1. معرفی گروه هدف
تعریف دقیق گروه: کودکانی که در روستاهای کمبرخوردار زندگی میکنند؛ معمولاً در مناطق دورافتاده با دسترسی محدود به منابع فرهنگی، کتابخانه، برنامههای ترویجی یا آموزش کیفی. برخلاف برخی مناطق روستایی که امکانات کافی دارند، این گروه با محرومیت جدی مواجهاند.
موقعیتهای رایج: مدرسههای ابتدایی محلی، خانه، فضای باز روستا، گاهی خانه بهداشت یا مساجد.
چالشهای اصلی: نبود کتابخانه یا فضای فرهنگی، آموزش حافظهمحور، نبود تنوع زبانی-فرهنگی در منابع موجود، کمتجربگی مربیان محلی در کار فرهنگی.
2. نقش تسهیلگر در این گروه
انتظارات: ایجاد دسترسی به کتاب، آشنا کردن کودک با لذت خواندن، تقویت مهارتهای زبانی و تخیل در فضایی ساده و قابل تکرار.
مهارتها: آشنایی با زندگی روستایی، استفاده خلاق از منابع محدود، توانایی سفر به مناطق دوردست، زبان یا لهجه محلی.
شیوه تعامل: ساده، صمیمی، مشارکتمحور، استفاده از تجربههای محلی کودک در گفتوگوها.
3. محیط و فضای مناسب برای ترویج
ویژگیها: قابل حمل یا ساخت محلی، استفاده از فضاهای چندمنظوره (مانند ایوان مدرسه یا مسجد)، نور کافی، صندلی یا زیرانداز ساده.
توصیه: استفاده از چمدان یا کیف کتاب، ساخت کتابخانه دیواری ساده، بهرهگیری از هنر بومی در تزئین فضا.
ایمنی: رعایت هنجارهای فرهنگی، همراهی والدین یا معلم محلی در صورت نیاز.
4. انتخاب کتاب مناسب
معیارها: داستانهای ساده، الهامگرفته از طبیعت یا زندگی محلی، کتابهایی با تصویرهای زیاد و متن کم، کتابهای چندزبانه در صورت وجود.
نمونه کتابها: «گوسفند مهربان»، «قصههای چشمه»، «مزرعهی من»، کتابهایی با ارزشهای مشارکت و دوستی.
منابع: کتابخانه سیار روستایی، کتابک، انتشارات بومی، پروژههای ترویج روستایی.
5. روشهای بلندخوانی و تعامل
قبل از خواندن: معرفی کتاب به زبان ساده، گفتوگو درباره موضوع مرتبط با زندگی کودک.
حین خواندن: خواندن نمایشی، مشارکت کودک در روایت، استفاده از لهجه محلی.
بعد از خواندن: نقاشی از داستان، ساخت نمایش با وسایل ساده، بازگویی داستان برای خانواده.
6. فعالیتهای مکمل پیشنهادی
- ساخت دفترچه داستان محلی
- اجرای نمایش عروسکی ساده با مواد طبیعی
- جمعآوری ضربالمثل یا قصه از بزرگترها
- آموزش واژگان جدید در قالب بازی
7. چالشهای رایج و راهکارها
چالشها: کمتجربگی مربیان، بیاعتمادی اولیه، محدودیت منابع.
راهکارها: مشارکت معلم یا بزرگتر محلی، استفاده از ابزار بومی، انتقال کتابخانه به روستا بهصورت دورهای.
حفظ انگیزه تسهیلگر: ارتباط مستقیم با کودکان، بازخوردهای ساده و دلگرمکننده، تماشای اثرگذاری تدریجی.
8. پیگیری و مستندسازی
ابزارها: دفتر یادداشت، نقاشی، روایت کودکانه، عکس از فعالیتها (با رضایت).
روش مستندسازی: بررسی تغییر در علاقه کودک، ثبت مشارکت خانوادگی، گفتوگو با معلم یا بزرگتر محلی.
بازخورد: گفتوگوهای خانوادگی، بازگویی داستان توسط کودک، مشاهده تعامل با کتاب در جلسات بعدی.
📌 کتاب برای کودک روستایی میتواند دریچهای باشد به جهانی فراتر از زندگی روزمره؛ اگر با احترام به فرهنگ و زبان محلی عرضه شود، میتواند ابزاری قدرتمند برای رشد و تخیل کودک باشد.