یادداشت های فرهنگ کودکی
در این صفحه نوشته‌هایی به قلم نویسندگان و فعالان حوزه‌ی کودک آورده شده است. این نوشته‌ها با موضوعات مختلف و به مناسب‌های گوناگون نوشته شده‌اند. مطالب این صفحه دغدغه‌ی کودک و کودکی دارند و جایگاه کودکان را در مناسبت‌ها و زندگی امروزی بررسی می‌کنند.
در معنای چله یا به زبان ترکی چیلله، روایات متنوع هستند. برخی آن را در معنای چهل روز و برخی دیگر در معنای کشیدگی، همچون «چله کمان» تعبیر کرده‌اند و از شب چله معنای «نهایت کشیدگی شب» را مراد کرده‌اند.
یکشنبه, ۲ دی
این فصل دیگری است.
که سرمایش از درون،
درک صریح‌زیبایی را،
پیچیده می‌کند!
شنبه, ۱ دی
مهدی مرادی شاعر نوجو و خوش ذوق نوجوانان که از جمله آموزگار هم است و دانش‌آموزان خود را با کتاب و کتابخوانی همراه می‌کند، برای همدلی با خانواده‌های داغ‌دار کودکان زاهدانی و همه آن مردمی که در این شهر و همه کشور در اندوه از دست دادن این نوگلان، اندوهگین هستند، به درخواست کتابک احساس خود را سرود.
شنبه, ۱ دی
چله یا یلدای بلند تنها برای ما آدم‌ها نیست. این شب بلند، یا بلندترین شب سال را جانوران بهتر از آدمیان حس می‌کنند.
چهارشنبه, ۲۸ آذر
چند روزی بیشتر به یلدا نمانده! یلدا و هزاران رسم دیگر در این دنیا، بهانه‌هایی هستند برای با هم بودن و شاد بودن! لحظه‌هایی جدا شدن از واقعیت‌های زندگی که گرچه همه هم تلخ نیستند اما بوی یکنواختی می‌دهند و نیرو گرفتن و دوباره برگشتن به همان زندگی عادی. از این تجربه‌ها نترسیم، با آنها همراه شویم و از این لحظه‌های شادی که روزبه‌روز کمتر و کمتر می‌شود لذت ببریم، حتی اگر به بهانه یک دقیقه طولانی‌تر شب باشد! حافظ و یک انار ما را بس!
سه شنبه, ۲۷ آذر
قدیم‌ترها به شب یلدا بیشتر می‌گفتند شب چله. خیلی نام بردن از شب یلدا رواج نداشت. اما اکنون هم شب یلدا رواج دارد و هم کم و بیش بزرگترها شب چله را می‌شناسند.
سه شنبه, ۲۷ آذر
هفته ملی کودک در راه است. چند وزارتخانه و چند نهاد دولتی مسئولیت برگزاری این هفته را برعهده دارند.
دوشنبه, ۱۳ مهر
چند زمانی است که به کارگیری ادبیات زیست محیطی در ایران وارد افق تازه ای شده است. این ادبیات گاهی آشوبناک و دلهره آور است. برای نمونه این روزها کم و بیش می‌شنویم که کشور از مرحله بحران آبی گذشته و به مرحله تنش آبی رسیده است. در حقیقت این نامواژه ها هراسی در دل می‌افکند که بازتاب آن را می‌شود در روابط و مناسبات اجتماعی دید.
سه شنبه, ۳ شهریور
رولد دال نویسنده بزرگ کودکان گفتاوردی چنین دارد: خواهش می‌کنم، درخواست می‌کنم ، التماس می‌کنم، تلویزیون را از خانه‌های تان بیرون بیاندازید و به جای آن یک کتابخانه دوست داشتنی بگذارید.
به راستی چه چیزی در تلویزیون هست که زیاد تماشا کردن آن به کودکان آسیب می زند؟ و چه چیزی در کتاب است که زیاد خواندن آن سبب رشد کودک می‌شود؟
یکشنبه, ۲۵ مرداد
داستان «مهمان‌های ناخوانده» چنین آغاز می‌شود: در یک ده کوچک، پیرزنی زندگی می‌کرد. این پیرزن یک حیاط داشت قد یک غربیل که یک درخت داشت قد یک چوب کبریت. پیرزن خوش‌قلب و مهربان بود. بچه‌ها دوستش داشتند. بن‌مایه این داستان یک چیز شگفت در خود دارد: اگر مهر دیگران را در دل داشته باشی، حتی در یک خانه قد غربیل برای همه جا هست و جا کم نمی‌آوری.
