راهنمای ترویج خواندن کودک ۳ تا ۶ سال
سنین ۳ تا ۶ سالگی دوره‌ای سرشار از کشف، خیال‌پردازی و زبان‌آموزی است. در این بازه، کودک شما توانایی دنبال‌کردن داستان‌ها، درک مفاهیم ابتدایی، و بیان احساسات خود را از طریق کلمات و تصاویر به‌سرعت گسترش می‌دهد. کتاب و قصه، کلید درهای این دنیای تازه‌اند.
📘 چرا خواندن در این سن اهمیت دارد؟
-
تقویت زبان و گفتار از طریق واژگان تازه و ساختارهای جمله.
-
پیش‌نیازهای سوادآموزی مانند آشنایی با چاپ، ترتیب داستان، و جهت خواندن.
-
افزایش تمرکز و دقت شنیداری.
-
رشد تخیل، همدلی و درک احساسات.
-
پایه‌گذاری عادت مطالعه برای سال‌های آینده.
📚 چه کتاب‌هایی برای ۳ تا ۶ ساله‌ها مناسب‌اند؟
|
نوع کتاب |
ویژگی‌ها |
|---|---|
|
کتاب‌های تصویری داستانی |
با متن‌های بلندتر، شخصیت‌پردازی و خط داستانی ساده. |
|
کتاب‌های شعر و ترانه |
آهنگین، تکرارپذیر، با استعاره‌های ساده و لذت‌بخش. |
|
کتاب‌های غیر داستانی ساده |
معرفی مشاغل، جانوران، بدن انسان، طبیعت و... |
|
کتاب‌های الفبا و اعداد |
با تصویرسازی خلاق و بدون فشار آموزشی. |
|
متل‌ها و ترانه‌های عامیانه |
غنی از زبان و فرهنگ، همراه با حرکت یا بازی. |
|
قصه‌گویی بدون کتاب |
قصه‌هایی از حافظه یا تخیل، به‌ویژه پیش از خواب. |
👪 چگونه بخوانیم؟
-
کودک را در آغوش بگیرید، فضای آرام و صمیمی بسازید.
-
با صدای بلند و لحن نمایشی بخوانید.
-
از کودک بخواهید درباره تصاویر و اتفاقات داستان صحبت کند.
-
اگر خواست، یک کتاب را بارها برایش بخوانید.
-
از او بخواهید داستان را به زبان خودش بازگو کند یا پایان جدیدی بسازد.
-
بعد از خواندن، با هم نقاشی بکشید، نمایش بازی کنید یا از دل داستان، شعر بسازید.
📌 پیشنهادهایی برای والدین
|
پیشنهاد |
توضیح |
|---|---|
|
پیش‌مطالعه کتاب |
پیش از بلندخوانی، خودتان یک بار کتاب را بخوانید تا اجرای روانی داشته باشید. |
|
انتخاب مشارکتی |
به کودک اجازه دهید خودش کتاب را انتخاب کند؛ این مشارکت انگیزه می‌آفریند. |
|
بازدید از کتابخانه و کتاب‌فروشی |
به تجربه کودک برای لمس و دیدن کتاب‌ها بیفزایید. |
|
برنامه‌ی منظم مطالعه |
زمان‌هایی مشخص در روز (مثل پیش از خواب یا بعد از ناهار) را به خواندن اختصاص دهید. |
🎨 فعالیت‌های پس از خواندن
-
کشیدن نقاشی از شخصیت یا صحنه‌ی محبوب داستان.
-
اجرای نمایش کوتاه با عروسک یا خود کودک.
-
ساختن کتاب تصویری دست‌ساز با کمک کودک.
-
گفتوگو درباره «اگر جای شخصیت داستان بودی، چه می‌کردی؟»
با کتاب، خیال کودک پرواز می‌کند، زبانش شکوفا می‌شود، و ذهنش برای ورود به مدرسه آماده می‌گردد. این دوره، پایه‌ای طلایی برای پرورش یک خواننده‌ی مستقل و علاقه‌مند است.
اگر یک روز همراه مادر به شهر بروید چه اتفاقاتی در انتظار شماست؟ اگر روزی دیگر همراه پدر به اردو بروید چه؟
کتاب «فقط من و مامان / فقط من و بابا» دو داستان در یک کتاب است. در داستان اول قهرمان داستان همراه مادر خود به شهر می‌رود. او قورباغه سبز، حیوان خانگی‌اش را نیز همراه خود آورده است. آن‌ها برای رفتن به شهر سوار قطار می‌شوند، به دیدن موزه جانوران می‌روند و تصمیم می‌گیرند ناهار خود را در یک رستوران بخورند. اما همه چیز به خوبی و خوشی پیش نمی‌رود و قهرمان داستان مرتب به دردسر می‌افتد. پس از پایان این داستان می‌توانید کتاب را بچرخانید و از انتها، داستان «فقط من و بابا» را بخوانید. آن‌ها در این داستان به اردو (کمپینگ) می‌روند. داستان، تلاش‌ها و اشتباه های کودک قهرمان داستان و همراهی پدرش را روایت می‌کند.
