راهنمای ترویج خواندن در خانه و خانواده
خواندن، از خانه آغاز می‌شود. پایه‌های عادت به مطالعه در نخستین سال‌های زندگی کودک و در محیط خانواده شکل می‌گیرد. اگر فضای خانه برای خواندن و گفت‌وگو پیرامون کتاب‌ها آماده و انگیزه‌بخش باشد، کتابخانه و مدرسه با زمینه‌ای تقویت‌شده روبه‌رو می‌شوند.
کودکی که از دو یا سه سالگی با کتاب تصویری آشناست و برایش کتاب خوانده‌اند و قصه گفته‌اند، در مسیر شکل‌گیری عادت پایدار مطالعه قرار دارد. وقتی فرزندتان شما را در حال خواندن کتاب، روزنامه یا مجله می‌بیند و در گفت‌وگوهای خانوادگی پیرامون مطالب جالب مشارکت می‌کند، مطالعه برای او به یک فعالیت لذت‌بخش و طبیعی تبدیل می‌شود.
نقش والدین در ساختن خانه‌ای کتاب‌محور
|
روش |
توضیح |
|---|---|
|
بلندخوانی منظم |
برای فرزندتان، حتی از نوزادی، کتاب بخوانید. |
|
کتاب به‌عنوان هدیه |
در مناسبت‌ها به‌جای اسباب‌بازی، کتاب هدیه بدهید. |
|
مطالعه خانوادگی |
لحظه‌هایی برای خواندن جمعی، و گفت‌وگو درباره کتاب‌ها ایجاد کنید. |
|
در دسترس بودن کتاب |
قفسه‌ای از کتاب‌های مناسب سن کودک در خانه داشته باشید. |
|
الگوی رفتاری |
خودتان نیز در برابر کودک مطالعه کنید. |
چرا ترویج مطالعه در خانه اهمیت دارد؟
-
رشد زبان و شناخت کودک را تسریع می‌کند.
-
تقویت پیوندهای عاطفی با والدین از طریق لحظات مشترک خواندن.
-
آمادگی برای مدرسه و یادگیری مستقل.
-
افزایش تخیل و خلاقیت.
راهنماهای سن‌محور برای ترویج خواندن
برای اثربخشی بیشتر، توصیه‌ها را بر اساس مراحل رشد کودک دسته‌بندی کرده‌ایم:
👶 کودک ۰ تا ۳ سال
-
استفاده از کتاب‌های مقوایی، پارچه‌ای و تصویری با رنگ‌های شاد.
-
همراهی کتاب‌خوانی با آهنگ، لحن نمایشی و اشاره.
-
انتخاب کتاب‌هایی با شعرهای کوتاه، حیوانات، بدن انسان.
🧒 کودک ۳ تا ۶ سال
-
قصه‌گویی خلاق با مشارکت کودک.
-
کتاب‌های تصویری با داستان‌های ساده و شخصیت‌های تکرارشونده.
-
ایجاد گفت‌وگو: «به نظرت بعدش چی می‌شه؟»
👧 کودک ۶ تا ۹ سال
-
تشویق به خواندن مستقل کتاب‌های ساده.
-
استفاده از کتاب‌های واقع‌گرا، طنز، و داستان‌های فانتزی سبک.
-
آغاز دفترچه‌ی خاطره‌نویسی از کتاب‌ها.
👦 کودک ۹ تا ۱۲ سال
-
انتخاب کتاب‌های بلند با شخصیت‌پردازی قوی.
-
گفت‌وگو درباره موضوعات اخلاقی، تصمیم‌گیری‌ها و پایان‌های داستان.
-
استفاده از فهرست‌های جایزه‌های کتاب کودک برای انتخاب.
🧑 نوجوان ۱۲ سال به بالا
-
آشنایی با ژانرهای متنوع: معمایی، علمی-تخیلی، زندگی‌نامه.
-
دعوت به نقد و تحلیل کتاب‌ها، نگارش مرور کتاب.
-
شرکت در باشگاه کتاب‌خوانی نوجوانان.
