راهنمای ترویج خواندن در خانه و خانواده
خواندن، از خانه آغاز می‌شود. پایه‌های عادت به مطالعه در نخستین سال‌های زندگی کودک و در محیط خانواده شکل می‌گیرد. اگر فضای خانه برای خواندن و گفت‌وگو پیرامون کتاب‌ها آماده و انگیزه‌بخش باشد، کتابخانه و مدرسه با زمینه‌ای تقویت‌شده روبه‌رو می‌شوند.
کودکی که از دو یا سه سالگی با کتاب تصویری آشناست و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در مسیر شکل‌گیری عادت پایدار مطالعه قرار دارد. وقتی فرزندتان شما را در حال خواندن کتاب، روزنامه یا مجله می‌بیند و در گفت‌وگوهای خانوادگی پیرامون مطالب جالب مشارکت می‌کند، مطالعه برای او به یک فعالیت لذت‌بخش و طبیعی تبدیل می‌شود.
نقش والدین در ساختن خانه‌ای کتاب‌محور
|
روش |
توضیح |
|---|---|
|
بلندخوانی منظم |
برای فرزندتان، حتی از نوزادی، کتاب بخوانید. |
|
کتاب به‌عنوان هدیه |
در مناسبت‌ها به‌جای اسباب‌بازی، کتاب هدیه بدهید. |
|
مطالعه خانوادگی |
لحظه‌هایی برای خواندن جمعی، و گفت‌وگو درباره کتاب‌ها ایجاد کنید. |
|
در دسترس بودن کتاب |
قفسه‌ای از کتاب‌های مناسب سن کودک در خانه داشته باشید. |
|
الگوی رفتاری |
خودتان نیز در برابر کودک مطالعه کنید. |
چرا ترویج مطالعه در خانه اهمیت دارد؟
-
رشد زبان و شناخت کودک را تسریع می‌کند.
-
تقویت پیوندهای عاطفی با والدین از طریق لحظات مشترک خواندن.
-
آمادگی برای مدرسه و یادگیری مستقل.
-
افزایش تخیل و خلاقیت.
راهنماهای سن‌محور برای ترویج خواندن
برای اثربخشی بیشتر، توصیه‌ها را بر اساس مراحل رشد کودک دسته‌بندی کرده‌ایم:
👶 کودک ۰ تا ۳ سال
-
استفاده از کتاب‌های مقوایی، پارچه‌ای و تصویری با رنگ‌های شاد.
-
همراهی کتاب‌خوانی با آهنگ، لحن نمایشی و اشاره.
-
انتخاب کتاب‌هایی با شعرهای کوتاه، حیوانات، بدن انسان.
🧒 کودک ۳ تا ۶ سال
-
قصه‌گویی خلاق با مشارکت کودک.
-
کتاب‌های تصویری با داستان‌های ساده و شخصیت‌های تکرارشونده.
-
ایجاد گفت‌وگو: «به نظرت بعدش چی می‌شه؟»
👧 کودک ۶ تا ۹ سال
-
تشویق به خواندن مستقل کتاب‌های ساده.
-
استفاده از کتاب‌های واقع‌گرا، طنز، و داستان‌های فانتزی سبک.
-
آغاز دفترچه‌ی خاطره‌نویسی از کتاب‌ها.
👦 کودک ۹ تا ۱۲ سال
-
انتخاب کتاب‌های بلند با شخصیت‌پردازی قوی.
-
گفت‌وگو درباره موضوعات اخلاقی، تصمیم‌گیری‌ها و پایان‌های داستان.
-
استفاده از فهرست‌های جایزه‌های کتاب کودک برای انتخاب.
🧑 نوجوان ۱۲ سال به بالا
-
آشنایی با ژانرهای متنوع: معمایی، علمی-تخیلی، زندگی‌نامه.
-
دعوت به نقد و تحلیل کتاب‌ها، نگارش مرور کتاب.
