1. معرفی گروه هدف
تعریف دقیق گروه: کودکانی از کشورهای دیگر (مانند افغانستان، عراق و...) که به دلایل مختلفی چون جنگ، ناامنی یا مهاجرت اقتصادی وارد کشور شده‌اند. این گروه اغلب با موانع زبانی، فرهنگی و حقوقی در مسیر آموزش و زندگی اجتماعی مواجه‌اند.
موقعیت‌های رایج: مناطق حاشیه‌نشین، خانه‌های کودک، مدارس غیررسمی یا حمایتی، کارگاه‌ها، خانه.
چالش‌های اصلی: طرد اجتماعی، تبعیض، مشکلات اقامتی، ناآشنایی با زبان و فرهنگ رسمی کشور مقصد، احساس بی‌ریشه بودن.
2. نقش تسهیل‌گر در این گروه
انتظارات: کمک به کودکان برای احساس امنیت و تعلق، استفاده از کتاب برای آشنایی با فرهنگ جدید در فضایی همدلانه، حفظ هویت فرهنگی آن‌ها.
مهارت‌ها: شناخت دو یا چند فرهنگ، آشنایی با زبان کودک، حساسیت فرهنگی، توانایی کار در شرایط حقوقی پیچیده.
شیوه تعامل: پذیرنده، منعطف، مبتنی بر شنیدن و گفت‌وگو، استفاده از عناصر فرهنگی کودک.
3. محیط و فضای مناسب برای ترویج
ویژگی‌ها: امن، متنوع فرهنگی، بدون علامت‌های تحقیرآمیز یا سلطه‌جویانه.
توصیه: استفاده از تزئینات چندفرهنگی، ایجاد فضاهای خانوادگی، مشارکت کودکان در ساخت محیط.
ایمنی: رعایت هویت زبانی، پرهیز از اجبار در تطبیق فرهنگی، حفظ حریم روانی کودک.
4. انتخاب کتاب مناسب
معیارها: کتاب‌های چندزبانه، داستان‌هایی درباره مهاجرت، دوستی، تطبیق، قهرمانان مهاجر، حفظ فرهنگ بومی.
نمونه کتاب‌ها: «خانه جدید»، «قصه‌های سرزمین من»، «آرزوهای مهاجر»، «من از افغانستان آمده‌ام».
منابع: نشر کودک مهاجر، پروژه‌های فرهنگی مهاجرمحور، کتابک، کتابخانه‌های شهری با بخش مهاجر.
5. روش‌های بلندخوانی و تعامل
قبل از خواندن: گفت‌وگو درباره کشور مبدا، داستان خانواده، انتخاب کتاب با هم.
حین خواندن: ترجمه هم‌زمان، پرسش درباره تجربه‌های مشابه کودک، مقایسه فرهنگی.
بعد از خواندن: ساخت نقشه مهاجرت، نوشتن داستان زندگی خود، ساخت داستان دوفرهنگی.
6. فعالیت‌های مکمل پیشنهادی
- ساخت کتابچه‌ی «من کجایی‌ام»
- اجرای نمایش دوفرهنگی
- آموزش زبان فارسی از طریق داستان
- جشنواره‌های قصه‌های بومی
7. چالش‌های رایج و راهکارها
چالش‌ها: شرم فرهنگی، زبان ناآشنا، احساس نادیده‌گرفته شدن.
راهکارها: استفاده از زبان مادری کودک، مشارکت خانواده، معرفی شخصیت‌های مشابه فرهنگی در کتاب.
حفظ انگیزه تسهیل‌گر: یادگیری متقابل فرهنگی، ثبت تجربه‌های غنی انسانی، مشاهده رشد تدریجی کودک.
8. پیگیری و مستندسازی
ابزارها: نقاشی، دفترچه زبان، داستان زندگی، عکس از فعالیت‌ها (با رضایت).
روش مستندسازی: بررسی احساس تعلق، مشاهده پیشرفت زبانی، ارزیابی تعامل فرهنگی.
بازخورد: گفت‌وگو با خانواده، همکاری با مربیان فرهنگی، گفت‌وگو مستقیم با کودک.
📌 کتاب برای کودک مهاجر نه فقط رسانه‌ای آموزشی، بلکه پلی فرهنگی است؛ جایی برای حفظ هویت و گشودن راهی به جامعه‌ی جدید با احترام و همدلی.