شنبه, ۱۷ مرداد
چندسال دیگر به صدسالگی پایه‌گذاری نظام کودکستانی یا پیش‌دبستانی در ایران نمانده است. ایده پایه‌گذاری نظام پیش‌دبستانی اگرچه کار جبار باغچه‌بان، یکی از معماران سترگ آموزش‌وپرورش ایران، نبود و پیش از او ارمنیان تبریز در سال ١٢٩٧ کودکستان خانزادیان را پایه گذاشته بودند، اما او با تدوین برنامه کودکستانی خود، نبوغ سرشارش را در ادامه راه فردریش فروبل، پایه‌گذار نظام کودکستانی در جهان، به نمایش گذاشت.
شنبه, ۱۰ مرداد
چرخه زیستی برای کودکان و نوجوانان به‌گونه‌ای سازماندهی شده است که بخشی از فعالیت‌های روزانه به آموزش و بخشی به اوقات فراغت یا سرگرمی و بازی و ورزش و بخش دیگر به آرامیدن و بازسازی نیروی بدنی اختصاص دارد.
شنبه, ۳ مرداد
یکی از آسیب‌هایی که کم‌وبیش در همه سطوح دامنگیر جامعه ماست، گسست و گسل‌هایی است که میان یک تصمیم نابجا یا نادرست با موضوع تصمیم رخ می‌دهد. اگر این تصمیم نادرست یا نابجا در حوزه فرهنگ رخ دهد، می‌تواند پیامدهای ناگواری داشته باشد.
سه شنبه, ۱۶ تیر
در میان گروه‌های سنی جامعه انسانی، کودکان وابسته به گروه سنی بزرگ‌سالان هستند. این وابستگی از مرحله ناتوانی کامل (نوزادی) شروع می‌شود و در هر دوره سنی از شدت این وابستگی کم می‌شود تا اینکه خود کودکان نیز به مرحله نوجوانی و بزرگ‌سالی برسند. در دوره چند‌هزارساله‌ای که انسان از مرزهای بیولوژیک گذشته و به مرحله اجتماع و تمدن‌سازی رسیده است، سده بیستم و اکنون بیست‌ویکم، متمایزترین دوره برای زندگی کودکان بوده است.
شنبه, ۱۳ تیر
به‌راستی پائولو فریره، اندیشمند برزیلی، یکی از غول‌های واقعی تعلیم و تربیت در سده بیستم بود. اندیشه‌های تابناک او در زمینه آموزش باسوادی به فرودستان و همچنین دیدگاه‌های او در زمینه آموزش رهایی‌بخش، نقشه راهی مؤثر برای آموزش و پرورش انسانی است. نگاه فریره به روند همگانی آموزش یا سوادآموزی در جهان، نگاهی انتقادی بود. او بر این باور بود که ما کودکان را از هر دسته و قشری، برای فردا آموزش می‌دهیم و نه برای امروز. و این بزرگ‌ترین خطایی است که در حق آن ها می‌کنیم.
شنبه, ۲۳ خرداد
نمایشگاه کتاب تهران به پایان رسید و گفت‌وگو درباره کتاب در جامعه‌ای که بیشترین مردم کتاب نمی‌خوانند و برای ١٠ روز از تاریکی درآمده بود تمام شد.
همگان می‌دانند که نمایشگاه کتاب تهران، بازار کتاب است، نه نمایشگاه کتاب به مفهوم فنی، مانند نمایشگاه بهاره پوشاک و از این دست که در حقیقت آنها هم بازار دوره‌ای یا فصلی هستند مانند دوشنبه‌بازار و چهارشنبه‌بازار که در مناطق بومی ایران رواج دارند.
