1. معرفی گروه هدف
تعریف دقیق گروه: کودکانی که به دلایل گوناگون از جمله فقر، ازدواج زودهنگام، دوری از مدرسه، نداشتن مدارک شناسایی یا مخالفت خانواده از آموزش رسمی محروم مانده‌اند. این گروه شامل طیف وسیعی از کودکان در مناطق مختلف می‌شود.
موقعیت‌های رایج: خانه، کوچه و خیابان، خانه‌های کودک، خانواده، کارگاه، مناطق روستایی یا حاشیه‌نشین.
چالش‌های اصلی: بی‌اعتمادی به آموزش رسمی، ترس از تمسخر، ناآشنایی با فضای یادگیری، ضعف سواد پایه، احساس ناکارآمدی.
2. نقش تسهیل‌گر در این گروه
انتظارات: بازگرداندن حس یادگیری به زندگی کودک، ایجاد پیوند عاطفی با کتاب، معرفی کتاب به‌عنوان ابزاری برای زندگی نه فقط مدرسه.
مهارت‌ها: توانمندی در آموزش غیررسمی، مهارت در ساده‌سازی مفاهیم، همدلی و انگیزه‌بخشی.
شیوه تعامل: تشویق، ایجاد موفقیت‌های کوچک، پرهیز از مقایسه، حفظ عزت‌نفس کودک.
3. محیط و فضای مناسب برای ترویج
ویژگی‌ها: حمایت‌گر، کم‌تنش، بدون رقابت، بدون عناصر تحقیرآمیز یا رسمی، امن برای اشتباه.
توصیه: فضاهای نیمه‌آموزشی در خانه کودک، خانه امن، کلاس‌های حمایتی، فضاهای فرهنگی محلی.
ایمنی: پرهیز از محتوای دارای نمره‌دهی، تشویق به یادگیری تجربی.
4. انتخاب کتاب مناسب
معیارها: موضوعات نزدیک به زندگی کودک، تقویت‌کننده عزت‌نفس، کتاب‌های ساده تصویری، داستان‌های الهام‌بخش.
نمونه کتاب‌ها: «مدرسه کجاست؟»، «قصه‌های یک بچه بی‌مدرسه»، داستان‌های با قهرمانانی که یادگیری را خودآموخته‌اند.
منابع: کتابک، مراکز آموزش غیردولتی، خانه‌های کودک.
5. روش‌های بلندخوانی و تعامل
قبل از خواندن: انتخاب مشارکتی کتاب، گفت‌وگوی انگیزشی.
حین خواندن: همراه با توضیح واژه‌ها، استفاده از تصویر، تشویق به بیان تجربه‌های مشابه.
بعد از خواندن: پرسش خلاق، بازگویی داستان، بازی‌های زبانی ساده.
6. فعالیت‌های مکمل پیشنهادی
- نوشتن داستان از زبان خود کودک
- ساخت دفترچه‌ی داستان‌های شخصی
- فعالیت‌های نمایشی و نقاشی از داستان
- تمرین واژگان از دل داستان‌ها
7. چالش‌های رایج و راهکارها
چالش‌ها: شرم از ناتوانی در خواندن، پرهیز از مشارکت، فرار از تمرکز.
راهکارها: تقویت اعتمادبه‌نفس، تشویق به شرکت غیرمستقیم، پذیرش اشتباه، یادگیری بدون قضاوت.
حفظ انگیزه تسهیل‌گر: تمرکز بر مسیر رشد نه فقط نتیجه، ثبت تغییرات کوچک، گفت‌وگو با تسهیل‌گران دیگر.
8. پیگیری و مستندسازی
ابزارها: دفتر ثبت داستان، آزمون‌های ساده تصویری، گفت‌وگوهای ضبط‌شده (با رضایت).
روش مستندسازی: مشاهده علاقه به یادگیری، بررسی پیشرفت زبانی، یادداشت موفقیت‌های کوچک.
بازخورد: گفت‌وگو با کودک، ارتباط با خانواده یا مربی همراه، دریافت نظر کودک درباره کتاب‌ها.
📌 خواندن می‌تواند آغازگر بازگشت به چرخه‌ی یادگیری باشد؛ نه به‌عنوان وظیفه، بلکه به‌عنوان تجربه‌ای برای رشد، کشف و آفرینش.