-
شرکت در باشگاه کتاب‌خوانی نوجوانان.
یک روز صبح جرج تصمیم می‌گیرد تا ظهر دنیا را نجات دهد. اما او چندان مطمئن نیست چگونه باید این کار را انجام دهد. پدربزرگ پیشنهادهایی می‌دهد و خواهرش، فلورا، آن‌ها را در اجرای پیشنهادها همراهی می‌کند.
با این پیشنهادها نجات دنیا بیشتر از آن چیزی که جرج پیش‌بینی کرده بود هیجان‌انگیز از آب در می‌آید. کارهایی مانند بازمصرف ظرف ماست صبحانه، انداختن پوست موز در سطل کمپوست، خشک کردن لباس‌های شسته شده در آفتاب به جای استفاده از خشک کن برقی، جدا کردن وسایلی که دیگر استفاده نمی‌شوند و اهدا به خیریه، و تعمیر اسباب‌بازی شکسته و استفاده مجدد از آن. پیشنهادهای پدربزرگ، جرج را با چهار روش نجات کره زمین، بازکاهی، بازمصرف، بازیافت و بازسازی آشنا می‌کند.
یکشنبه, ۲۸ شهریور
کودکان و میکروب‌ها جداناشدنی هستند! عطسه، سرفه، آبریزش بینی و کثیفی دست‌ها واقعیت‌هایی در زندگی روزانه کودکان هستند. به همین خاطر برای آموزش کودکان درباره‌ی میکروب‌ها و راه‌های تمیز و سلامت ماندن هیچ‌وقت زود نیست. در مهدکودک، در مدرسه، در خانه، و هر کجای دیگر، کودکان لازم است بیاموزند میکروب‌ها برای پخش کردن نیستند. کتاب «میکروب‌ها برای پخش کردن نیستند!» به کودکان می‌آموزد میکروب‌ها چه هستند، چه می‌کنند، چرا پخش نکردن آن‌ها مهم است و چه راه‌هایی برای کنترل و پخش نشدن آن‌ها وجود دارد.
شنبه, ۲۷ شهریور
شاید «خواندن» یک کتاب بدون کلام غیر منطقی به نظر برسد. از آن گذشته چگونه می توانید بدون متن، مهارت های سواد اولیه را آموزش دهید؟ و چگونه می توانید داستان بخوانید؟
این نوع کتاب ها مزایایی برای کودکان دارند و اگر تا به حال این کار را نکرده اید، حتما از کتاب های تصویری بدون کلام به عنوان بخشی از فعالیت کار گفتار درمانی استفاده کنید. طبق مطالعات جدید، این کار در آموزش کودکان نوپا اهمیت دارد و آن ها را معرض زبان غنی تری قرار می دهد.
سه شنبه, ۲۳ شهریور
این کتاب اطلاعاتی کلی در باره خزندگان مناطق مختلف دنیا به مخاطب می دهد. اطلاعاتی مانند چرخه زندگی، شکار، تغذیه یا چگونه این جانوران محیط خود را حس و به تغییرات آن پاسخ می دهند. در این کتاب همچنین به دوزیستان اشاره می شود.
یکشنبه, ۲۱ شهریور
آقای «فوک‌فایر» پیرمرد تنهایی است که در یک کلبه‌ی چوبی قدیمی در خارج از شهر و در کنار جنگل زندگی می‌کند. او غرغرو و بداخلاق است و از کیک میوه‌ای و توله سگ‌ها بدش می‌آید. تنها چیزی که دوست دارد پرندگان هستند. او نقاشی کشیدن از پرندگان را هم دوست دارد.