کتاب پارچه‌ای «دم‌های جنگلی» خردسالان را در یک بازی با زرافه، تمساح، ببر، فیل، موش، پلنگ و راکون و طوطی آشنا می‌کند. در این کتاب دم‌های این هشت حیوان از صفحه‌ها بیرون زده است و کودکان باید حدس بزنند که دم‌ها به چه حیوانی تعلق دارد و با گشودن صفحه‌ها معمای دوم‌ها حل می‌شود.
چهارشنبه, ۱۹ مهر
کتاب «اینجا را فشار بده» کتابی است هیجان‌انگیز و تعاملی که کودکان را پیوسته غافلگیر می‌کند؛ کتابی که در هر صفحه از کودک می‌خواهد کاری را انجام دهد؛ نقطه‌ای را فشار دهد، روی نقطه‌ای ضربه بزند، کتاب را تکان دهد و یا به چپ و راست خم کند، دست‌هایش را به هم بزند و … و آنچه در صفحه بعد می‌بیند، غافلگیر کننده است.
دوشنبه, ۱۷ مهر
کتاب « درنا »، داستان پیرمرد و پیرزنی است که نه بچه‌ای دارند و نه ثروتی. در یک روز برفی پیرمرد یک درنا را از دام نجات می‌دهد. همان شب دختری که راهش را گم کرده است، به خانه آن‌ها می‌آید و در آن‌جا ماندگار می‌شود.
شنبه, ۱۵ مهر
« کتاب گورستان » در ژانر فانتزی برای کودکان نوشته شده است و داستان کودکی را روایت می‌کند که در گورستانی متروک در میان ارواح بزرگ می‌شود.
قاتل، نیمه‌شب سه نفر از اعضای خانواده را به قتل می‌رساند و به سوی اتاق آخرین قربانی خود، فرزند هجده‌ماهه خانواده می‌رود. اما او در تختخواب خود نیست. کودک نوپا به تازگی راه رفتن آموخته است و نیمه شب در خانه را باز می‌کند، به خیابان قدم می‌گذارد و سر از قبرستانی قدیمی و متروک درمی‌آورد.
چهارشنبه, ۱۲ مهر
داستان « تو کوچولو هستی/ نیستی » داستانی است درباره این‌که تو هم‌زمان می‌توانی هم «بزرگ» باشی و هم «کوچک» و این بستگی به این دارد که نسبت به چه کسی سنجیده شوی.
این داستان درباره دو موجود پشمالوست که نمی‌توانند بر سر این‌که کدام بزرگ است و کدام کوچک به توافق برسند. تا این‌که سرانجام دو موجود پشمالوی دیگر از راه می‌رسند و آن‌ها به این نتیجه می‌رسند که هر یک از آن‌ها هم بزرگ هستند و هم کوچک.
دوشنبه, ۱۰ مهر
«تازه از فروشگاه برگشته‌اید، بازی جدیدی را که خریده‌اید از کیسه پلاستیکی در می‌آوردید و کیسه را روی زمین ول می‌کنید. قیچی را بر می‌دارید، و بری باز کردن جعبه، بسته‌بندی محکم پلاستیکی آن را می‌برید. وسیله بازی داخل جعبه در لایه‌ای مقوایی قرار دارد. بالاخره، آن را بیرون می‌کشید و آماده بازی با آن می‌شوید.
اما قبل از شروع بازی باید آشغال‌ها را جمع کنید. پس کیسه پلاستیکی، پلاستیک‌های پاره شده بسته‌بندی و مقواها را بر می‌دارید و با عجله به سمت سطل زباله می‌روید. آیا باید آن‌ها را دور ریخت؟ یا کار بهتری هم می‌توان با زباله‌ها کرد؟
کتاب « بازیافت و کاهش زباله » پدیده زباله و موضوعات مرتبط با آن را برای کودکان شرح می‌دهد و در کنار آن با پیشنهاد فعالیت‌های عملی آنان را به نقش‌پذیری و مسئولیت‌پذیری تشویق می‌کند.