دوشنبه, ۲۵ مرداد
حفظ کره‌ی زمین و گیاهان و جانورانی که روی آن زندگی می‌کنند وظیفه تک تک ماست، چه کودک باشیم و چه بزرگسال. کودکان برای حفاظت از کره‌ی زمین چه می‌توانند بکنند؟
کتاب «من دنیا را دوست دارم» راهکارهایی ساده پیش پای کودکان می‌گذارد تا دست به کار شوند و جهان را مکانی پاکیزه‌تر، سبزتر و شادتر سازند. کارهایی مانند ریختن زباله‌ها در سطل، عشق ورزیدن به جانوران و طبیعت، بستن شیر آب هنگام مسواک زدن، ساخت کارهای دستی هنری با مواد دورریختی و بسیاری فعالیت‌های دیگر.
شنبه, ۲۳ مرداد
اتوبوس سواری جالب است و زمانی که در ایستگاه منتظر اتوبوس هستی ماجراهای سرگرم کننده آغاز می‌شود. مسافران اتوبوس چه کسانی هستند؟ آن‌ها تا اتوبوس سر برسد، زمان خود را چگونه می‌گذرانند؟ کتاب «ایستگاه» را ورق بزنیم تا پاسخ این پرسش‌ها را بیابیم.
«ایستگاه» یک کتاب تصویری است. کودک می‌تواند تصاویر کتاب را مرور کرده و داستان را از زبان خود روایت کند. در هر صفحه جایی نیز برای نوشتن متن دلخواه برای کتاب توسط کودک در نظر گرفته است. کودک می‌تواند برای هفت شخصیت کتاب نیز به دلخواه خود نامی انتخاب کند و زیر تصویر آن‌ها بنویسد.
شنبه, ۲۳ مرداد
آبی کوچولو و زود کوچولو با من دوست هستند. روزی آبی کوچولو در غیاب پدر ومادرش به دیدن زرد کوچولو می رود. اما زرد کوچولو در خانه نیست. آبی کوچولو همه جا را به دنبال او می گردد. آن ها با دیدن یکدیگر، از خوشحالی همدیگر را در آغوش می گیرند و هر دو به یک زنگ در می آیند، سبز. حالا پدر و مادر آن ها را نمی شناسند!
چهارشنبه, ۶ مرداد
لی لی دختر کوچولویی است که دوست دارد هر روز به گردش برود. او «هیچ وقت نمی‌ترسد. حتی وقتی هوا کم کم تاریک می‌شود» چون همیشه سگش او را همراهی می‌کند. غافل از این که سگش بسیار ترسو است و به طوری که همه چیز را به شکل هیولا و ارواح ترسناک می‌بیند، مثلا شاخ و برگ‌های درخت به چشمش چهره‌های ترسناک است، یا صندوق پستی در نظر او به هیولایی با دندان‌های تیز تبدیل می‌شود یا وقتی لی لی در حال لذت بردن از غروب خورشید و غذا دادن به اردک‌هاست، هیولای دریاچه بر او ظاهر می شود!
چهارشنبه, ۲۳ تیر
با بازی «غلطه آی غلطه – کجای حرفم غلطه» آشنا هستید؟
این بازی جذاب، افزون بر ایجاد تمرکز و دقت در مخاطب، همکاری فعال وی را در بازی به همراه دارد.
یکشنبه, ۶ تیر
«همه ما ماهی سیاه کوچولو هستیم» شاید این سخن فرهنگ‌بانوی ایران، توران میرهادی پارادوکسکال به نظر برسد؛ بانویی را که تمام عمر به کار گروهی و فعالیت فرهنگی و مدنی با بهره‌گیری از خرد جمعی مشغول بوده، با ماهی سیاه کوچولوِ تک‌رو چه کار؟
به‌نظر می‌رسد سرآغاز مدرنیته برمی‌گردد به تتبعات و یا جستارهای میشل مونتنی که می‌نوشت، «من وقتی از خودم می‌نویسم از انسان نوعی سخن می‌گویم.» یا من اندیشنده دکارت که در پی شک علمی خود می‌گوید، «می‌اندیشم پس هستم.» آیا اهمیت این سخنان تنها منحصر به برجسته‌کردن ذهن فردی در عالمی انتزاعی به‌عنوان فاعل شناسا است؟ کانت هم در مقاله «روشنگری چیست؟» روشنگری را به بلوغ عقلی گره می‌زند، یعنی انسانی که مستقل می‌اندیشد و در بیان اندیشه‌اش دلیر است.