با فرا رسیدن فصل سرما پرندگان به سمت جنوب مهاجرت خواهند کرد. آقای فوک فایر برای تشویق پرندگان به ماندن در حیاط خانه‌اش برای آن‌ها غذا می‌گذارد. اما سنجاب‌ها غذای پرندگان را می‌خورند و آنقدر زبل و باهوش هستند که همه نقشه‌های آقای فوک‌فایر برای فراری دادنشان را خنثی کنند. در آخر با فرا رسیدن زمستان پرندگان می‌روند و آقای فوک‌فایر تنها و غمگین برجا می‌ماند. سنجاب‌ها تصمیم می‌گیرند به جبران غذاهایی که خورده‌اند آقای فوک‌فایر را خوشحال کنند.
شنبه, ۲۰ شهریور
فلورا ده سال دارد. پدر و مادرش طلاق گرفته اند و او با مادرش زندگی می کند. مادر فلورا عاشق نوشتن داستان های عاشقانه است در حالی که فلورا کمیک استریپ های فانتزی را ترجیح می دهد. فلورا تنهاست و از نظر مادرش، دختری عجیب و غریب که نمی تواند با اطرافیانش ارتباط برقرار کند.
داستان از آن جایی آغاز می شود که فلورا از پنجره اتاقش شاهد مکیده شدن سنجابی در جاروبرقی همسایه شان می شود. فلورا سنجاب را نجات می دهد، سنجابی که حالا دیگر یک سنجاب معمولی نیست و می تواند شعر بگوید. مادر فلورا با نگه داری سنجاب در خانه مخالف است و از این به بعد است که ماجراهای داستان شکلی دیگر می گیرند.
چهارشنبه, ۱۷ شهریور
هاپو دوست دارد در کارهای باغبانی به پدربزرگش کمک کند. او دوست دارد باغچه‌ای برای خودش داشته باشد. پدربزرگ او را راهنمایی می‌کند که چه بذری بکارد و چه‌طور از باغچه‌اش مراقبت کند.
چهارشنبه, ۱۷ شهریور
هانا هیولای کوچک بامزه، پشمالو و سبز رنگ یک کابوس برای محیط زیست است! او تمام چراغ‌ها را روشن می‌گذارد، با صدای بلند تلویزیون می‌بیند، وسایلی که نمی‌خواهد را به کسی نمی‌دهد، شیر آب را موقع مسواک زدن باز می‌گذارد، تا اینکه یک شب، در حالی‌که برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش را می‌بیند، برق می‌رود و همه جا خاموش می‌شود. هیولای سبز متوجه می‌شود دنیایی بزرگ در بیرون خانه‌اش وجود دارد و او می‌تواند تغییری در وضعیت محیط‌زیست به وجود آورد.
یکشنبه, ۱۴ شهریور
«دابودیم» موجود تخیلی فیل مانندی است. اما دابودیم واقعاً چیست؟ در طول کتاب به دابودیم نقش‌های مختلفی نسبت داده می شود. اما دابودیم بهتر است خودش باشد. در پایان دابودیم فقط دابودیم است!
با ورق زدن هر صفحه‌ی کتاب، کودک سعی می‌کند حدس بزند دابودیم چیست و به همراه تصاویر کتاب دابودیم را در نقش‌های مختلف تصویر می‌کند تا آخر که به نظر می‌رسد دابودیم فقط دابودیم است!
شنبه, ۱۳ شهریور
هازل گریس لنگستر دختر شانزده ساله ای است که به سرطان مبتلاست و به اصرار خانواده برای مقابله با افسردگی ناشی از بیماریش در جلسه های گروهی خودیاری شرکت می کند. او از حضور در جلسه های گروه های خودیاری بیزار است ولی روزی در یک از این جلسه ها با آگوستوس واترز آشنا می‌شود.
آگوستوس (گوس) به سبب سرطان استخوان یکی از پاهایش را از دست داده است، او پسری باهوش و جذاب است و در اولین برخورد، هازل را مجذوب خود می کند. آگوستوس که شخصیتی قوی دارد و با بیماری خود کنار آمده است، تاثیر عمیقی بر هازل می گذارد و اعتماد و باورش به زندگی و انسان ها را به او بازمی گرداند.