دوشنبه, ۱۰ مهر
روزهایی هستند که احساس می‌کنیم هیچ‌کس ما را درک نمی‌کند. پدر و مادر، سرگرم کارهای خودشان هستند و حتی فرصت نمی‌کنند چند دقیقه به حرف‌های ما گوش بدهند.
خواهر و برادرمان از ما درخواست‌های بی‌جا دارند و دیگران حق را به آن‌ها می‌دهند! آن روزها گاهی چنان عصبانی و خشمگین می‌شویم که فکر می‌کنیم هیچ کس ما را دوست ندارد. آیا برای شما هم چنین روزهایی پیش آمده است؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است، این کتاب را بخوانید.
کتاب « از همه چیز بدم می آید! » داستان یک روز از زندگی «سامی» را روایت می‌کند که هیچ چیز مطابق خواسته‌هایش پیش نمی‌رود. او خشمگین می‌شود ولی خاله جنی به «سامی» کمک می‌کند تا بتواند به آرامش دوباره دست یابد و......
دوشنبه, ۳ مهر
سینما، هنر تصویرهای متحرک است، تصاویری که به بیان خیال‌ها و واقعیت‌ها می‌پردازند.
سینما که در سال‌های پایانی سده نوزدهم شکل گرفته است، تازه‌ترین، پیچیده‌‌ترین و گران‌ترین شکل هنر به شمار می‌رود.
کتاب «سینمای پر زرق و برق»، با زبان طنز، تاریخچه صنعت سینما، انیمیشن، فیلم و پشت پرده سینما را بیان می‌کند. هم چنین اطلاعاتی از عوامل تاثیر‌گذار بر این صنعت را به مخاطب علاقه‌مند ارائه می‌دهد.
یکشنبه, ۲ مهر
وقتی کم‌کم از سن کودکی بیرون می‌آییم، پذیرفته شدن در جمع دوستان یکی از مهم‌ترین مسائلی است که فکر ما را مشغول می‌کند. اگر از طرف دوستان مدرسه طرد شویم، ممکن است روزهای طولانی غمگین باشیم، حتی حوصله رفتن به مدرسه را نداشته باشیم و لذت درس خواندن را فراموش کنیم.
آیا باید تمامی گروه های همسالان ما را بپذیرند؟ اگر اختلافی بین ما و دوستان مان پیش بیاید، چگونه باید آن را حل کنیم؟
در کتاب « تاثیرپذیری (خودت باش) » مخاطب نخست با مفهوم دوستی آشنا می‌شود. سپس، موقعیت‌های گوناگونی مطرح می‌شوند که در آن‌ها، شخصیت داستان از طرف گروه همسالان تحت فشار قرار می‌گیرد یا طرد می‌شود.
چهارشنبه, ۲۹ شهریور
کتاب من از همه زیباترم داستانی است درباره ظاهربینی که امروزه گریبان‌گیر جامعه بشری شده است.
کتاب من از همه زیباترم داستان گرگ بدجنسی است که فکر می‌کند از همه زیباتر است. یک روز بهترین لباسش را می‌پوشد و در جنگل به راه می‌افتد و از «شنل قرمزی»، «سه بچه خوک»، «هفت کوتوله»، «سفید برفی» و بچه اژدها می‌پرسد که چه کسی از همه زیباتر است.
چهارشنبه, ۲۹ شهریور
کتاب « پشت و رو » شما را جایی می‌برد که همه آن را می‌شناسیم ولی تا به حال به آن توجه نکرده‌ایم؛ به جهانی که درون مغز انسان است.
رایلی دوران کودکی بسیار شادی را پشت سر گذاشته بود. او با پدر و مادرش در شهر کوچکی در ایالت مینه‌سوتا زندگی می‌کرد. عاشق بازی هاکی، وقت گذراندن با دوستانش و اسکیت روی یخ دریاچه بود. اما وقتی رایلی یازده ساله شد، پدر و مادرش تصمیم بزرگی گرفتند و همه چیز تغییر کرد. پدر رایلی کسب و کار جدیدی را شروع کرده بود. برای همین، پدر و مادر رایلی خانه‌شان در مینه‌سوتا را فروختند و همگی به سن‌فرنسیسکو نقل مکان کردند. به همین سادگی زندگی رایلی از این‌رو به آن‌رو شد.
