راهنمای ترویج خواندن کودک ۰ تا ۳ سال
هیچ سنی برای کتاب خواندن با کودک زود نیست. از نخستین روزهای تولد، کودک شما آماده‌ی شنیدن، نگاه کردن و برقراری ارتباط از راه کتاب است. با آغوش گرم و صدای شما، کتاب تبدیل به نخستین دوست همیشگی‌اش می‌شود.
📘 چرا خواندن برای نوزادان و نوپایان اهمیت دارد؟
-
تقویت مهارت‌های زبانی و شنیداری.
-
گسترش دایره واژگان از همان ابتدا.
-
تقویت پیوند عاطفی کودک با والدین.
-
ایجاد تمرکز و توجه.
-
پایه‌گذاری عشق به کتاب و مطالعه.
🧷 ویژگی‌های کتاب‌های مناسب ۰ تا ۳ سال
|
نوع کتاب |
توضیح |
|---|---|
|
کتاب‌های پارچه‌ای و پلاستیکی (کتاب حمام) |
ایمن، نرم، قابل لمس، قابل شست‌وشو و مناسب نوزادان. |
|
کتاب‌های مقوایی (Board Books) |
مقاوم در برابر پارگی، با صفحات ضخیم و تصاویر بزرگ. |
|
کتاب‌های تصویری بدون متن یا با متن بسیار کوتاه |
تمرکز بر اشیاء، حیوانات، رنگ‌ها، شکل‌ها و فعالیت‌های روزمره. |
|
کتاب‌های شعر و ترانه کودکانه |
متن‌های آهنگین و تکرارشونده برای تحریک حس شنیداری و یادگیری واژه‌ها. |
|
کتاب‌های شمارشی ساده |
آموزش غیرمستقیم اعداد از طریق تصاویر جذاب. |
👶 چگونه با نوزادان کتاب بخوانیم؟
-
نوزاد را در آغوش بگیرید و کتابی با تصاویر درشت و واضح جلویش باز کنید.
-
با صدای آرام، آهنگین و مهربان بخوانید.
-
از زبان بدن، اشاره و حالت‌های چهره استفاده کنید.
-
واژه‌ها را با تکرار و تأکید بیان کنید.
-
اگر کودک به کتاب واکنش نشان نمی‌دهد، صبور باشید و زمان دیگری را امتحان کنید.
🚼 چگونه با نوپایان (۱ تا ۳ سال) کتاب بخوانیم؟
-
کودک را درگیر کنید: اجازه دهید کتاب را ورق بزند، به تصاویر اشاره کند و واژه‌ها را تکرار کند.
-
از او بپرسید: «این چیه؟»، «کجا رفت؟»، «اسمش چی بود؟»
-
اگر کتابی را دوست دارد و بارها درخواست می‌کند، حتماً همان را تکرار کنید.
-
پس از خواندن، بازی یا نمایشی کوتاه از کتاب انجام دهید.
-
به او کمک کنید کم‌کم خودش بخواند، حتی اگر تنها از روی تصویر باشد.
📌 رهنمودهایی برای والدین
-
هر روز زمانی مشخص را برای خواندن اختصاص دهید (مثلاً پیش از خواب یا بعد از ناهار).
-
کتاب را همه جا با خود داشته باشید: در خانه، پارک، ماشین، حمام.
-
به کودک اجازه دهید کتاب را لمس کند—even if they chew it!
-
برای کودک آواز و شعر بخوانید. آهنگ و تکرار، یادگیری زبان را آسان‌تر می‌کند.
-
با کودک به کتابخانه یا کتاب‌فروشی بروید تا انتخاب و لمس کتاب را تجربه کند.
🌙 لالایی‌ها: آغازی دلنشین برای کتابخوانی
لالایی‌ها یکی از نخستین شکل‌های داستان‌گویی هستند که از دل فرهنگ‌های گوناگون ایران آمده‌اند. شنیدن لالایی نه‌تنها کودک را آرام می‌کند، بلکه گوش او را با آهنگ زبان آشنا می‌سازد. از لالایی‌های محلی مثل:
- لالایی‌های کرمان
- لالایی‌های بیرجند
- لالایی‌های تهران
- لالایی‌های شیراز
- لالایی‌هایی از نقاط مختلف ایران
استفاده کنید یا لالایی‌هایی ساده بسازید که نام کودک و واژه‌های آشنا در آنها باشد.
📚 برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می‌شود:
- چگونه می‌توانید به نوزاد خود در یادگیری کمک کنید
- ذهن نوزاد خود را با کتاب‌ها پرورش دهیم
- هنگام بارداری برای نوزاد خود کتاب بخوانید! چون...
