دستاوردهای پژوهشی در زمینه رشد و پرورش کودک و نوجوان، به شناخت دوره هایی در رشد زبانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی در کودکان انجامیده است. گرچه آهنگ پیشرفت تمامی کودکان در پیمودن این مراحل یکسان نیست، اما در روند رشد، گذار همگی آنان از این مراحل قطعی است. توجه به ویزگی های کودکان و نوجوانان در هر مرحله از رشد، سر نخ هایی را برای شناخت ادبیات مناسب آنان به دست می دهد. کودکان و نوجوانان برای پشت سر گذاردن هر مرحله خاص از رشد، به کتاب های ویژه ای نیاز دارند. این کتاب ها آن ها را در پیشروی به مراحل دیگر یاری می دهند. به همین سبب شناخت گوناگونی رشد و پرورش کودک و نوجوان برای تمامی والدین و کسانی که با کودکان سر و کار دارند ضروری است.
ادبیات و کتاب خوانی، اثری ژرف بر رشد و پرورش جنبه های مختلف زبانی، شناختی، شخصیتی و اجتماعی کودک و نوجوان دارد. فهرستی از ویژگی ها و تاثیر کتاب هایی که برای رشد جنبه های متفاوت کودکان و نوجوانان مناسب هستند در زیر آمده است.
| ویژگی‌های کودکان و نوجوانان ۱۰-۱۲ سال | فعالیت‌ها | کتاب‌های پیشنهادی |
| کودکان و نوجوانان در این سن آرام، آرام مفاهیم را تعمیم می‌دهند. از حروف ربط همچون «در این میان» و «مگر اینکه» استفاده می‌کنند. | کتاب‌هایی را در نقش الگو در نظر بگیرید. کودکان را تشویق کنید در تمرین‌های شفاهی از واژه‌های آن‌ها استفاده کنند. |
|
| پنجاه درصد کودکان و نوجوانان در این سن از جمله های پیچیده تر در گفتار و نوشتارهایشان استفاده می کنند. میانگین واژه‌ها در هر جمله به نه می‌رسد. | از الگوهای نوشتاری و شفاهی برای چیره شدن کودکان به مهارت‌های زبانی استفاده کنید. بحث درباره‌ی آثار ادبی فرصت‌های مناسبی را برای گسترش جمله‌های شفاهی فراهم می‌آورد. | |
| کودکان در این سن از جمله‌های مرکب با شبه جمله‌های تابعی که "با وجود این" و "علی رغم" شروع می‌شوند، استفاده می‌کنند. فعل‌های کمکی "احتمال داشتن، توانستن، بهتر بودن" نیز فراوان استفاده می‌شود. | آنان را به تمرین‌های زبانی، نوشتاری و شفاهی که میدان عمل آن‌ها را برای استفاده از ساختار جمله‌های مرکب گسترش می‌دهد، تشویق کنید. |
|
| مهارت‌های خواندن در کودکان و نوجوانان در این سن به سرعت تقویت می‌شود. گرچه در بین کودکان از یک گروه توانایی خواندن از گونه‌گونی گسترده‌ای برخوردار است. | برای ایجاد عادت خواندن به تنهایی، کتاب‌هایی در نظر بگیرید که از سطح خوانش مناسبی برخوردار باشند. |
|
| گاه میزان علاقه‌ی کودکان به کتابی خاص می‌تواند از میزان مهارت‌شان در خواندن بیشتر باشد. | روزانه، زمانی را در نظر بگیرید که این گونه کتاب ها را برای‌شان بلندخوانی کنید و آن ها گوش فرا دهند. | |
| کودکان و نوجوانان در این سن به آرامی ترتیب زمانی رویدادهای گذشته را درک می‌کنند. | کودکان را برای تجربه‌ی دیدگاه‌های متفاوت و چشم‌اندازهای تاریخی، به خواندن داستان‌های تاریخی و آثاری که دگرگونی‌های تاریخی را نشان می‌دهند تشویق کنید. |
|