دوشنبه, ۲۷ شهریور
در کتاب « مامان بزرگ در شهر » پسرکی که در روستا یا حومه شهر زندگی می‌کند برای دیدن مادربزرگش به شهر می‌رود و شهر را جایی شلوغ، پرسروصدا و ترسناک می‌یابد؛ اما مادربزرگ به او کمک می‌کند تا بر ترسش غلبه کند و زیبایی‌های شهر را هم کشف کند.
یکشنبه, ۲۶ شهریور
آیا می‌توان فهمید که پس از مرگ، از ما به نیکی یاد می‌کنند یا نه؟
آلفرد نوبل، که اختراعش باعث دگرگونی‌های بزرگی در جهان علم شد، یکی از کسانی است که کاملا تصادفی، در زمان حیاتش از این موضوع آگاهی پیدا کرد. همین آگاهی سبب شد جایزه «صلح نوبل» را بنیان‌گذاری کند.
کتاب « آلفرد نوبل: بنیانگذار جایزه صلح نوبل » روایتی است از زندگی نوبل، مخترع دینامیت که در سال ۱۸۳۳ در کشور سوئد به دنیا آمد.
چهارشنبه, ۲۲ شهریور
کتاب « من هم عینک می‌خواهم » از مجموعه کتاب‌های چارلی و لولاست که بین کودکان بسیار پرطرفدار است.
قرار است لولا برای معاینه چشم‌هایش پیش چشم‌پزشک برود. لولا از این قضیه اصلاً خوشحال نیست؛ اما وقتی‌که یکی از همکلاسی‌هایش با یک عینک گل‌گلی خوشگل به مدرسه می‌آید لولا نظرش درباره رفتن به چشم‌پزشکی و عینک عوض می‌شود و برای رفتن به آن‌جا لحظه‌شماری می‌کند.
یکشنبه, ۱۹ شهریور
اگر کتاب بودم، کتابی است شاعرانه درباره کتاب و خواندن. اگر کتاب بودم بیان کننده سودمندی‌های کتاب است که از زبان یک کتاب در قالب آرزوهایش بیان می‌شود. نکته قابل تامل آن که این سودمندی‌ها، بیان‌کننده ویژگی‌های یک کتاب خوب است: کتابی که هم آگاهی می‌بخشد و هم لذت.
در هر صفحه، کتابی که بر روی نیمکتی رها شده است، یکی از آرزوهایش را بیان می‌کند.
چهارشنبه, ۱۵ شهریور
کتاب « مامان جیغ جیغو » یک کتاب تصویری است که متن‌ها و تصویرها در پیوند با هم داستان را روایت می‌کنند.
داستان درباره پنگوئن کوچکی است که مادر با عصبانیت جیغ بلندی بر سرش می‌کشد. با جیغ کشیدن مادر بدن پنگوئن کوچولو هزار تکه می‌شود و هر تکه‌اش جایی پرتاب می‌شود. پنگوئن کوچولو در ادامه داستان به دنبال تکه‌های بدنش می‌گردد و می‌گوید که برای هر کدام چه اتفاقی افتاده است. در پایان داستان، مادر پنگوئن کوچولو که پشیمان شده است و تکه‌های بدن او را جمع می‌کند، می‌دوزد و از او معذرت خواهی می‌کند.
دوشنبه, ۱۳ شهریور
دارکوبی قورباغه می‌شود و قورباغهای تمساح. می‌پرسید چگونه؟ با بازکردن صفحه‌ای از کتاب «تو لک لکی یا دارکوب؟»، تصویر دارکوبی را می‌بینیم و در صورت باز کردن تای اول، قورباغهای نمایان می‌شود و با باز کردن تای بعدی تمساحی دیده می‌شود.
یکشنبه, ۱۲ شهریور
کتاب «میدان مسابقه مال من است» نوشته پاتریشیا رایتسن مخاطب را با مفهوم کار و مالکیت در یک روایت داستانی آشنا می‌کند.
