این کتاب‌ها بخشی از آن‌ها را در گروه داوران (مشتمل بر اعضای شورایی و غیر شورایی) مجددا بررسی می‌کند و نهایتا چند کتاب را به IBBY معرفی می‌کند.
در سال کاری گذشته، این گروه پس از طی روند یادشده یک کتاب حسی، لمسی و دو کتاب چاپی را برای فهرست دوسالانه IBBY معرفی کرده است.
در ادامه این گزارش، به فعالیت این گروه در سال۸۹ تا ۹۶ در مورد کتاب های حسی،لمسی پرداخته شد.بر این اساس ۳۲ کتاب توسط این گروه بررسی شده که گروه حسی لمسی بادبادک با ۱۵ کتاب بیشترین سهم را در تولید این کتاب ها داشته است.
همچنین موضوعاتی چون: داستان و افسانه ایرانی، داستان و افسانه غیرایرانی، بازی، علمی و آموزشی در این آثار مطرح بوده‌اند که موضوع نخست بیشترین فراوانی را داشته است و گروه حسی، لمسی بادبادک و موسسه پژوهشی کودکان دنیا متنوع‌ترین موضوعات را در آثار خود مطرح کرده‌اند.
این گروه گزارشی را درباره ارتباط با کتابخانه‌های فراگیر کانون در تهران ارائه کرد. این کتابخانه‌ها (شامل ۳۰ مرکز در کشور و پنج مرکز در تهران)، کودکان با نیازهای ویژه را بعنوان مخاطب خاص خود، تحت پوشش قرار داده‌اند.
این گروه در چهارچوب فعالیت‌های بررسی کتاب، ۲۲عنوان کتاب را از دیگر گروه‌های بررسی شورای کتاب دریافت کرده و مورد ارزیابی قرار داده است.
عدم توجه به معلولیت در کتاب‌های تالیف توسط نویسندگان، توجه و پرداخت به بخش‌های غم‌انگیز و دشوار زندگی کودکان با نیاز ویژه و...از جمله آسیب‌های مربوط به این آثار است که در این گزارش مطرح شدند.
گزارش گروه بررسی آثار مرجع در سال ۹۶-۹۷:
گروه مرجع دومین گروه ارائه دهنده گزارش در روز پنجم نشست بود. در ابتدای این نشست با پخش تصویر و فرازهایی از کارنامه مرحوم احسان یارشاطر، یاد این استاد دانشنامه‌نویس گرامی داشته شد.
گروه آثار مرجع در گزارش خود عنوان داشت که ۴۵ کتاب را در سال کاری گذشته بررسی کرده است. اگر چه تعداد کتاب‌ها نسبت به سال گذشته بیشتر بوده اما تنوع آن کمتر بوده است و دایره‌المعارف‌های موضوعی با ۲۸ عنوان بیشترین بوده‌اند.
بر اساس گزارش مذکور ازاین تعداد کتاب،۴% بدون ستاره،۴% یک ستاره، ۴۷% دو ستاره،۲۲% سه ستاره،
۹% چهارستاره،۱۳% شایسته تقدیر و دو کتاب نیز عنوان برگزیده را داشته است. بنابراین گزارش تعداد کتاب‌های چهارستاره و شایان تقدیر نسبت به سال گذشته بیشتر بوده ولی تقریبا نیمی از کتاب‌ها دوستاره بوده‌اند. کتاب‌های یک ستاره و بدون ستاره نیز نسبت به سال گذشته کمتر شده‌اند.
رده‌های سنی الف-ب فاقد کتاب بوده و رده‌های سنی ج-د دارای ۱۶ کتاب و د-ه دارای ۳۵ عنوان کتاب بودند.
در میان کتاب‌های مرجع بررسی شده امسال،۱۰کتاب، تالیفی و ۳۵ کتاب، ترجمه بود و به لحاظ کیفی کتاب‌های تالیفی برتر بودند.
از کتاب‌های بررسی شده ۲۶ عنوان دارای ویراستار و ۱۸ عنوان بدون ویراستار بودند.
موضوع‌های جانوران، فضا و ستارگان در صدر موضوعات بودند.
در میان ناشران، نشرهای کمال اندیشه، طلایی، ایده پردازان چکاد با ۱۹اثر فعال‌ترین هستند و به لحاظ کیفی نشر طلایی رتبه اول را داراست.
ترجمه‌های مشکل دار، فقدان نمایه و کتابنامه و...در آثار ترجمه، کیفیت پایین تصاویر و گم شدن متن در تصویر از نکات منفی آثار بوده است.
از این رو گروه بررسی آثار مرجع رعایت ویژگی های آثار مرجع، بهبود وضعیت تصویر، پرداختن به موضوعات مختلف، توجه به گروه سنی پیش دبستان و سال های آغازین دبستان، استفاده از ویراستار بویژه ویراستار علمی-محتوایی و...را به عنوان پیشنهاد به پدیدآورندگان آثار مرجع ارائه داد.
گزارش گروه رمان در سال ۹۶-۹۷:
سومین گروه ارائه دهنده گزارش در روز پنجم، گروه رمان بود. این گروه در سال کاری گذشته با دعوت از خانم جباری- ضو کمیته نقد و بررسی شورای کتاب، به بازاندیشی در معیارهای خود پرداخته است.
بر این اساس، توجه به علائق، گرایش‌ها، ویژگی‌های عاطفی دوران گذار، ارائه پیام‌های امیدبخش و صلح‌طلب، ارتقای سلیقه ادبی و بینش مخاطب، آثاری با درونمایه رشد شخصیت فردی و اجتماعی، آثاری با کارکرد شناختی نظیر هویت فردی و اجتماعی و آشنایی با دنیای بزرگسالان، آثاری بدون پیچیدگی های زبانی و مفهومی که موجب لذت خواندن می شوند از جمله این معیارها بودند.