| کودکان و نوجوانان در این سن نسبت به مسائل انتزاعی از اصول منطقی، استدلال و عملیات به قاعده استفاده می‌کنند. کودکان و نوجوانان در این سن از رویارویی با آثار پیچیده‌تر و دشوار لذت می‌برند. | به منظور پرورش فرایند فکری آن ها از راهبردهای پرسشگری و بحث و گفت‌و‌گو استفاده کنید. |
|
| کودکان و نوجوانان در این سن برای استقلال خود، به عنوان نشانه‌ای از شخصیت، ارزش قائلند. | آثاری فراهم آورید که مستقل شدن را هم در شخصیت‌های مونث و هم در شخصیت‌های مذکر نشان می‌دهد. |
|
| تغییرات سریع در روند رشد جسمی ممکن است در برخی کودکان و نوجوانان در این سن ایجاد کمرویی و انتقاد از خود کند و برخی دیگر را نسبت به ظاهر خود نگران نماید. | داستان‌هایی در اختیار آن ها بگذارید که تجربه‌های مشابه دیگر کودکان و نوجوانان را در اختیار آن ها بگذارد. | |
| کودکان از گروه‌های هم سن و سال خود تاثیر می‌پذیرند. | کتاب‌هایی را بخوانید و مورد بحث قرار دهید که گروه‌های هم‌سن و سال را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند. این گروه‌ها می‌توانند بر نگرش‌ها، ارزش‌ها و علائق تاثیرگذار باشند. |
|
| تفکر کودکان و نوجوانان در این سن به جامعه‌پذیری روی می‌آورد؛ آن‌ها می‌توانند نقطه‌نظرهای دیگران را درک کنند. آن‌ها به این احساس می‌رسند که دلیل‌ها و راه‌حل‌هایی که برای مسائل ارائه می‌دهند باید مورد قبول دیگران قرار گیرد. | برای کودکان و نوجوانان امکان بررسی نقطه‌نظرهای گوناگون را فراهم آورید. برای این کار، آثار ادبی بهترین منبع به شمار می‌آیند. | |
| کودکان به جای کاوش و جست‌وجوگری، مایلند کارها را به گونه‌ای شایسته به انجام برسانند. اگر نتوانند به معیارهای شخصی خود دست یابند احساس حقارت و بی‌لیاقتی در آن‌ها ایجاد می‌شود. | به افزایش آگاهی در حوزه‌های مورد علاقه کودکان کمک کنید؛ در ارتباط با این حوزه‌ها کتاب در اختیارشان بگذارید. برای انجام کارها در حد مورد انتظار کودکان، آن‌ها را یاری و تشویق کنید. | |
| در کودکان و نوجوانان در این سن حس عدالتخواهی بیدار می‌شود به گونه‌ای که در برابر کاستی‌ها قد علم می‌کنند. | کتاب‌هایی را بخوانید و مورد بحث قرار دهید که در آن‌ها مردم بر بی‌عدالتی پیروز می‌شوند، ابعادی از زندگی را بهبود می‌بخشند و یا پرسش‌های در باب زندگی مطرح می‌کنند. | |
| گروه های همسان بر کودکان و نوجوانان در این سن تاثیر عمیق می‌گذراند. سازگاری با والدین کم و با همسالان در موقعیت‌های اجتماعی افزون می‌شود. آن ها ممکن است با والدین از در اعتراض و اختلاف درآیند. چنانچه تفاوت میان ارزش‌های خانوادگی و همسالان عمیق باشد، احتمال دارد کودکان و نوجوانان در این سن به برخورد و کشمکش متوسل شوند. | برای کمک به آن‌ها گزیده‌ای از آثار ادبی و فرصت‌هایی برای بحث و گفت و گو فراهم آورید. | |
| کودکان و نوجوانان در این سن با آرزوها و آرمان‌های همجنسان خودپیوندی ژرف پیدا می‌کنند: دخترها ممکن است در کارهای پسرانه ناموفق و پسرها نیز در وظایف مربوط به دختران ناموفق باشند. | برای آن ها کتاب‌های گوناگون و فرصت‌هایی برای بحث فراهم آورید که رفتارهای کلیشه‌ای را در بین همجنسان منع می‌کند و بر توانمندی هر دو جنسیت در ایفای نقش‌های گوناگون، تاکید دارد. |
|