چهارشنبه, ۲ تیر
کسانی هستند که کار ما را برای پیدا کردن یک کتاب خوب، آسان می‌کنند. آن‌ها خودشان نویسنده و پژوهشگر و کارشناس ادبیات کودکان هستند و با موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان همکاری دارند.
برای آشنایی با این موسسه سراغ محمدهادی محمدی رفتیم که یکی از پایه‌گذاران موسسه است.
او همان شروع گفتوگو کلی اطلاعات مفید به ما داد:
دوشنبه, ۳۱ خرداد
مواد و ابزار لازم برای ساخت جای دانه پرندگان
پاکت شیر یا آبمیوه
چسب
تعدادی چوب متوسط
قیچی
رنگ گواش
دانه
طناب باریک
یکشنبه, ۲۶ اردیبهشت
روز عروسی خانم لاک پشته بود و همه دوستان و آشنایان دور هم جمع شده بودند که ناگهان بارانی از زباله روی سرشان ریخت. لاکی، برادر عروس، دیگر طاقت این وضع را نداشت و تصمیم گرفت هر طور شده جلوی آدم‌ها را بگیرد. خانواده و دوستانش به او هشدار دادند که نرود، چون حریف آدم‌ها نخواهد شد و به جایش سر از تنگ کوچک ماهی یا قابلمه سوپ در خواهد آورد! اما او عزمش را جزم کرده بود. لاکی در کنار رودخانه با گروهی از دانش‌آموزان و معلم شان روبرو می‌شود و از ترس دنبال جایی برای پنهان شدن می‌گردد. اما از بد حادثه سرش در یک بطری شیشه‌ای گیر می‌کند.
چهارشنبه, ۲۲ اردیبهشت
بیش از یک دهه از فعالیت گروه «بررسی آثار بازنویسی و بازآفرینی شده از ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان» شورای کتاب کودک می گذرد. کتابک گفت وگویی را با فروغ الزمان جمالی، از اعضای قدیمی شورای کتاب کودک و کسی که به پیشنهاد او این گروه ۱۲ سال پیش تشکیل شد، انجام داده است. جمالی یکی از نخستین کسانی که به همراه جعفر پایور اهمیت این مسئله را دریافت و از آن زمان تاکنون برای بالا بردن کیفیت این آثار فعالیت می کند. او در سال ۱۳۸۷ جایزه جعفر پایور را برای تشویق افراد یا نهادهای فعال در حوزه بازنویسی از ادبیات کهن فارسی برای کودکان بنیان گزاری کرد.
در زیر گفت و گوی کتابک با او را می خوانید:
دوشنبه, ۲۰ اردیبهشت
مواد و وسایل مورد نیاز
رنگ گواش
جعبه کفش
قیچی
چسب
روش کار
شنبه, ۱۸ اردیبهشت
وسایل مورد نیاز:
جعبه مستطیل شکل کوچک
درب داخلی شامپو
درب شامپو
بند
رنگ
چسب
قیچی یا کاتر
سه شنبه, ۳۱ فروردین
کتاب «می‌خواهم پاندا را نجات دهم» یکی دیگر از داستان‌های دوخواهر و برادر ماجراساز یعنی لولا و چارلی است. این‌بار داستان از اینجا شروع می‌شود که روز نجات جانوران در مدرسه است و لولا و دوستش لوتا مثل همیشه ذوق‌زده‌اند. آن‌ها فکر می‌کنند که باید زرافه‌ی گردن دراز را از شر ابرها نجات دهند. اما چارلی و دوستش مارو شروع می‌کنند به توضیح دادن برای آن‌ها که برای نجات جانوران چه باید کرد. آن‌ها داستان انقراض جانوران را برای خواهرانشان بازگو می‌کنند و برای درک بیشتر خطر انقراض، به سراغ کتاب‌ها می‌روند.
شنبه, ۲۱ فروردین
کتاب «پنهان می‌شویم، پیدایمان کن» یک کتاب تصویری است که اتکای آن به جای متن، بر تصاویر است و خواننده را تشویق می‌کند جانورانی را پیدا کند که در زیستگاه طبیعی‌شان پنهان شده‌اند. آنچه در کتاب «پنهان می‌شویم، پیدایمان کن» خوزه آروئگو آمده است، همان بازی قایم باشک است که همه کودکان، تقریبا در هر جای دنیا آن را می‌شناسند.
