«[قطعه ذیل که یک پرده نمایش با موسیقی است چون برای کودکان تنظیم شده در ترجمه آن مخصوصاً از استعمال کلماتیکه دور از ذهن خردسالان است خودداری شده است].» این جمله‌ها توضیحی است که مترجم ناشناس آن، در آغاز سند به‌جا مانده از نخستین ترجمه‌ی نمایشنامه تک پرده‌ای برای کودکان به زبان فارسی، به نام «در عالم موسیقی»[1] نوشته‌ی «[آن ماری] مانژو»[2] آورده است. این نخستین نمایشنامه‌ی ترجمه شده برای کودکان فارسی زبان است که در شماره‌ی یک و دو «مجله موسیقی»، و در آغاز سال 1318 خورشیدی چاپ و منتشر شده.
در گذر بیش از هشت دهه، صدها نمایشنامه برای کودکان و نوجوانان ایرانی از زبان‌های دیگر به فارسی برگردان شده و برخی از آن‌ها نیز از سوی مترجم، بومی‌سازی و چاپ و منتشر شده است.
تازه‌ترین نمایشنامه‌ای که برای کودکان و نوجوانان به فارسی برگردانده شده و امسال در دسترس آنان قرار گرفته، نمایشنامه‌ای است با نام «وقتی هزارویک ساله بِشَم»، نوشته‌ی خانم «ناتالی پاپن»[3]. این نمایشنامه و دو نمایشنامه‌ی دیگر این نویسنده، با نام‌های «مَنو بخور» و «کامینو» که سال 1398 منتشر شده را «مرجان پروانه‌پور» (متولد 1362) و «نسترن خندان» (متولد 1363) به فارسی برگردانده‌اند و باهمکاری دو ناشر در شهر کرج، «تا» و «نونوشت»، چاپ و منتشر شده است.
به مناسبت ترجمه و انتشار این سه نمایشنامه‌ی کودک و نوجوان، نیم‌نگاهی داریم به زندگی هنری و نمایشنامه‌های کودک و نوجوان ناتالی پاپن نویسنده‌ی فرانسوی که برای نخستین‌بار به فارسی زبان‌ها شناسانده می‌شود:
ناتالی پاپن در سال 2017 م.
خانم ناتالی پاپن یکی از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر در زمینه‌ی ادبیات نمایشی و تئاتر کودک و نوجوان فرانسه به شمار می‌آید. ناتالی سال 1960 در «روسای»[4]،بخش «ماین و لور»[5] در غرب کشور فرانسه به دنیا آمده است.
نخستین داستان منتشر شده‌ی او در هفده سالگی و برای بزرگ‌سالان بود که در سال 1997 میلادی با نام «بسیار نزدیک»[6] منتشر شد.
نخستین نمایشنامه‌ی منتشر شده‌ی پاپن برای کودکان و نوجوانان فرانسه، در سال 1999 و با نام «مَنو بخور»[7] است. او تاکنون بیش از ده عنوان نمایشنامه‌ی دیگر برای این گروه‌های سنی منتشر کرده که بیش‌تر آن‌ها در شبکه‌ی فرهنگی رادیو فرانسه اجرا و پخش شده است.
«یک، دو، پادشاهان»[8] نمایشنامه دیگر پاپن برای کودکان و نوجوانان است که در سال 2012 منتشر شد و در جشنواره ادبی «زمین و سخن»[9]، خوانده و با موفقیت فراوان روبه‌رو شد.
وزارت آموزش و پرورش فرانسه از سال 2013، سه نمایشنامه‌ی ناتالی پاپن را جزو آثار برگزیده برای دانش‌آموزان دوره‌ی نخست دبیرستان انتخاب کرد: نمایشنامه‌های «ایستاده»[10]، «گاز گرفتن خر»[11] و «کامینو»[12].
ناتالی پاپن با کودکان و نوجوانان درباره‌ی نمایشنامه‌‌هایش تعامل و گفت‌وگو می‌کند.
در سال 2015 نمایشنامه‌ای از ناتالی پاپن برای آموزش حروف الفبا با نام «آتش روشن کردن با چوب خیس»[13] منتشر شد، که آفرینش آن را می‌توان پاسخی دانست برای آشکار کردن اهمیت نقش تئاتر کودک و نوجوان به کسانی که به کارایی آن شک دارند.
همچنین نمایشنامه «لئونی و نوئلی»[14] (انتشار در سال 2015)، در سال 2018 در جشنواره‌ی «آوینیون»[15] به روی صحنه رفت.
«نگهبان سایه‌ها»[16] و وقتی هزارویک ساله بِشَم[17]، نام دو نمایشنامه دیگر این نمایشنامه‌نویس کودک و نوجوان است که در سال 2018 منتشر و اجرای صحنه‌ای شد.
