راهنمای ترویج خواندن کودک ۰ تا ۳ سال
هیچ سنی برای کتاب خواندن با کودک زود نیست. از نخستین روزهای تولد، کودک شما آماده‌ی شنیدن، نگاه کردن و برقراری ارتباط از راه کتاب است. با آغوش گرم و صدای شما، کتاب تبدیل به نخستین دوست همیشگی‌اش میشود.
📘 چرا خواندن برای نوزادان و نوپایان اهمیت دارد؟
-
تقویت مهارت‌های زبانی و شنیداری.
-
گسترش دایره واژگان از همان ابتدا.
-
تقویت پیوند عاطفی کودک با والدین.
-
ایجاد تمرکز و توجه.
-
پایه‌گذاری عشق به کتاب و مطالعه.
🧷 ویژگی‌های کتاب‌های مناسب ۰ تا ۳ سال
|
نوع کتاب |
توضیح |
|---|---|
|
کتاب‌های پارچه‌ای و پلاستیکی (کتاب حمام) |
ایمن، نرم، قابل لمس، قابل شست‌وشو و مناسب نوزادان. |
|
کتاب‌های مقوایی (Board Books) |
مقاوم در برابر پارگی، با صفحات ضخیم و تصاویر بزرگ. |
|
کتاب‌های تصویری بدون متن یا با متن بسیار کوتاه |
تمرکز بر اشیاء، حیوانات، رنگ‌ها، شکل‌ها و فعالیت‌های روزمره. |
|
کتاب‌های شعر و ترانه کودکانه |
متن‌های آهنگین و تکرارشونده برای تحریک حس شنیداری و یادگیری واژه‌ها. |
|
کتاب‌های شمارشی ساده |
آموزش غیرمستقیم اعداد از طریق تصاویر جذاب. |
👶 چگونه با نوزادان کتاب بخوانیم؟
-
نوزاد را در آغوش بگیرید و کتابی با تصاویر درشت و واضح جلویش باز کنید.
-
با صدای آرام، آهنگین و مهربان بخوانید.
-
از زبان بدن، اشاره و حالت‌های چهره استفاده کنید.
-
واژه‌ها را با تکرار و تأکید بیان کنید.
-
اگر کودک به کتاب واکنش نشان نمی‌دهد، صبور باشید و زمان دیگری را امتحان کنید.
🚼 چگونه با نوپایان (۱ تا ۳ سال) کتاب بخوانیم؟
-
کودک را درگیر کنید: اجازه دهید کتاب را ورق بزند، به تصاویر اشاره کند و واژه‌ها را تکرار کند.
-
از او بپرسید: «این چیه؟»، «کجا رفت؟»، «اسمش چی بود؟»
-
اگر کتابی را دوست دارد و بارها درخواست می‌کند، حتماً همان را تکرار کنید.
-
پس از خواندن، بازی یا نمایشی کوتاه از کتاب انجام دهید.
-
به او کمک کنید کم‌کم خودش بخواند، حتی اگر تنها از روی تصویر باشد.
📌 رهنمودهایی برای والدین
-
هر روز زمانی مشخص را برای خواندن اختصاص دهید (مثلاً پیش از خواب یا بعد از ناهار).
-
کتاب را همه جا با خود داشته باشید: در خانه، پارک، ماشین، حمام.
-
به کودک اجازه دهید کتاب را لمس کند—even if they chew it!
-
برای کودک آواز و شعر بخوانید. آهنگ و تکرار، یادگیری زبان را آسان‌تر می‌کند.
-
با کودک به کتابخانه یا کتاب‌فروشی بروید تا انتخاب و لمس کتاب را تجربه کند.
🌙 لالایی‌ها: آغازی دلنشین برای کتابخوانی
لالایی‌ها یکی از نخستین شکل‌های داستان‌گویی هستند که از دل فرهنگ‌های گوناگون ایران آمده‌اند. شنیدن لالایی نه‌تنها کودک را آرام می‌کند، بلکه گوش او را با آهنگ زبان آشنا می‌سازد. از لالایی‌های محلی مثل:
- لالایی‌های کرمان
- لالایی‌های بیرجند
- لالایی‌های تهران
- لالایی‌های شیراز
- لالایی‌هایی از نقاط مختلف ایران
استفاده کنید یا لالایی‌هایی ساده بسازید که نام کودک و واژه‌های آشنا در آنها باشد.
📚 برای مطالعه بیشتر پیشنهاد میشود:
- چگونه می‌توانید به نوزاد خود در یادگیری کمک کنید
- ذهن نوزاد خود را با کتاب‌ها پرورش دهیم
- هنگام بارداری برای نوزاد خود کتاب بخوانید! چون...