چهارشنبه, ۱۰ شهریور
کتاب « میلیون ها گربه » داستان زوج پیری است که چون تنها هستند نمی‌توانند خوشحال باشند. پیرزن آرزوی داشتن یک بچه گربه می‌کند و پیرمرد به سوی تپه‌ای می‌رود که میلیون‌ها و میلیاردها گربه روی آن زندگی می‌کنند. پیرمرد می‌خواهد زیباترین بچه گربه را انتخاب کند، اما نمی‌تواند. همه آن‌ها زیبا هستند. پس به همراه میلیون‌ها گربه به خانه بر می‌گردد. اما وقتی به خانه می‌رسند به این نتیجه می‌رسند این همه گربه را نمی‌توانند سیر کنند.
پس از گربه‌ها می‌خواهند خودشان انتخاب کنند کدامشان زیباترین است تا پیش آن‌ها بماند. گربه‌ها با هم دعوا می‌کنند. پیرمرد و پیرزن داخل خانه فرار می‌کنند. وقتی بیرون می‌آیند از گربه‌ها خبری نیست و تنها یک گربه باقی مانده که چون فکر می‌کرده معمولی است، گربه‌های دیگر با او کار نداشته‌اند. زوج پیر بچه گربه را به خانه می‌برند و به او غذا می‌دهند. آن‌ها معتقدند او زیباترین گربه است.
دوشنبه, ۸ شهریور
کتاب دایناسورها در قالب کمیک استریپ درباره دایناسورها، انواع آن‌ها، ساختمان بدن، تغذیه و چگونگی دفاع و انقراض آن‌ها اطلاعاتی به مخاطب می‌دهد. ارایه اطلاعات در کتاب مستقیم و خلاقانه و هم چنین عنوان‌بندی شده است.
یکشنبه, ۷ شهریور
این کتاب در باره بعضی از جانورانی که در باغ زندگی می کنند و هم چنین محیط زیست آن ها اطلاعاتی به مخاطب می دهد.
شیوه ارایه اطلاعات کتاب غیر مستقیم و در قالب داستان است که در آن مخاطب به مشاهده و توجه به محیط اطراف و طبیعت تشویق می شود و نکاتی علمی را در باره برخی جانوران می آموزد.
شنبه, ۶ شهریور
کتاب «سفر به خیر قطره کوچولو» داستان سفر یک قطره آب است. قطره کوچکی در ته ظرف گربه تنها است. او تصمیم می‌گیرد به کمک آفتاب خودش را به آسمان برساند؛ درست مثل بخار چای داغ. وقتی به آسمان می‌رسد هوا آنقدر سرد است که تبدیل به قطره آب می‌شود و سپس دانه برف و بعد می‌بارد و دریا و کوه‌ها و دشت را کشف می‌کند.
چهارشنبه, ۳ شهریور
شخصیت اصلی داستان، دختری است به نام لیزی. او مادرش را از دست داده است و از پدرش مراقبت می کند. لیزی از تصمیم پدرش برای شرکت در مسابقه ی انسان های پرنده حمایت می کند هرچند عمه دورین با این کار سخت مخالف است. پدر لیزی تلاش می کند با استفاده از بال هایی که ساخته است پرواز کند. بال هایی از جنس پر، نخ، مقوا و ... ایمان.
دوشنبه, ۱ شهریور
کتاب «بازخوانی پائولو فریره: با تمرکز بر کودک و آموزش کودکان» بررسی یکی از مطرح ترین چهرهای روان شناسی و تعلیم و تربیت است. ناصر یوسفی، نویسنده ی کتاب که از نویسندگان و پژوهشگران حوزه ی ادبیات کودک در ایران است در پیشگفتار تأکید می‌کند آنچه در این اثر نوشته دریافت و بازخوانی او از اندیشه‌های فریره است و چه بسا دیگران تفسیر متفاوتی از آثار فریره داشته باشد. زیرا در ایران او بیشتر در مقام یکی از نظریه‌پردازان سوادآموزی و تفکر انتقادی مطرح شده است.
