سال ها جنگ و بی ثباتی در افغانستان، رنج های جسمی و روانی بسیاری برای مردم این کشور و به ویژه کودکان آن به بار آوردهاست. بسیاری از کودکان، خانواده و خانه خود را از دست داده اند، از آموزش بی بهره اند و ناچارند برای زنده ماندن مبارزه کنند.
آشیانه (رویکردی تازه به کودکان کار و خیابان افغان) یک نهاد غیر دولتی در افغانستان است که در سال ۱۹۹۵، دو وزارتخانه ی برنامه ریزی و امور زنان افغانستان آن را به ثبت رسانده اند. آشیانه، پروژه هایی را در زمینه حقوق کودک و پشتیبانی از کودکان کار و خیابان در افغانستان با همکاری وزارتخانه های: آموزش، بهداشت عمومی و کار و امور اجتماعی اجرا می شود.
مهمترین هدف آشیانه، ایجاد دگرگونی و بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، فیزیکی و ذهنی هزاران کودک آسیب دیده از جنگ، کودکان کار و خیابان افغانستان و تلاش در جهت ایجاد آینده ای بهتر برای آنهاست.
آشیانه، نخستین مرکز خود را برای رسیدگی به کودکان کار و خیابان در سال ۱۹۹۵ در شهر کابل با هدف فراهم کردن غذا و امکانات بهداشتی، آموزش و درمان راه اندازی کرد. هم اکنون، مراکز آشیانه در استان های مزار شریف، پروان و کابل با ارائه خدمات کودکان بیشتری را پوشش می دهند و برنامه هایی نیز در ناحیه قره اغ و هرات اجرا می کنند:
- کمک به کودکان کار و خیابان و خانواده های آن ها در کابل با پشتیبانی اتحادیه ی حقوق طفل در افغانستان
- بازگرداندن سربازان کم سال و دیگر کودکان و نوجوانان جنگ زده به میان خانواده های ایشان (۵۰۰ خانواده) در استان پروان (با همکاری یونیسف)
- آموزش حرفه ها و پیشه های گوناگون به کودکان و نوجوانان در کابل و مزارشریف با همکاری وزارت کار و امور اجتماعی و سرمایه گذاری بانک جهانی
- همکاری با مرکز توانمندسازی نوجوانان کابل در زمینه ی آموزش و روان شناسی با کمک و همکاری یونیسف و وزارت دادگستری
پروژه ی کودکان کار و خیابان آشیانه
از جولای سال ۲۰۰۳، این پروژه ۲۰۸۰ کودک را زیر پوشش خدمات خود قرار داده است که ۵۵٪ آنها دختر و ۴۵٪ پسر هستند. این پروژه، دوره های آموزشی برای کودکان کار و خیابان می گذارد و آن ها را برای پیوستن به مدرسه آماده می کند. این خدمات، هم در مراکز آشیانه و هم در اردوگاه های های پناهندگان در نقاط مختلف کشور برای کودکان انجام می شود. کودکان ۸ تا ۱۲ ساله، خواندن و نوشتن می آموزند و در برنامه های سرگرمی و آموزش خلاق شرکت می کنند تا برای ورود به مدرسه آماده شوند. کودکان ۱۰ تا ۱۳ ساله، آموزش ابتدایی می بیبنند و با مهارت های حرفه ای آشنا می شوند. نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ ساله نیز در کلاس های آموزشی شرکت می کنند و مهارت های شغلی می آموزند تا با راه های کسب درآمد بیشتر آشنا شوند. کودکان در آشیانه، نواختن سازهای ملی کشورشان را نیز می آموزند تا پیشینه ی فرهنگی کشورشان را بیشتر بشناسند. برخی از آنها نویسندگی می کنند و خبرنامه ای نیز دارند.
آشیانه در سامانه ی آموزش رسمی نیز فعالیت دارد و با همکاری وزارت آموزش و پرورش، برای دخترانی که در زمان هجوم طالبان به ناچار از درس و تحصیل دور مانده اند، برنامه آموزشی فشرده ای اجرا می کند. به این ترتیب که مواد آموزشی دو سال درسی در یک سال به کودکان آموخته می شود. برنامه دیگری نیز با فراهم کردن کمک های مالی برای خانواده های کودکان کار، فرصت رفتن به مدرسه را در اختیار آنها قرار می دهد. در زمینه آموزش مهارت های شغلی، آشیانه دوره های آموزش لوله کشی، الکترونیک، تعمیر موتور های ساده، بنایی، فرش بافی، عکاسی، کامپیوتر، طراحی، آرایشگری، خوشنویسی، مینیاتور و کار با چوب، برای کودکان و نوجوانان برگزار می کند.
سلامت
همه ی مددجویان آشیانه، از خدمات بهداشتی و سلامت که شامل آگاهی درباره ی بهداشت فردی، خطرهای ناشی از مصرف مواد مخدر و ... است، بهره مند می شوند. کلینیک پزشکی سیار آشیانه، به بیماران خدمات پزشکی و روان شناسی می دهد و در صورت نیاز آنها را به مراکز پزشکی دیگر معرفی می کند. همه ی کودکان زیر پوشش در مراکز آشیانه، روزانه یک وعده غذا دریافت می کنند.
پشتیبانی و مشاوره برای خانواده ها
پشتیبانی از خانواده ها و راهنمایی آنها ،بخش مهمی از فعالیت های آشیانه را در بر می گیرد و برای داشتن ارتباط دائمی با خانواده ها سامانه ای پایه گذاری شده است. مادران در دوره های سواد آموزی، آگاهی درباره ی سلامت و بهداشت و مهارت های شغلی شرکت می کنند و برخی از آنها کمک های مالی کوچکی دریافت می کنند تا به فعالیت اقتصادی بپردازند و درآمد داشته باشند. مددکاران مراکز آشیانه نیز به طور منظم به خانه و محل کار کودکان سر می زنند تا وضع زندگی و کار آن ها را از نزدیک ببینند و از مناسب و سالم بودن آنها اطمینان پیدا کنند.
خدمات روان شناسی
کودکان در مراکز آشیانه از خدمات روان شناسی بهره مند می شوند تا خودرا باورکنند، برقراری روابط اجتماعی مناسب را بیاموزند و در زمینه های ورزشی، نقاشی و طراحی، کاردستی، موسیقی، تئاتر و ... خلاقیت خود را افزایش دهند.
همکاری با سازمان های فعال در زمینه ی حقوق کودکان
آشیانه با دیگر سازمان های کوشنده برای احقاق حقوق کودکان در افغانستان و جهان در ارتباط است. کودکان آشیانه در برنامه های عمومی که برای پشتیبانی از حقوق کودکان برگزار می شود، شرکت می کنند. همچنین افراد و سازمان های گوناگونی از سراسر جهان از فعالیت های آشیانه پشتیبانی می کنند.
آشیانه به همراه دیگر سازمان های آسیایی فعال در زمینه ی حقوق کودکان، عضوی از شبکه ی بانک توسعه کودکان است که خود کودکان آن را اداره می کنند.