- چرا کتاب خواندن برای نوزادان اهمیت دارد
- چگونه توانایی خواندن نوزاد و نوپای خود را ارزیابی کنیم؟
- کتابخوانی برای کودکان نوپا و نوزادان چگونه است؟
- راهنمای قدم به قدم کتاب خواندن برای کودکان
- چرا تصویرهای سیاه و سفید برای نوزادان ایده‌آل هستند؟
- کودکان نوپا را به خواندن عادت دهید
- هر روز همراه با کودکتان کتاب بخوانید، گفت‌وگو کنید و آواز بخوانید
- تمام کودکان قادر به کتاب خواندن هستند (حتی اگر نتوانند واژگان را بخوانند)
- چند رهنمود برای مادران و پدران نوزادان و نوپایان
برگردان لالایی : از زبان مادرش :
لای لای پسرم پسرنوجوانم
عبدالباقی خان خیلی تازه سالم
صدای طبل از تهران می آید
چهارشنبه, ۱۵ اردیبهشت
برگردان لالایی:
تا وقت خوابیدن لالایی گفتم
تا غروب ( هنگام نهان شدن ) ماه منتظر می‌شوم
یکشنبه, ۱۲ اردیبهشت
برگردان لالایی :
جگر گوشه ام برایت لالایی می گویم
پسرم بگذار ماه درآید بگذار گرگ به شاه گله زند
برایت لالایی خواهم گفت
چهارشنبه, ۱ اردیبهشت
برگردان لالایی :
پسرم سوار بر پشت خروس است
به ناحیه گرمسیر رو کرد
بگوئید گرمسیر زیاد گرم نکند
پسرم در آن است رنگم را زرد نکند
گردآورنده از پله کبود جلالوند کرمانشاه: روح الله درگاهی
راوی: کهزاد درگاهی
شنبه, ۲۸ فروردین
برگردان لالایی :
آسوده بخواب نازنینم
که عرق چین سبزی بر سر داری
در جوار خانواده اش
آلاچیق زیبایی بر پا سازید
چهارشنبه, ۲۵ فروردین
برگردان لالایی :
برایت لالایی می گویم وقت غروب است
گهواره ات را پای درختی می بندم
گهواره ت را پای یک بید می بندم
نمیری و امیدم باشی
لالالالا می گویم تا ماه در بیاید
گلی همرنگ تو از کوه در آید
گوساله گاوکوهی به شیر آید
هر کسی به تو چشم (بد) دارد (= می نگرد) چشمش درآید
لالایی می گویم و خوابت می کنم
علی می گویم و بیدارت می کنم
لالالالا لالایت را قربان شود
یکشنبه, ۲۲ فروردین
برگردان لالایی :
لالالالا (کودکم)را خواب گرفته
دشت و صحرا را آب گرفته
دشمنانش را تب گرفته
لالالالا دردانه من
گریه نکن هنگام غروب است
پدرت دارد گاو می دوشد
مادرت دارد برنج را می شوید
آقا دائی ات مهمان توست
امشب هست و فردا می رود ......
چهارشنبه, ۱۸ فروردین
بیندازم وبگیرم بچه ام را قاطی شکر کنم وقتی که بابایش خانه می آید به استقبالش بفرستم (جلویش را بگیرم ) بچه ام را روی دست نشانش بدهم. برگردان لالایی: به روایت و کوشش: مریم جهازی
بالا بندازم پایین بندازم کوچولوی خودم را شیرین کنم کوچولوی خودم را وقنی باباش بیاد خونه روی دو تا دستام به پیشواز ببرم کوچولوی خودم را برگردان لالایی: لیلا کفاش زاده
یکشنبه, ۱۵ فروردین
آیا پری دندان وجود دارد؟ شخصیت مرد رفتگر چطور، آیا وجود خارجی دارد؟ این پرسش ها به ظاهر پیش پا افتاده اند، اما پاسخ کودکان به آن ها نشانگر مهمی است از چگونگی رشد شناختی آنان. برای سال ها تخیل را ابزاری می دانستند که کودکان با آن از واقعیت می گریزند و هر گاه که به سن مشخصی برسند، آن را کنار می گذارند و با جهان راستین سر و کار پیدا می کنند.