در حالی که اندیشه‌هایش فقط به این حوزه محدود نمی‌شود و چهرهای چندگانه دارد. بسیاری او را فیلسوف تعلیم و تربیت می‌دانند. اما در کنار آن روان‌شناس و نظریه‌پرداز فرهنگ و سیاست نیز است. او یکی از منتقدان روانشناسی رفتارگرا محسوب می‌شود و رفتارگرایان را در شناخت آدمی ناتوان می‌داند. زیرا تحت تاثیر آراء «اریک فروم» از طرفداران «روانشناسی انسان‌گرا» است و تعریف خاص خود را از انسان دارد: «انسانی که فریره معرفی می‌کند برای آگاهی خود می‌کوشد، از موانع و محدودیت‌هایی که قدرت‌ها برای او ساخته‌اند عبور می‌کند، شک می‌کند و سکوت خود را می‌شکند. انسان فریره همان قدر که منتقد است، اهل گفت و شنود است، رؤیاپرداز است، خلق می‌کند و به زندگی و به آینده امیدوار است»
دوشنبه, ۱ شهریور
کتاب «تعطیلات با ابوقراضه» داستانی درباره‌ی دو نسل و دو روش زندگی است. ویلیام و ملیسا دو نوجوان امروزی هستند که حاضر می‌شوند به ازای دریافت پول، با پدربزرگی که گوشش نمی‌شنود و مادربزرگی که چشمانش ضعیف است و مدام در حال بگومگو هستند، ۱۰ روز را در خانه‌ای ییلاقی سر کنند.
یکشنبه, ۳۱ مرداد
سایمن ماشین زرد، ماشین آبی و ماشین سبز را به فردیناند می‌دهد و فردیناند ماشین قرمز معرکه‌اش را به سایمن می‌دهد. فردیناند می‌گوید: «معامله معامله است. به هم زدنش جرزنی است.» سایمن تکرار می‌کند: «معامله معامله است. به هم زدنش جرزنی است»
اما وقتی سایمن متوجه می شود که باز هم فردیناند به او کلک زده است، تصمیم می گیرد به او درسی بدهد.
شنبه, ۳۰ مرداد
این یک واقعیت پذیرفته شده است: زرافه‌ها هم می‌خوابند! اما این جانوران زیبای خال‌دار وقتی می‌خوابند با گردن بسیار دراز خود چه می‌کنند؟ آن را دور خود حلقه می‌کنند؟ سرش را بین دو تا شاخه می‌گذارد؟ یا خیلی ساده گردنش را تا می‌کند و سرش را روی پشت‌اش می‌گذارد؟ یا از چند پرنده می‌خواهد که کمک‌اش کنند؟ با کمی تلاش می‌توان روش‌های مختلفی را برای خوابیدن زرافه تصور کرد، اما در نهایت فقط یکی از آن‌هاست که با عقل جور در می‌آید.
چهارشنبه, ۲۷ مرداد
لوسی دختری است که وقتی به دنیا می آید مادرش را از دست می دهد و تا هفت سالگی نزد مادربزرگش زندگی می کند. او عاشق پرنده هاست و برای لوسی که در مزرعه زندگی کرده است اکنون زندگی در شهر، با پدر، برادر ناتنی اش و زنی که به تازگی با پدرش ازدواج کرده سخت است.
لوسی از اولین روز تعطیلات تابستانی تصمیم می گیرد که دیگر تفریح نکند، او عصبانی است و می خواهد هم چون بزرگترها برای اعتراض به شرایطی که دوستش ندارد اعتصاب کند. لوسی دلتنگ است و روزها - در حالی که خود را در اتاقش زندانی کرده است ـ با خاطرات خوش گذشته زندگی می کند...