- چرا کتاب خواندن برای نوزادان اهمیت دارد
- چگونه توانایی خواندن نوزاد و نوپای خود را ارزیابی کنیم؟
- کتابخوانی برای کودکان نوپا و نوزادان چگونه است؟
- راهنمای قدم به قدم کتاب خواندن برای کودکان
- چرا تصویرهای سیاه و سفید برای نوزادان ایده‌آل هستند؟
- کودکان نوپا را به خواندن عادت دهید
- هر روز همراه با کودکتان کتاب بخوانید، گفت‌وگو کنید و آواز بخوانید
- تمام کودکان قادر به کتاب خواندن هستند (حتی اگر نتوانند واژگان را بخوانند)
- چند رهنمود برای مادران و پدران نوزادان و نوپایان
جایزه «لاک پشت پرنده» حالا چند وقتی هست که به یکی از جایزه‌های مهم حوزه ادبیات کودک تبدیل شده است. جایزه‌ای که به همت چندین و چند نفر از فعالان عرصه ادبیات کودک شکل گرفت تا شاید بتوانند در این وانفسای وضعیت کتاب و کتابخوانی، دریچه تازه‌ای به روی والدینی باز کند که دغدغه کتابخوانی کودکان‌شان را دارند. خودشان می‌گویند ما مثل کشاورزانی هستیم که بذرهای اندیشه را می‌پراکنیم به امید این که باد بیاید و آن ها را به جای اصلی ببرد؛ ذهن کودکانی که قرار است نسل کتابخوان بعدی کشور ما باشند.
سه شنبه, ۲۹ اردیبهشت
هفدمین جشنواره‌ی بین المللی قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، میزبان میهمانانی از چند قاره‌ی جهان بود؛ «کریستین پدمونتی» قصه‌گوی آمریکایی نیز یکی از میهمانان جشنواره بود که حضورش در ایران و آشنایی با فرهنگ و سنت‌های مردم این دیار، برایش بسیار جذاب بود. در زیر گفت گوی او را با خبرنامه کانون می خوانید:
شنبه, ۱۹ اردیبهشت
لالایی‌های مادرانه، نوای ریتمیک شعرهای کودکانه و قصه‌های کوتاه شادی بخش و... همه ادبیاتی غنی هستند که هر مادری برای ارتباط بیشتر با کودکش به کار می‌گیرد. مادران دیروز بدون علم و آگاهی از دنیای رفتاری و شناختی کودکان هنگام بارداری برای جنینشان شعر و قصه می‌گفتند و یا با لالایی و نوای قرآن کودکشان را آرام می‌کردند. شاید آنها هم باور داشتند روزی علم روانشناسی با تحقیقات و پژوهش‌های متعدد نشان خواهد داد صدای مادر، شعر و قصه در درک و رشد شخصیت جنین تأثیر خواهد گذاشت.
یکشنبه, ۷ دی
شناخت واژه ها، شمارگان و مفاهیمی مانند رنگ ها یا اندازه ها بخش مهمی از مهارت های سواد پایه در پیش دبستان به شمار می آید. در این دوره کودک در حال کشف محیط پیرامون خویش است. او به واژه ها و نام ها توجه ویژه دارد و هر روز از راه گفت و گو و کتابخوانی می تواند بر دامنه واژگان خود بیافزاید. با رنگ ها و فرم ها آشنا می شود و معنای بزرگی و کوچکی، و شمارگان را از راه های گوناگون می آموزد. خانواده ها و مربیان با خواندن کتاب های گوناگون به کودکان یاری می رسانند تا این مهارت ها را بهتر و گسترده تر بیاموزند. مجموعه کتاب های کودکستانی من شامل ۵ جلد کتاب تصویری است که هدف آن، آموزش واژه ها و مفاهیم متفاوت به کودکان ۳-۶ سال است.
چهارشنبه, ۱۲ آذر
افسانه شعبان نژاد در این کتاب چندین لالایی کوتاه برای کودکان سروده است که با تصویرهای حسن عامه کن همراه شده است.
یکشنبه, ۲ آذر
پریسا، یا پروژه مطالعه ی آموزش جایگزین در آفریقای جنوبی Project for the Study of Alternative Education in South Africa (PRAESA)
واحد مستقل برای رشد و پژوهش است که وابسته به دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهر کیپ تاون است. پریسا در سال ۱۹۹۲ تاسیس شد و از دل مبارزه با سامانه آموزش و پرورش نظام آپارتاید به وجود آمد.