یکشنبه, ۱۶ اسفند
متن لالایی :
لالالالا می ماه پاره(ماهپاره من )
تورا بستم به گهواره
تی گهواره(گهواره ات) طلاکاره
تی وروندان(بندی است که در گهواره به دورکودک بسته میشود)قلمکاره
بالام(بچه)لالا لالا گل فندق
که بابا نشسته
بر سر صندق
بالام لا لا لا گل چایی
از این بچه چه می خواهی؟
چهارشنبه, ۱۲ اسفند
برگردان لالایی :
لالا لالا گل سرخم ستاره
شیره انگور یا سرکه در پیاله است
دوغ در کاسه یکی ترش یکی هم شیرین شیرین است
نگو که دوغ ود وشاب با هم فرقی ندارد
راوی: زهرا محمدی، از لاهیجان
چهارشنبه, ۵ اسفند
برگردان لالایی :
بخواب لای لای بخواب فرزندم
نور چشم من
هنوز روز نشده است
از دیدنت هنوزسیرنشده ام
بگذار بر روی غنچه شبنم بریزد تا تبدیل به گل شود
بگذار به دیدنت سیر شوم
گردآورنده: از روستای ولی آباد پره سر تالش: محمد شفاهی چروده ( رحیمیان تالش )
شنبه, ۱ اسفند
جم جمک برگ خزون، بازآفرینی تازه ای از ترانه-متلی به همین نام است. ترانه- متل‌های ایرانی برای کودکان یا ساختاری شکسته دارند، یا محتوای آنها آکنده از خشونت است و دیگر مناسب کودک خردسال نیست. این ترانه- متل‌ها به سبب آهنگ و ریتم زیبا اگر به درستی بازآفرینی شوند، می‌توانند هم بهترین زبان آموزها برای کودکان باشند و هم زیبایی‌های زندگی را به آنها یادآور شوند.
چهارشنبه, ۲۸ بهمن
برگردان لالایی :
پسرم تو را سبز (= بزرگ )کردم مثل توله
توله برگ ریواس است من دلم "نظام"(اسم کودک) خواسته
چشمه در جلوی خانه در جنب و جوش است
این عزیز من "کیوان " است که معامله می کند
گردآورنده از الشتر: کیوان حقی آبی
چهارشنبه, ۲۸ بهمن
دست نامه مادر و نوزاد، دست‌نامه‌ای برای مادران و پدرانی است که به زودی کودک‌شان به دنیا می‌آید یا تازه به دنیا آمده است. در این دست‌نامه مهم‌ترین اطلاعاتی که مادران و پدران جوان تا یک سالگی فرزندشان به آن نیاز دارند، از جدول واکسیناسیون تا لباس‌های مناسب نوزاد، از خواب، تغذیه و حمام کردن نوزاد تا نکات ایمنی برای نگه‌داری او گنجانده شده است.
سه شنبه, ۲۲ دی
آموزش ریاضی پایه به کودکان پیش دبستانی و دبستانی یکی از دشوارترین کارها در هر نظام آموزشی در جهان امروز است. زبان ریاضی، منطقی است و کودکان با زبان منطقی سروکار ندارند. در ایران امروز اما این دشواری برجسته تر است، زیرا از همان نام ریاضی که برای این کودکان شناخت پذیر نیست، مشکل شروع می شود و تا نام های شکل ها و مناسبات در ریاضی ادامه می یابد.
چهارشنبه, ۱۶ دی
وقت ناهار است و مادر یک غذای خوشمزه برای خر کوچولو درست کرده است. اما خر کوچولو حاضر نیست حتی یک لقمه بخورد. مادر مطمئن است که خر کوچولو گرسنه است، اما چه طور می‌تواند او را راضی کند که غذایش را بخورد...
خر کوچولو ترجیح می‌دهد به جای خوردن غذا بازی کند. مادر تصمیم می‌گیرد به همراه خر کوچولو به گردش برود و راه حل دیگری را امتحان کند.
یکشنبه, ۱۳ دی
آیا این یک کلاه است؟
آیا این یک درام است؟
آیا این یک قایق است؟
هرچیزی که هست، همه آن را می‌خواهند و نمی‌خواهند باهم شریک شوند.
در این کتاب بامزه و درخشان یک بادام‌زمینی کوچک مشکلات بزرگی درست می‌کند.
یکشنبه, ۶ دی
این کتاب، بازآفرینی یک متل قدیمی است که برای کودکان امروز مناسب‌سازی شده است.
رفتم به باغی
دیدم کلاغی
پراش سیاه بود
برخی از بهترین متل‌های ایرانی با همه‌ی زیبایی‌ها در وزن و آهنگ، اندرونه‌ی آن دیگر مناسب کودکان ما نیست. در بسیاری از متل‌های زیبای ایرانی رنگی از خشونت هست.
سه شنبه, ۱ دی
پیش از این، گفت وگویی با عبدالحسین وهابزاده، پایه گذار نخستین مدرسه طبیعت در ایران در شهر مشهد (مدرسه طبیعت «کاوی کُنج») و ترویج‌گر ایده این گونه مدرسه ها داشتیم. در ادامه این گفت وگو به سراغ یکی دیگر از بنیانگذاران و مدیر این مرکز رفته‌ایم.
