جایزه‌ی یوهانس ورمیر، جایزه‌ی هنر دولت هلند، در سال 2024 به ماریت تورن‌کویست، تصویرگر و نویسنده‌ی محبوب و نام‌آشنای کتاب‌های کودکان تعلق گرفت. این نخستین بار است که هنرمندی از حوزه‌ی ادبیات کودک این جایزه را از آن خود می‌کند. هیئت داوران این جایزه‌ی بااهمیت به ریاست ماریس فوسکنز به اتفاق آرا ماریت را به سبب توانایی هنری منحصربه‌فردش در به تصویر کشیدن احساسات جهانی و فراگیر انسانی در متن و تصویر، و نزدیک کردن آن‌ها به دنیای تجربه‌ی مخاطبان آثارش، شایسته‌ی دریافت این جایزه دانستند.
جایزه‌ی هنر دولت هلند (جایزه‌ی یوهانس ورمیر) که از سال 2008 توسط وزارت آموزش، فرهنگ و علوم این کشور برای قدردانی و تشویق استعدادهای برجسته‌ی هنری بنیان گذاشته شده است، هرساله به یک هنرمند که در کشور هلند کار می‌کند تعلق می‌گیرد و شامل مبلغ 100000 یورو است که برای اجرای یک پروژه‌ی خاص در حوزه‌ی فعالیت هنرمند برگزیده در نظر گرفته شده است. هنرمندانی از رشته‌های گوناگون هنری، از رقص تا طراحی، از مد تا موسیقی، از نقاشی گرفته تا ادبیات و... می‌توانند نامزد دریافت این جایزه باشند. جایزه‌ی امسال در روز دوشنبه 4 نوامبر 2024 در لاهه توسط وزیر وزارت آموزش، فرهنگ و علوم هلند به ماریت اعطا خواهد شد.
در بیانیه‌ی هیات داوران این جایزه آمده است که حس تعهد تورن‌کویست فضایی امن در آثارش برای بیان انواع موضوعات مهم انسانی ایجاد می‌کند که دیدگاه‌های متنوع همگان را با آغوش باز می‌پذیرد. همین ویژگی است که آثار ماریت را برای هر گروه سنی واجد ارزشی عمیق می‌سازد.
موضوعات فراگیر و جهانی در آثار ماریت تورن‌کویست
ماریت تورن کویست به عنوان یک تصویرگر و نویسنده در برانگیختن احساسات فراگیر و جهان‌شمول از راه واژه‌ها و تصاویر استاد است. آثار هم‌دلانه‌ی او اغلب بدون ابهام و درباره‌ی موضوعات بنیادین و مهمی چون هویت، شادی، عشق، تنهایی، وداع و مهاجرت است. جمله‌های ماریت واضح و تاثیرگذارند. تصویرسازی‌های او نه تنها در رنگ و در بازی با نور و تاریکی، بلکه در لایه‌بندی و فضاسازی، تطابق کاملی با محتوا دارند و موقعیت‌ها و احساسات را به گویاترین شکل ترسیم می‌کنند. بنا به نظر هیات داوران «آثار ماریت دربردارنده‌ی اندیشه‌ای رها و گشوده، شفقت اجتماعی و عشق به افراد در هر سنی است. آثاری به ظاهر ساده، همیشه قابل تشخیص و چشم‌گیر، گاهی حسرت‌آمیز و آرزومندانه، گاهی سورئال، اما همیشه زیبا.»
تخیل در آثار ماریت تورن‌کویست
ویژگی تحسین‌شده‌ی آثار ماریت این است که فضاسازی و تخیلی برانگیزاننده و متقاعدکننده دارد. تصویرها و متن در آثار او با هم پیوسته در تعامل هستند. آن‌چه در متن توصیف نشده است، از طریق تصاویر ترسیم شده است و برعکس. آثار او نزدیک و صمیمی هستند. شاید به دلیل صحنه‌های اغلب روزمره و پرسش‌ها و احساسات عمیقاً شخصی که ماریت به آن‌ها می‌پردازد. آثار او بی‌زمان، و در عین حال کاملاً «معاصر» هستند. به گونه‌ای فروتنانه سخاوتمندند و شجاعت را نشان می‌دهند. هیات داوران جایزه‌ی یوهانس ورمیر معتقدند: «تورن‌کویست هربار در آثارش فضایی امن را ایجاد می‌کند که باعث آرامش و حرکت می شود و قدرت خودباوری را به تصویر می‌کشد. او مهربانانه، زندگی را در تمام جنبه‌های‌اش به کودکان نشان می‌دهد و لنگرهای کوچکی را برای زندگی روزمره و برای لحظه‌های گاه پرتلاطم آن در اختیارشان می‌گذارد.» کتاب‌هایی که او نوشته و تصویرسازی کرده است جوایز معتبری دریافت کرده و به زبان‌های بسیاری در سراسر جهان منتشر شده‌اند. تصویرسازی‌های او برای کتاب‌های آسترید لیندگرن و تون تلگن، و طراحی‌های او برای مجتمع تفریحی کودکان یونی‌باکن (Junibacken) در استکهلم و موزه‌ی کودکان آثار آسترید لیندگرن هم جوایز بین‌المللی بسیاری را دریافت کرده‌اند.