مالکیت به مفهوم رسمی قراردادی بین بزرگسالان است. برخی از کودکان خیلی زود با این مفهوم آشنا می‌شوند. بعضی از آن‌ها ممکن است در بازی‌هایشان این مفهوم را به بازی بگیرند. جمعی از بچه‌ها در رمان نوجوان «میدان مسابقه مال من است»، مفهوم مالکیت را به بازی گرفته‌اند. سال‌هاست که آن‌ها در بازی‌هایشان مکان‌های عمومی را می‌فروشند و بعد با هم عوض می‌کنند. مکان‌هایی مثل پارک، کتابخانه و...
یکشنبه, ۱۲ شهریور
در کتاب «دایناسور حافظ محیط زیست» کودکان با روش‌های حفاظت از محیط‌زیست آشنا می‌شوند. بچه دایناسورها به کودکان نشان می‌دهند چگونه با کارهایی کوچک می‌توانند مصرف برق و آب را کاهش دهند، زباله‌ها را بازیافت کنند و طبیعت را پاکیزه نگه دارند. آن‌ها در پایان کتاب موفق می‌شوند «دایناسور بی‌خیال» را نیز به یک حافظ محیط‌زیست تبدیل کنند.
شنبه, ۱۱ شهریور
کتاب « آزمایش های علمی خانوادگی، ۵۳ آزمایش شگفت انگیز با اعضای خانواده » را گروهی از کارشناسان موزه علوم، هنر و علوم انسانی سانفراسیسکو با نام اکسپلوراتوریم تهیه کرده‌اند. این کتاب اطلاعات مفیدی در باره پدیده‌ها و مفاهیم علمی با انجام آزمایش‌های لذت بخش به مخاطب می‌دهد. این آزمایش‌ها می‌تواند به صورت گروهی یا فردی انجام شود.
چهارشنبه, ۸ شهریور
در کتاب «این یک کتاب است»، با موضوعی بسیار نو رو به رو هستیم. آشنایی و معرفی «کتاب» موضوع اصلی این کتاب است.
همه ما از امکاناتی که دنیای مجازی در اختیار انسان قرار داده است، آگاه هستیم. از طرفی صحبت از آسیب‌های استفاده نادرست و دراز مدت از آن، به ویژه در مورد کودکان، پدر و مادرها را نگران می‌کند. در مقایسه میان فضای مجازی و کتاب کاغذی، برخی فضای مجازی و برخی دیگر کتاب را برتر می‌شمارند. بعضی هم مقایسه این دو را کار درستی نمی‌دانند.
دوشنبه, ۶ شهریور
کتاب « خانواده من و بقیه حیوانات » با الهام از خاطرات نویسنده آن، «جرالد دارل» از ۵ سال زندگی در جزیره کورفوی یونان نوشته است. در میان این خاطرات، علاقه فراوان نویسنده به طبیعت و جانوران بسیار مشهود است.
دوشنبه, ۶ شهریور
کتاب « پسر نامرئی » داستان «برایان» پسری خجالتی است که چون نمی‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند، بقیه نیز به او توجه ندارند.
آموزگار او را نمی‌بیند، همکلاسی‌هایش او را به بازی‌های خود راه نمی‌دهند و هنگام ناهار نیز به تنهایی غذا می‌خورد. «برایان» گرچه توانایی‌هایی دارد، به دلیل خجالتی بودن، کسی متوجه او و توانایی‌هایش نمی‌شود. او به نظر خودش پسری نامرئی است، تا این که یک روز با ورود دانش‌آموز تازه به کلاس، فصل جدیدی در زندگی برایان آغاز می‌شود و .....
یکشنبه, ۵ شهریور
کتاب « آشپزخانه خانم گیلاس »، شامل دو داستان مصور از سیلویا پلات نویسنده بزرگ است که برای کودکان نوشته است و مفاهیم و ارزش‌های زندگی را آموزش می‌دهد.
شنبه, ۴ شهریور