این گروه با هفت عضو و برگزاری ۲۲ جلسه در سال کاری گذشته، ۴۸ کتاب را مطالعه و بررسی کردند که از این میان،۲۱ کتاب به فهرست گروه راه یافت.
این گروه به سنت سال‌های گذشته، به پیشنهاد نوش آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب، مبنی بر معرفی و بررسی تمام آثار یک نویسنده ایرانی در هر سال، پنج اثر سیمین دانشور را مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.
علاوه بر این بررسی آثار ترجمه شده نویسنده برنده نوبل ادبی هرسال و همچنین مطالعه آثار برگزیده در جشنواره‌های ادبی داخلی نظیر جایزه بنیاد گلشیری، جایزه مهرگان و جایزه ادبی جلال آل احمد را در دستور کار قرار داده است.
بررسی آثار پرفروش و پرخواننده بازار نشر نیز توسط گروه رمان انجام شده است.
گروه رمان در این جلسه، به تحلیل پنج اثر از سیمین دانشور، سووشون، جزیره سرگردانی، ساربان سرگردان، به کی سلام بکنم، شهری چون بهشت پرداخت.
دو اثر دریافت‌کننده جایزه بنیاد گلشیری و همچنین برخی آثار کازوئو ایشی گورو، برنده نوبل ادبی ۲۰۱۷ از دیگر کتاب‌هایی بودند که در این نشست معرفی و تحلیل شدند.
گزارش گروه تالیف شورای کتاب کودک در دوره ۹۶ – ۹۷:
گروه تالیف شورای کتاب کودک در دوره ۹۶-۹۷ کار خود را از مهر ۹۶ آغاز کرد. جلسه گزارش این گروه با یاد و خاطره‌ای از شکور لطفی آغاز شد و حضار برای شادی روح او یک دقیقه سکوت کردند.
گروه داستان-تالیف در سالی که گذشت ۲۳۹ کتاب بررسی شد که این تعداد از سال قبل کمتر اما کیفیت کتاب‌ها بهتر بود. ۴۹ اثر از بررسی حذف شد زیرا بدون هیچ تغییری تجدید چاپ شده بودند یا فقط تصویرگری آن‌ها عوض شده بود.
پرکارترین ناشر امسال شهر قلم بود. ۶۷ درصد کتاب‌های بررسی‌شده در گروه فانتزی و ۳۳ درصد در گروه واقع‌گرا قرار داشت. از نظر ویراستاری کتاب‌های این دوره رشد داشتند اما با وجود بهبود کتاب‌ها از نظر ویراستاری نسبت به سال‌های گذشته، باز هم اشکال‌های ویرایشی بسیاری در آثار دیده می‌شد. بیشتر کتاب‌های سه و چهارستاره ویراستار داشتند.
در این دوره ۶۰ اثر در گونه واقع‌گرا قرار داشت که ۳۵ عنوان آن‌ها مجموعه بود. ۱۵ اثر از کتاب‌های واقع‌گرا چهار ستاره و ۱۶ اثر سه ستاره بود. بیشتر کتاب‌های این گروه برای گروه سنی ج و ج-د نوشته شده بود. بیشترین درون‌مایه‌های این کتاب‌ها اجتماعی، عاطفی، تاریخی و روان‌شناختی بود.
از نکات چالش‌برانگیز این دوره می‌توان به القای ایدئولوژی به شکلی کاملا آشکار در بسیاری از آثار اشاره کرد که با احتمال زیاد مخالفت خواننده کتاب را نسبت به پیام داستان در پی خواهد داشت.
زبان و لحن بیشتر داستان‌های بررسی‌شده رسمی و همراه گفت‌وگو بود.
پرکارترین نویسندگان این دوره فرهاد حسن‌زاده و مجید درخشانی بودند. گروه تالیف در این بخش کتاب برگزیده نداشت اما دو کتاب شایسته تقدیر شناخته شدند: قصه یه قصه از زینب علی‌زاده با تصویرگری زینب حسینی و چتری با پروانه‌های سفید از فرهاد حسن‌زاده با تصویرگری غزاله بیگدلو.
در بخش فانتزی ۱۳۱ اثر بررسی شد. بیشتر این کتاب‌ها مربوط به گروه سنی ب و الف و ب بود. آثار سه و چهار ستاره بیشترین فراوانی را داشت و تنوع موضوعی در آن‌ها به چشم می‌خورد. پرکارترین نویسندگان این بخش در این دوره شکوه قاسم نیا، لاله جعفری و افسانه شعبان‌نژاد بودند. در این بخش دو کتاب برگزیده وجود داشت: از این طرف نگاه کن با نویسندگی و تصویرگری علی خدایی از انتشارات کانون و مشت‌زن با نویسندگی و تصویرگری حسن موسوی از انتشارات فاطمی.
گروه تالیف در این دوره به پدیدآورندگان پیشنهاد می‌کند در تولید کتاب به چند موضوع توجه بیشتری داشته باشند: ۱- اقلیت‌های قومی و مذهبی با هدف برقراری همدلی میان کودکان و نوجوانان ۲-موضوع‌هایی چون صلح، محیط زیست، بیماری‌های خاص، کودک‌آزاری، ترس، خشم، مسوولیت پذیری و خلاقیت ۳-ادبیات بومی و محلی منطقه‌های گوناگون با توجه به جغرافیا و اقلیم ایران