چهارشنبه, ۳۰ اردیبهشت
مردم تاجیک و فارسی زبان افغانستان زبانزدی دارند بسیار شیرین که در آن خارپشت یا جوجه تیغی هربار که می خواهد بچه اش را ناز کند، دستی به تیغ های او می کشد و می گوید: قربون تو برم مخمل بچه! این زبانزد نکته بسیار مهمی در خود دارد و آن ایجاد توهم در کودکان مان است.
سه شنبه, ۱۵ اردیبهشت
با اوج‌گیری علوم شناختی و روان‌شناسی مغزمحور و گسترش ارتباطات بینافرهنگی در دنیای امروز، وظیفه معلمان بس دشوارتر شده است. چون دیگر کار معلمان دیکته‌کردن محفوظات منجمد در گذشته، به شاگردان نیست. امروزه می‌توان از هنجارها و ارزش‌های مشترک بینافرهنگی در آموزش سخن به‌میان آورد. زیرا مسائل پیچیده امروز بشری، راه‌حل‌های جدید با استفاده از دیدگاه‌های متنوع می‌طلبد.
یکشنبه, ۱۳ اردیبهشت
سال‌ها پیش به سبب رنجی که از برخورد نامهربانانه برخی از مردم با پناهندگان افغانی می‌بردم، رمانی برای نوجوانان نوشتم به نام «آواره بی خورشید» که سرگذشت یک پسرک افغان بود. او رانده شده از سرزمین خود بامیان به ایران بود. در دنیای کودکی و زندگی در روستای خود زمین و آسمان با او و مردم دیگر، تا هنگامی که زخم طالبان بر تنشان بنشیند، مهربان بودند.
سه شنبه, ۸ اردیبهشت
آیا تهران شهر دوستدار کودک است یا نه. کسی می‌داند؟ خانم معصومه آباد عضو شورای شهر و رئیس شورای راهبردی کودک و نوجوان شهرداری تهران درباره مصوبه «تهران شهر دوستدار کودک» گفته است: «سال ٨٨ این مصوبه با اکثریت مطلق آرا در شورای شهر تهران به تصویب رسید و همه ظرفیت‌های اجرای این پروژه در نظر گرفته شد؛ اما متأسفانه اگر بند بند این مصوبه مورد بررسی قرار گیرد، متوجه می‌شویم اجرای این مصوبه در حد چند نقاشی دیواری مانده است».
سه شنبه, ۱ اردیبهشت
با اینکه پیش از این دست‌کم دو ترجمه از «ماهی سیاه کوچولو» به زبان انگلیسی منتشر شده است، اما ترجمه تازه آزیتا راثی که انتشارات تاینی آول در لندن آن را منتشر کرده، مورد توجه قرار گرفته و در برخی از مطبوعات و سایت‌های انگلیس و از همه مهم‌تر روزنامه گاردین بازتاب‌های مثبتی پیدا کرده است.
سه شنبه, ۱ اردیبهشت
اگر قرار باشد تلخی‌ها و شیرینی‌های خلق یک اثر مرجع که مجموعه ١٠ جلدی «تاریخ ادبیات کودکان» باشد را مرور کنم، از تلخی‌ها می‌گذرم که اگر باشد جزئی است به‌جز یکی از آنها که کلان است و ارزش ذکرکردن دارد.
شنبه, ۲۲ فروردین
لارنس کُلبرک، روانشناس و شناخت شناس کودک و نوجوان که ادامه دهنده راه پیاژه در زمینه تفکر و رفتار اخلاقی در این گروه سنی بود، نظریه بسیار مهمی درباره تفاوت های تفکر اخلاقی و رفتار اخلاقی و پیوند ضروری میان این دو دارد که می تواند درس های آموزنده ای برای امروز جامعه ما داشته باشد.
دوشنبه, ۲۰ بهمن
برپایه بخشی از ماده ۲۶ اعلامیه جهانی حقوق‌بشر، آموزش پایه باید اجباری باشد. اکنون کم وبیش در همه جهان آموزش پایه برای کودکان اجباری است. در ایران نیز آموزش پایه برای کودکان اجباری است، اگرچه هنوز بخشی از کودکان در ایران هم به سبب نیاز خانواده به نیروی کار کودک یا دور از دسترس بودن آموزشگاه از این حق محروم هستند.
دوشنبه, ۲۹ دی