چهارشنبه, ۲۳ مهر
جوردی سییررا ای فابرا، نویسنده سرشناس ادبیات کودک اسپانیا و بنیانگزار بنیاد ترویج خواندن در اسپانیا و کلمبیاست. این بنیاد به سبب ترویج خواندن در مناطق آسیب پذیر مدلین در کلمبیا جایزه ترویج خواندن آساهی ۲۰۱۰ را از آن خود کرد. از او تاکنون دو کتاب لایه های ذهن با ترجمه شهلا شمسایی فر و کافکا و عروسک مسافر با ترجمه ی رامین مولایی در ایران منتشر شده است.
سه شنبه, ۱ مهر
والدینی که برای فرزندان کوچک خود کتاب می‌خوانند، درواقع برای سراسر زندگی آنها، توشه‌هایی ارزشمند فراهم می‌کنند. از میان این توشه‌ها، می‌توان به بهره‌مندی کودکان از قدرت تفکر و برخورداری آنان از شخصیت مؤثر اشاره کرد.
در اینجا به‌طور خلاصه به مهمترین امتیازات کتابخوانی برای کودکان، اشاره می‌شود؛ شاخص‌هایی که زندگی بچه‌ها و حتی والدین را متحول می‌کند.
یکشنبه, ۳۰ شهریور
در بیشتر فرهنگ‌ها، داستان گفتن و شنیدن از قدیمی‌ترین رسوم‌هاست. داستان‌ها از نسلی به نسلی دیگر گفته و بازگفته شده است. کودکان مانند بزرگسالان از شنیدن داستان لذت می‌برند. اگر به جمع کودکانی که دور هم نشسته‌اند و کسی برای آنها کتاب می‌خواند نگاه کنید، می‌بینید که آنها شیفته شنیدن هستند.
سه شنبه, ۲۵ شهریور
در کشور ایران میانگین مطالعه روزانه کمتر از یک دقیقه است. این درحالی است که کتاب خواندن والدین حتی باعث رشد و تکامل ذهنی و رفتاری کودکان می‌شود. خوب است فرهنگ کتاب خواندن را در خود و کودکمان گسترش دهیم و با آگاهی بیشتر درباره نوع کتاب و تناسب آن با سن فرزندمان تصمیم‌گیری کنیم.
چهارشنبه, ۱۲ شهریور
کتاب و کتابخوانی دریچه ای است به سوی آگاهی و داشتن زندگی بهتر و پربارتر. کتاب، دید انسان را وسعت می دهد و آگاهی، از رنج می کاهد.
بسیاری از والدین تمایل دارند کودکان خود را کتاب خوان و اهل مطالعه بار بیاورند؛ اما شاید راه های اصولی این کار را بلد نباشند.
چهارشنبه, ۵ شهریور
فرصت یادگیری دیداری را بیشتر از یادگیری کلامی برای او فراهم کنید.
مشکل این کودکان: پردازش شنیداری
راهکار: کمتر صحبت کنید و بگذارید او با تصاویر یاد بگیرد. از تصاویر و نشانه‌ها استفاده کنید. برای آموزش مفاهیم مختلف عکس‌ها را از قبل آماده کنید و در اختیار او قرار دهید. این روش بهترین حالت برای آموزش به کودکان اوتیسم است و سرعت یادگیری آنها را به طور قابل ملاحظه‌ای بالا می‌برد.
یکشنبه, ۱۵ تیر
کتاب پرواز پروانه خیال به دو بخش عمده تقسیم مى‌شود؛ بخش اول شامل ۲۵ مقاله از دست‌اندرکاران تئاتر کودک و نوجوان و بخش دوم شامل ۲عنوان پژوهش است. در بخش اول مى‌توان نام گروهى از فعالان تئاتر کودک و نوجوان و موضوع های قابل تاملى را مشاهده کرد:
رحمت امینی، نغمه ثمینی، منصور خلج، حسن دولت‌آبادی، داوود کیانیان، اردشیر صالح‌پور، محمدرضا شمس، محمود فرهنگ، امیر مشهدى‌عباس، چیستا یثربى ،عباس جهانگیریان، منوچهر اکبرلو، آناهیتا غنى‌زاده، یدالله وفاداری، عباس شادروان ،... و امیرکیکاووس بالازاده دیده مى‌شود.
سه شنبه, ۱۰ تیر
دوسالگی دوران هیجان انگیزی هم برای والدین و هم برای کودکان است. آنان هیجان انگیز و دوست داشتنی هستند و گاهی حتی می توان از مصاحبت با آن ها لذت برد.
سه شنبه, ۱۰ تیر
آن چه در این کتاب می‌خوانید، مجموعه بازی‌های نمایشی ابتکاری «مت بوچانان»، نویسنده و مدرس امریکایی ِتئاتر کودک و نوجوانان است. این کتاب به کار همه کسانی که با کودک سرو کار دارند می‌خورد. از پدر و مادران گرفته تا معلمان مهد کودک و دبستان و بالاتر. از مربیان نمایش در فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ گرفته تا کارگردانان حرفه‌ای تئاتر کودک و روانشناسان کودکان. از برنامه سازان برنامه‌های کودک و نوجوان تلویزیون گرفته تا مجریان این برنامه‌ها.