تاکنون ناتالی پاپن به‌سبب نمایشنامه‌هایی که برای کودکان و نوجوانان نوشته، توانسته است چندین جایزه‌ی ارزشمند را به‌دست آورد. جایزه‌هایی همچون جایزه «مرکز جهانی تئاتر کودک و نوجوان (اسیتژ)»[18] در کشور سوئیس در سال 2002 میلادی برای نمایشنامه «سرزمین هیچ»[19]، دریافت جایزه کتابخانه «Armand Gatti» در سال 2004 برای نمایشنامه «کامینو»، و دریافت جایزه بزرگ ادبیات نمایشی نوجوانان (مرکز ملی تئاتر) در سال 2016 برای نمایش «لئونی و نوئلی».
بیش‌تر نمایشنامه‌های ناتالی پاپن برای کودکان و نوجوانان را «L’École des loisirs» منتشر کرده است.
ناتالی پاپن نویسنده‌ی متعهدی است که می‌خواهد نمایشنامه‌نویسی برای کودکان و نوجوانان را در کنار دیگر نویسندگان، به دانش‌آموزان، آموزگاران، مترجمان، هنرمندان و... معرفی کند.
«پاپن در داستان‌هایش، کودکان و نوجوانان را وادار به کنجکاوی و پرسش می‌کند و شخصیت‌های داستان‌های او همیشه در حال جستجو، کشف، شک، بررسی و انتخاب هستند و در نهایت موفق می‌شوند برای سؤال‌های‌شان که چون زندگی و مرگ پیچیده‌اند، جوابی بیابند.»[20]
|
|
نام نمایشنامه (به زبان اصلی) |
برای گروه سنی |
سال انتشار (به زبان اصلی) |
|
1 |
Mange-moi / منو بخور |
11 تا 13 ساله |
1999 |
|
2 |
Debout / [ایستاده] |
11 تا 13 ساله |
2000 |
|
3 |
L’ Appel du pont |
13 ساله و بیش از آن |
2000 |
|
4 |
Yole tam gue |
11 تا 13 ساله |
2002 |
|
5 |
Pays de Rien Le / [سرزمین هیچ] |
11 تا 13 ساله |
2002 |
|
6 |
Camino / کامینو |
11 تا 13 ساله |
2003 |
|
7 |
Petites forms: l'Habitant de l'escalier / [شکل‌های کوچک] |
13 ساله و بیش از آن |
2005 |
|
8 |
Qui rira verra / [کسی که می‌بیند، می‌خندد] |
11 تا 13 ساله |
2006 |
|
9 |
Morsure de l'âne La / [گاز گرفتن خر] |
11 تا 13 ساله |
2008 |
|
10 |
Un, Deux, Rois / [یک، دو، پادشاهان] |
11 تا 13 ساله |
2012 |
|
11 |
Faire du feu avec du bois mouillé / [آتش روشن کردن با چوب خیس] |
11 تا 13 ساله |
2015 |
|
12 |
Léonie et Noélie / [لئونی و نوئلی] |
11 تا 13 ساله |
2015 |
|
13 |
Gardien des ombres Le / [نگهبان سایه‌ها] |
11 تا 13 ساله |
2017 |
|
14 |
Quand j'aurai mille et un ans / وقتی هزارویک ساله بشم |
8 تا 11 ساله |
2018 |
جدول یک: آثار دراماتیک ناتالی پاپن برای کودکان و نوجوانان، به ترتیب سال نشر آن‌ها به زبان فرانسه.
با سپاس فراوان از بانوی گرامی «سپیده شقاقی‌نژاد»، برای ترجمه‌ی بخشی از زندگی هنری ناتالی پاپن و نام کتاب‌های او از زبان فرانسه.
[1] .Feerie Musicale.
[2] .A.Mangeot.
[3] .Nathalie papin.
[4] .Roussay.
[5] .Maine-et-Loire.
[6]. Le Tout-Contre.
[7] . Mange-moi.
[8] .Un, Deux, Rois
[9] .Terres de Paroles
[10] .Debout
[11] .la morsure de l’âne
[12].camino
[13] . Faire du feu avec du bois mouillé.
[14] .Léonie et Noélie.
Avignon[15]، جشنواره تئاتری سالانه که «ژان ویلار» آن را در سال 1947 (1326 ش.) بنیاد نهاد و هر تابستان (از 13 تیرماه تا اول مردادماه)، در شهر آوینیون در جنوب فرانسه برگزار می‌شود.
[16]. Le Gardien des ombres.
[17] Quand j'aurai mille et un ans.
ASSITEJ, the International Association of Theatre for Children and Young People[18] مرکز جهانی تئاتر برای کودکان و نوجوانان (اسیتژ)، در سال 1965 راه‌اندازی شد و اکنون نزدیک به یک‌صد مرکز ملی در سطح جهان عضو آن هستند.
[19] . Le Pays de Rien.
[20]. معرفی پاپن در پشت جلد کتاب.
