عصر روز دوشنبه، دهم اسفندماه، نشست ویژهٔ شهر کتاب به بررسی وضعیت ادبیات کودک و نوجوان ایران در جهان انگلیسی‌زبان اختصاص داشت. در این نشست مهدی حجوانی، فرشید مثقالی، فیروزه گل‌محمدی، سوسن طاقدیس و محمودرضا بهمن‌پور به بیان دیدگاه‌هایشان پرداختند.
انتشارات تاینی آول (جغد کوچک)، ۱۲ کتاب کودکانهٔ فارسی را به انگلیسی ترجمه و راهی بازار نشر بین‌المللی کرده است. «ماهی سیاه کوچولو» نوشتهٔ صمد بهرنگی با تصویرگری فرشید مثقالی، «پرنده‌ای برای خودش» و «موش باهوش» با نویسندگی و تصویرگری آناهیتا تیموریان، «چوپان دروغگو» با بازنویسی و تصویرگری ماهنی تذهیبی، «پرندهٔ زیبای تهمینه» به قلم و تصویرگری پرویز کلانتریان، دو کتاب از احمدرضا احمدی، «زندگی دوباره» با تصویرگری ناهید کاظمی و «همهٔ چراغ‌های جهان ناگهان روشن شدند» با تصویرگری احسان عبداللهی، «طوطی و بازرگان» با بازنویسی و تصویرگری مرجان وفاییان، «آدم‌برفی و خورشید» نوشتهٔ سوسن طاقدیس با تصویرگری علی مفاخری، و «جناب شغال رنگ ما را دزدیده» نوشتهٔ فرشته سرلک با تصویرگری فیروزه گل‌محمدی از جمله آثاری است که تا کنون این ناشر به انگلیسی ترجمه و منتشر کرده است.
در ابتدای این نشست مهدی حجوانی به تبعات منفی نپیوستن ایران به کنوانسیون جهانی کپی‌رایت اشاره کرد و گفت: کپی‌رایت فقط دادن پول به ناشر خارجی نیست؛ بلکه ناشر ایرانی باید دیپلماسی مکاتبه‌ای را بیاموزد. از دیگر سو ما فاقد آژانس ادبی، صنعت تصویرسازی و بازاریابی حرفه‌ای در زمینهٔ کتاب کودک هستیم.
این کارشناس ادبیات کودک تصریح کرد: اروپایی‌ها می‌گویند کتاب‌های ادبیات کودک ایرانی شاعرانه‌اند یا عبوس. گویی اندوهی نهادینه‌شده در ذهن ما هست که در آثار نوشته‌شده برای کودکان نیز بازمی‌تابد. کتاب‌های کودک باید برای کودکان ملموس باشند، اما همین صفت شاعرانه بودن، نشان می‌دهد که اثر برای بچه قابل لمس نبوده است. کتاب‌هایی که نشر تاینی آول (جغد کوچک) منتشر کرده، مسیری دشوارتر را در پیش دارند؛ چراکه آثار فرهنگی ایرانی در بازار آنگلوساکسون تاکنون کمترین بازار را داشته است.
فرشید مثقالی، تصویرساز کتاب با تأکید بر اینکه کپی‌رایت بحثی جدی در عرصهٔ نشر بین‌الملل است، گفت: در عرصهٔ نشر، بازار حرف اول را می‌زند. ناشر معتبر جهانی حتی حاضر نیست پول انبارداری برای کتاب بپردازد. در نظر آن‌ها کتاب خوب کتابی است که در عرض یک سال فروخته شود. کتاب‌های کودکانهٔ ما در بازار جهانی جذابیت خاصی ندارند.
مثلاً ماهی سیاه کوچولو در چهل کشور ترجمه شده است و با من در این مورد قرارداد بسته‌اند، اما در هیچ کشوری به چاپ دوم نرسیده است. انتشارات تاینی آول (جغد کوچک) هم متعلق به فردی ایرانی است که تصمیم گرفته ادبیات کودک ایران را وارد تجارت جهانی کتاب کند. مشکل صنعت کتاب کودک ایران باید در ایران حل شود. آثار ما ارتباط بسیار کمی با کودکان می‌توانند برقرار کنند.
این تصویرگر داستان‌های کودکان تصریح کرد: پدر و مادرها بدون خواندن کتاب، کتاب‌ها را برای بچه‌ها می‌خرند. این ویژگی اصلاً در صنعت نشر مثبت نیست. کتاب کودک همینطوری در ایران فروش می‌رود و نمی‌شود ارزیابی درستی از آن داشت. فقط در مهدکودک‌ها، طبق مشاهدات میدانی و ثبت‌شده، دیده شده است که بچه‌ها در قفسه‌ها بیشتر به سمت کتاب‌های ترجمه‌شده می‌روند.
فیروزه گل‌محمدی، نقاش و تصویرگر کودک، گفت: ناشران خارجی به‌محض تورق کتاب‌های کودک ایرانی، این آثار را می‌پسندند، اما بعد از خواندن متن کتاب‌ها پاسخشان منفی است. می‌گویند این داستان‌ها برای بچه‌های اروپایی قابل درک نیست. در این میان ما باید تمرکزمان را روی تصویرسازی متمرکز کنیم؛ زیرا در نویسندگی فاصلهٔ زیادی با بخش اصلی نشر جهانی داریم.
سوسن طاقدیس، نویسندهٔ ادبیات کودک، با بیان اینکه فرهنگ تجریدی نداریم و فرهنگ جداشده از جامعهٔ جهانی یعنی مرگ فرهنگ، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که کودکان ایرانی کمتر از کودکان اروپایی شاد هستند و کمتر ذهن و روحیهٔ بازی دارند. باید در عین پذیرش تفاوت‌ها، سعی کنیم که جهانی شویم.
محمودرضا بهمن‌پور مدیر مؤسسهٔ فرهنگی چاپ و نشر نظر هم گفت: اینکه کتابی را ناشری در داخل منتشر کند و با کمک حمایت‌های دولتی سرپا باشد، توفیقی در زمینهٔ نشر محسوب نمی‌شود. باید دید کار چقدر اقتصادی است. در عرصهٔ جهانی هم باید دید آیا همین نشر در عرصهٔ زبان انگلیسی می‌تواند سر پا بماند؟ چه تعداد از کتاب‌های این نشر توزیع شده و چه تعداد را مردم انگلیسی‌زبان برای بچه‌هایشان خریده‌اند. آیا بچه‌ها با دیدن این کتاب‌ها به سمتشان کشیده خواهند شد؟