چهارشنبه, ۲۸ خرداد
چند اندیشمند برجسته مانند ماریا مونتسوری، جروم برونر و نوآم چامسکی بر این باورند که دوره حساس یا زرین زبان آموزی به کودکان از ۲ سالگی آغاز و در ۶ سالگی پایان مییابد.
چهارشنبه, ۲۸ خرداد
آموزش الفبا، پایهٔ آموزش زبان خواندن و نوشتن است. در جامعهٔ ما این اندیشه جا افتاده است که آموزش الفبا ویژه سال نخست دبستان است.
در حالی که آواشناسی و واک شناسی و در پی آن نویسه شناسی و در گامی بالاتر نشانه شناسی آمیختی پیش نیازهای خواندن و نوشتن درست و سنجیده است. این گام‌ها نیاز به سال‌ها فراگیری پیوسته از سوی کودکان پیش دبستان دارد.
چهارشنبه, ۲۸ خرداد
گرچه همه هنرها و از جمله هنر نمایش به دور از خلاقیت هنری قابل تصور نیستند، اصطلاح نمایش خلاق (Creative drama) به نوعی نمایش تربیتی فرآیند محور می گویند که از تئاتر و نمایش رسمی متفاوت است.
یکشنبه, ۱۱ خرداد
مرغ سرخ پاکوتاه سروده پروین دولت آبادی است. مرغ سرخ پا کوتاه یک افسانه منظوم است.
دوشنبه, ۵ خرداد
براساس بند ۳ و ۴ اساسنامه ایکوم - شورای بین‌المللی موزه‌ها (International Coucil Of Museum) جامع ترین تعریف موزه چنین است:
موزه مؤسسه ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و برای پیشرفت آن فعالیت می کند.
همچنین اهداف موزه ها عبارتند از:
یکشنبه, ۲۸ اردیبهشت
در پژوهشی در سازمان ملی سوادآموزی انگلستان، از دانش آموزان دبستانی، راهنمایی و دبیرستانی دربارهٔ ویژگی‌های شخصیت‌هایی که می‌توانند شوق به خواندن را درآن ها برانگیزانند، پرسیده شده است.
یکشنبه, ۱۴ اردیبهشت
بچه‌ها مثل اسفنج می‌مانند. نگاه می‌کنند و هر چه که در محیط‌‌‌شان باشد را جذب می‌کنند، مخصوصاً از طریق دیداری و شنیداری.
اکثر کلمات و رفتارهای آنها ناشی از تقلید از والدین‌شان یا بزرگترهای دیگر در اطراف‌شان است. خیلی وقت‌ها از کلماتی که از دهان آنها بیرون می‌آید حسابی شگفت‌زده می‌شوید. و وقتی مدرسه را شروع می‌کنند، با تاثیرات همسالانشان بمباران شده و دنیای امن و راحتشان زیر و رو می‌شود.
اما اگر فرزندانتان را از همان ابتدا با ۱۰ مورد از مهمترین ارزش‌ها آشنا کنید، می‌توانند به خود متکی شده و زندگی شاد و راحت داشته باشند.
شنبه, ۱۶ فروردین
این کتاب درباره کنش‌ها و شیرین کاری‌های یک روز اِما از صبح تا شب است. نوزاد و نوپای شما از دیدن تصویر کنش های همسان خود و زبان موزون و شعر گونه آن لذت می‌برد و واژه‌های بسیار می‌آموزد. کتاب‌های مقوایی اِما شامل چهار کتاب درباره کارهای گوناگون خرس کوچولویی است به نام اِما که در قالبی داستانی و زبانی موزون روایت می‌شود.
سه شنبه, ۶ اسفند
شما به عنوان مادر و پدر در رشد همه جانبه ذهنی فرزند خود نقش اساسی دارید. این به شما بستگی دارد که نوزاد شما در آینده فرد موفقی در مدرسه باشد یا نباشد. هیچ آموزگاری به اندازه پدر و مادر در موفقیت آموزشی یک کودک توانمند نیست. این توانمندی در چیست؟ توانمندی در اهدای نخستین واژه‌ها به اوست. درست است! واژه‌ها! واژه‌های کوتاه، واژه‌های بلند، واژه‌های معمول و واژه‌های غیر معمول. هر روز فراوان فراوان واژه. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند آنچه موفقیت آینده آموزشی کودک را تضمین می‌کند، شمار واژه‌هایی است که در هر ساعت یک نوزاد تا دو سالگی می‌شنود.
سه شنبه, ۶ اسفند