شنبه, ۱۴ فروردین
آیا پری دندان وجود دارد؟ شخصیت مرد رفتگر چطور، آیا وجود خارجی دارد؟ این پرسش ها به ظاهر پیش پا افتاده اند، اما پاسخ کودکان به آن ها نشانگر مهمی است از چگونگی رشد شناختی آنان. برای سال ها تخیل را ابزاری می دانستند که کودکان با آن از واقعیت می گریزند و هر گاه که به سن مشخصی برسند، آن را کنار می گذارند و با جهان راستین سر و کار پیدا می کنند.
یکشنبه, ۱۶ اسفند
کتاب های مجموعه مفاهیم بنیادی ریاضی به ترتیب عبارتند از: ۱- سوپ جلبک دریایی (تناظر) ۲- سه آتش نشان کوچولو (جور کردن و مرتب سازی) ۳- ساعت چند است؟ (ساعت) ۴- بیب بیب، ویژویژ (الگوها) ۵- هویج کمر، هویج بیشتر ( مقایسه مقادیر) ۶- بهترین رژه حشرات (مقایسه اندازه ها) ۷ – یک جفت جوراب (جفت کردن) ۸- بلدم بشمارم (شمارش اعداد)
یکشنبه, ۲ اسفند
جم جمک برگ خزون، بازآفرینی تازه ای از ترانه-متلی به همین نام است. ترانه- متل‌های ایرانی برای کودکان یا ساختاری شکسته دارند، یا محتوای آن‌ها آکنده از خشونت است و دیگر مناسب کودک خردسال نیست. این ترانه- متل‌ها به سبب آهنگ و ریتم زیبا اگر به درستی بازآفرینی شوند، می‌توانند هم بهترین زبان آموزها برای کودکان باشند و هم زیبایی‌های زندگی را به آن‌ها یادآور شوند.
چهارشنبه, ۲۸ بهمن
حس می کنم با دستم، من می بینم با چشمم، من می چشم با این زبون، صداها را من با گوشم می شنوم و بو می کنم با بینی مجموعه ی پنج جلدی است که اطلاعاتی را در باره ی حس های لامسه، بینایی، چشایی، شنوایی و بویایی به مخاطب می دهد.
سه شنبه, ۱۳ بهمن
«این گوزن مال من است» داستان پسری به نام ویلفرد و گوزنی است که یک دفعه سر و کله‌اش پیدا می‌شود و ویلفرد تصور می‌کند او جانور دست‌آموزش است. اما به‌تدریج متوجه می‌شود، ویلفرد که جانوری از حیات‌وحش است، زندگی را با قوانین مورد قبول خودش می‌گذراند، نه قوانینی که ویلفرد وضع کرده است و برای هیچ‌کسی هم نیست.
سه شنبه, ۶ بهمن
از برگ‌ها در بسیاری از فعالیت‌های آموزشی می‌توان بهره جست. برای نمونه، با گردآوری برگ‌های گوناگون و رنگارنگ همراه با کودکان، می‌توان جانوران جالبی ساخت. تنوع در شکل و فرم برگ‌ها، این امکان را به کودک می‌دهد تا با خلاقیت و فانتزی، آن چه را در سر دارد بپروراند و به آن موجودیت ببخشد.
یکشنبه, ۴ بهمن
اگر دوست داری یک نهنگ ببینی، باید بدانی که به چه چیزهایی نگاه نکنی. رزهای صورتی، پلیکان‌ها، دزدان دریایی و...
اگر می‌خواهی یک نهنگ ببینی، باید چشم بدوزی به دریا و صبر کنی و صبر کنی و صبر کنی...
شنبه, ۲۶ دی
موش کوچولو عاشق بافتن است. سرانجام روزی یکی از کلاف های زن مزرعه دار نصیبش می شود و دوستانش هم به او کمک می کنند تا به آرزویش برسد. جوجه تیغی دو تا از تیغ هایش را به او می دهد تا از آن ها به جای میل بافتن استفاده کند. موش کوچولو در حال بافتن به سوی خانه اش به راه می افتد و چنان غرق کارش است که اگر قورباغه و سنجاب مواظبش نبودند ممکن است اتفاق بدی برایش بیفتد.
دوشنبه, ۲۱ دی
شمارورزی لولوپی+۰ آموزش ریاضی از راه ادبیات است که آموزش ریاضی را معنادار، لذت‌بخش و هدف‌مند می‌کند. در شمارورزی لولوپی+۰ که ویژه‌ی کودکان۳ تا ۶ سال و کودکان با نیازهای ویژه است، شناخت پایه‌ها یا بنیادهای پیش‌عددی از راه داستان به کودکان آموزش داده می‌شود.
یکشنبه, ۲۰ دی