محمد قائم‌پناه در سال ۱۳۵۸ زاده شده است. وی پیش از مدیریت مدرسه طبیعت «کاوی کنج»، فعالیت‌های گوناگونی در حوزه‌های مختلف حفاظت از محیط زیست و حقوق حیوانات داشته است، از جمله همکاری در راه اندازی و اداره دو رستوران ویژه گیاهخواران در مشهد، همکاری در برنامه ترویج دوچرخه به عنوان بهترین وسیله رفت وآمد درون شهری (باشگاه شهر دوچرخه)، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های گوناگون درختکاری و پاک سازی طبیعت، فعالیت در حوزه نجات سفره های آب زیرزمینی مشهد و ...
دوشنبه, ۹ آذر
به بهانه آغاز به کار نخستین مدرسه طبیعت در ایران که در حال حاضر به شکل یک مرکز فوق برنامه فعالیت می‌کند، به سراغ عبدالحسین وهابزاده، موسس و راهبر این مدرسه رفته‌ایم تا بیش تر با زمینه ذهنی و ضرورت برپایی این‌گونه مدرسه ها آشنا شویم.
عبدالحسین وهابزاده از صاحب‌نظران برجسته محیط‌زیست در ایران به شمار می رود و دیدگاهی بوم شناختی - فرهنگی دارد. او محیط زیست و دگرگونی های آن را تنها پدیده‌ای بوم شناختی نمی‌داند و به کنش‌های فرهنگی و اجتماعی مربوط به آن نیز توجه دارد. وهابزاده زاده ی سال ۱۳۲۶ در سبزوار است. او درجه کارشناسی ارشد خود را در رشته بوم شناسی از دانشگاه ایالتی آیوا امریکا گرفته است و ۴۰ سال است که در دانشگاه‌های مختلف ایران بوم شناسی و علوم زیستی تدریس می کند.
سه شنبه, ۱۹ آبان
طبیعی است که وقتی یک بچه دارید یا حداکثر دو تا، همه تمرکزتان روی آن ها خواهد بود؛ تمرکز بر اینکه چه می‌خورند و چه می‌پوشند و چه می‌آموزند و اینکه نکند کودکان‌تان جایی دور از چشم شما آزار و اذیت، به ویژه آزار و اذیت جنسی ببینند.
قاطعانه نمی‌شود گفت کمتر شدن تعداد کودکان در خانواده مراقبت والدین از فرزندان را وسواس‌گونه کرده یا ناامن‌ترشدن جامعه موجب این پدیده شده است. به‌هرحال، یکی از مهم‌ترین مسائل خانواده‌ها این است که چگونه درباره جنسیت و خطراتی که ممکن است کودکان‌شان را تهدید کند با آنها گفت‌وگو کنند و به آنها آموزش بدهند.
طبیعی است که بسیاری از والدین ندانند چگونه میشود بدون آشفته و ناامن‌کردن دنیای کودک به او آموزش داد. با شیوا دولت‌آبادی، دانش‌آموخته دکترای روان‌شناسی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن روان‌شناسی ایران، رئیس هیأت‌مدیره و مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان، در‌این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم:
شنبه, ۷ شهریور
تنوع‌زیستی موجود بر کره زمین بر حیات انسان و دیگر موجودات زنده اثرگذار است، اما این ارتباط به ندرت قابل درک و مشاهده است. به همین خاطر، انسان‌ها متوجه اثرگذار بودن فعالیت‌هایشان (هر چند کوچک) بر محیط زیست جهانی نیستند. محیط زیست امروزه بیش از هر زمان دیگری به سمت نابودی پیش می‌رود. کره زمین به ساکنانی نیاز دارد که در هم تنیدگی روابط اشکال مختلف حیات بر کره زمین را درک کنند، نسبت به مسایل و مشکلات محیط‌زیستی حساس باشند، دانش کافی درباره محیط‌زیست و تنوع زیستی اطراف خود داشته باشند و علاوه بر آن بتوانند مشکلات موجود را تشخیص دهند و فعالانه برای حل آن بکوشند.
سه شنبه, ۳ شهریور
طبیعت در بخش عمده‌ای از تاریخ تکامل انسان یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی بوده که کودک در طی سال‌های حساس و تاثیرگذار بلوغ خود با آن سر و کار داشته است.
تجربه مستقیم و غیرمستقیم طبیعت یکی از تاثیرگذارترین عناصر رشد فیزیکی، عاطفی، ادراکی و حتی اخلاقی انسان بوده و احتمالا در آینده نیز چنین خواهد بود. به رغم چنین امکانی، آگاهی علمی از تاثیر و اهمیت طبیعت در طی مراحل مختلف کودکی به طرز چشمگیری پراکنده و ضعیف است. مثلا در مورد پرسش‌های زیر چندان چیزی نمی‌دانیم:
سه شنبه, ۲۷ مرداد