درگیر شدن و تعهد در آثار ماریت
هنر و آثار چندرشته‌ای ماریت گواه هم‌دلی و توجه او به آسیب‌پذیری همگان است، هم در درون خودمان و هم در محیط پیرامون‌مان و هم در جهان. تعهد در آثار او به معنی ارتباط است: او مشوق گفت‌وگوست و دیدگاه‌های دیگر را دسترس‌پذیر می‌کند. به گفته‌ی هیات داوران، آنان تحت تاثیر صدای اجتماعی تورن‌کویست که او از طریق آن با مخاطبان خود ارتباطی عمیق برقرار می‌کند، و نیز تعهد او به پروژه‌هایی در حوزه‌ی ترویج خواندن برای کودکان، به‌ویژه کودکانی که مشکلات گوناگون دست و پنجه نرم می‌کنند، قرار گرفته‌اند. برای نمونه او گلچینی از ادبیات کودک هلند را که به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی، سومالیایی، تیگرایی و کردی ترجمه شده، در قالب یک کتاب گردآوری کرده است که ده‌هزار نسخه از آن در مراکز پناه‌جویان به عنوان هدیه‌ی خوش‌آمدگویی میان کودکان پناهنده و مهاجر توزیع شده است.
ماریت تورن کویست و «با من بخوان»
ماریت تورن کویست یکی از اعضای خانواده‌ی بزرگ «با من بخوان» و از پشتیبانان جهانی این برنامه است. این تصویرگر و ترویجگرِ توانا که تاکنون دوبار از سوی «مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان» و برنامه «با من بخوان» به ایران دعوت شده، در چندین سال گذشته، در حوزه‌های گوناگون همکاری‌های مستمر و مؤثری با برنامه «با من بخوان» داشته است.
ماریت تورن‌کویست، از هنرمندانی است که با کتاب به یاری کودکان در وضعیت دشوار می‌رود تا آنان بهتر با مشکلات خود روبه‌رو شوند و برای آن‌ها راه‌حل‌های شدنی بیایند. از این رو، او افزون بر برنامه‌هایی که در کشور خود برای کودکان پناهنده دارد، در کنار برنامه‌ی «با من بخوان» قرار گرفته است و با اهدای کپی‌رایت کتاب‌های خود به این برنامه، و برگزاری کارگاه‌هایی در پیوند با کتاب‌های خود برای کودکان و آموزشگران «با من بخوان»، از این برنامه نیز پشتیبانی می‌کند.
ماریت برای فضاسازی بهتر کتابخانه‌های «با من بخوان» برخی از طرح‌هاو تصویرسازی‌های خود را در اختیار کارشناسان «با من بخوان» قرار می‌دهد تا در طراحی فضای کتابخانه از آن‌ها بهره بگیرند.
تاکنون با کوشش‌ها و پیگیری‌های ماریت تورن کویست، حق انتشار هفت کتاب با تصویرگری او به برنامه‌ی «با من بخوان» هدیه شده و در مجموعه کتاب‌های این برنامه جا گرفته است. کتاب‌های «پرنده قرمز»، «فراتر از یک رویا»، «پیکو جادوگر کوچک»، «همه می‌روند برای خواب»، «تو مامانی‌ترین هستی!»، «جزیره‌ی شادی» و «لاک‌پشت و من» از جمله آثار ماریت هستند که از سوی انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان (کتاب تاک) به فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند.
لینک خرید آثار ماریت تورن کویست در کتاب هدهد
ماریت تورن‌کویست از سال ۱۳۹۴ به دعوت مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، پروژه‌ی بین‌فرهنگی تولید کتاب‌های تصویری باکیفیت را برای برنامه «با من بخوان» در ایران آغاز کرد. او در این پروژه، به‌عنوان مدیر هنری با گروهی از تصویرگران جوان و خلاق ایرانی همراه شد تا کتاب‌هایی که متن و تصویرهای باکیفیت دارند، برای کودکان ایرانی تولید شود. تاکنون دستاورد چندین سال کار پیوسته در این پروژه، تصویرگری باکیفیت و انتشار 9 کتاب نوشته‌ی محمدهادی محمدی است.
این پروژه همچنان ادامه دارد و کتاب‌های بیش‌تری از این مجموعه در دست تولید و انتشار هستند. دو کتاب از این مجموعه «هفت اسب، هفت رنگ» با تصویرگری نوشین صفاخو و «18+2 دارکوب» با تصویرگری سلیمه باباخان جوایز بین‌المللی زیادی را از آن خود کرده‌اند.
ادبیات کودک و نوجوان
این نخستین بار است که جایزه‌ی یوهانس ورمیر به هنرمندی اعطا می شود که عمدتاً به کار برای کودکان و نوجوانان متمرکز است. ادبیات کودکان و نوجوانان هلند هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی شهرت دارد. آثار ماریت تورن کویست نشان‌دهنده‌ی قدرتی است که ادبیات کودکان هلندی به آن شهرت دارد: یک شکل هنری تمام عیار و بدیع که در آن از موضوعات چالش‌برانگیز و گاه بحث‌برانگیز برای کودکان اجتناب نمی‌شود، مانند هویت جنسیتی، بحران تغییرات اقلیمی، نژادپرستی و جنگ. به گفته‌ی هیئت داوران سال 2024 این انتخاب نشان‌دهنده‌ی به رسمیت شناختن این موقعیت در زمینه‌ی هنر هلند و اهمیت اجتماعی آموزش فرهنگی است.
به مناسبت اهدای جایزه‌ی یوهانس ورمیر، وزارت آموزش، فرهنگ و علوم هلند نمایشگاهی از آثار ماریت تورن کویست در نزدیکی این وزارتخانه در لاهه واقع برای علاقه‌مندان دایر کرده است که از 4 نوامبر 2024 تا اواخر آوریل 2025 به روی علاقه‌مندان گشوده است.