دوشنبه, ۲۵ مرداد
اگر یک روز همراه مادر به شهر بروید چه اتفاقاتی در انتظار شماست؟ اگر روزی دیگر همراه پدر به اردو بروید چه؟
کتاب «فقط من و مامان / فقط من و بابا» دو داستان در یک کتاب است. در داستان اول قهرمان داستان همراه مادر خود به شهر می‌رود. او قورباغه سبز، حیوان خانگی‌اش را نیز همراه خود آورده است. آن‌ها برای رفتن به شهر سوار قطار می‌شوند، به دیدن موزه جانوران می‌روند و تصمیم می‌گیرند ناهار خود را در یک رستوران بخورند. اما همه چیز به خوبی و خوشی پیش نمی‌رود و قهرمان داستان مرتب به دردسر می‌افتد. پس از پایان این داستان می‌توانید کتاب را بچرخانید و از انتها، داستان «فقط من و بابا» را بخوانید. آن‌ها در این داستان به اردو (کمپینگ) می‌روند. داستان، تلاش‌ها و اشتباه های کودک قهرمان داستان و همراهی پدرش را روایت می‌کند.
دوشنبه, ۲۵ مرداد
حفظ کره‌ی زمین و گیاهان و جانورانی که روی آن زندگی می‌کنند وظیفه تک تک ماست، چه کودک باشیم و چه بزرگسال. کودکان برای حفاظت از کره‌ی زمین چه می‌توانند بکنند؟
کتاب «من دنیا را دوست دارم» راهکارهایی ساده پیش پای کودکان می‌گذارد تا دست به کار شوند و جهان را مکانی پاکیزه‌تر، سبزتر و شادتر سازند. کارهایی مانند ریختن زباله‌ها در سطل، عشق ورزیدن به جانوران و طبیعت، بستن شیر آب هنگام مسواک زدن، ساخت کارهای دستی هنری با مواد دورریختی و بسیاری فعالیت‌های دیگر.
شنبه, ۲۳ مرداد
اتوبوس سواری جالب است و زمانی که در ایستگاه منتظر اتوبوس هستی ماجراهای سرگرم کننده آغاز می‌شود. مسافران اتوبوس چه کسانی هستند؟ آن‌ها تا اتوبوس سر برسد، زمان خود را چگونه می‌گذرانند؟ کتاب «ایستگاه» را ورق بزنیم تا پاسخ این پرسش‌ها را بیابیم.
«ایستگاه» یک کتاب تصویری است. کودک می‌تواند تصاویر کتاب را مرور کرده و داستان را از زبان خود روایت کند. در هر صفحه جایی نیز برای نوشتن متن دلخواه برای کتاب توسط کودک در نظر گرفته است. کودک می‌تواند برای هفت شخصیت کتاب نیز به دلخواه خود نامی انتخاب کند و زیر تصویر آن‌ها بنویسد.
شنبه, ۲۳ مرداد
پژوهشگران شرکت خودروسازی دایملر کریسلر در آلمان تصمیم گرفتند خودروی بنز جدیدی با الهام از طبیعت بسازند. آن‌ها می‌خواستند خودرویی آیرودینامیک طراحی کنند و فکر می‌کردند اگر بدنه آن را از روی بدن یک موجود زنده طراحی کنند، موفقیت بیشتری خواهند داشت. آن‌ها جانوران مختلفی را بررسی کردند. در آخر در کمال ناباوری فهمیدند موجود زنده‌ای که کمک‌شان خواهد کرد «صندوق ماهی» است.
کتاب «از ماهی صندوقی تا خودروهای آیرودینامیک» در سه فصل ۱) صندوقی بهترین است، ۲) ماهی، قطره‌ی باران، مدل گِلی و ۳) خودروی بیونیک تنظیم شده است.
چهارشنبه, ۲۰ مرداد